Tölvumál - 01.02.1992, Blaðsíða 9

Febrúar 1992
4. Undantekningar
frá einkarétti
11. gr. höfundalaga heimilar
eintakagerð til einkanota án
samþykkis höfundar. Sú afritnn
forrita sem vitað er að á sér stað
er í ríkum mæli heimil á grund-
velli þessa ákvæðis. Afritun í
atvinnustarfsemi er þó ekki
heimil. Þannig er ekki heimilt að
fyrirtæki kaupi hugbúnað til að
nota á eina vél og afriti til að nota
á fleiri vélar. Menn hafa velt því
fyrir sér hvernig unnt sé að
stemma stigu við afritun. Höf-
undur á þann möguleika að nota
samninga, eða setja einhliða
skilyrði, t.d. með áletrunum á
umbúðir. Ekki er þó víst að slík
einhliða skilyrði haldi, sé þeim
mótmælt. Lög eru þó ætíð virkari
því brot á þeim varða viður-
lögum. Danir bönnuðu alla
afritun forrita með breytingu á
Pegar höfundur er
ekki starfsmaður
þess sem verk er
unnið fyrir, heldur
verktaki, er ekki um
að ræða réttindi og
skyldur sem fylgja
vinnusambandi
höfundalögunum árið 1989.
Eftir breytingu á sænsku höfunda-
lögunum sama ár heinrila Svíar
nú aðeins afritun forrita til einka-
nota ef þau hafa verið gefin út.
Með því að hafa verið gefin út
er átt við að forrit hafi með réttri
heimild og í álitsverðum fjölda
verið boðin opinberlega til sölu,
láns eða leigu eða dreift til
almennings með öðrum hætti.
Breytingin leiðir ekki til breyttrar
aðstöðu varðandi staðlaðan
hugbúnað. Hins vegar var til-
gangur hennar að banna afritun á
sérhönnuðum hugbúnaði. I
frumvarpinu, sem að framan var
getið að samið hafi verið hér á
landi, er mælt fyrir um bann við
allri afritun forrita.
5. Árekstrar milli
starfsmanna,
vinnuveitenda og
verkkaupa.
a) Reglur um lögskipti fast-
ráðinna starfsmanna og vinnu-
veitenda.
Þær reglur sem hafa lengst af
verið í gildi á Norðurlöndunum
og víðar um þetta efni eru
ólögfestar. Þær eru á þá lund að
starfsmaður á ætíð höfundarétt í
upphafi. Vinnusamningur felur
hins vegar í sér framsal á réttinum
frá starfsmanni til vinnuveitanda
í þeim mæli sem vinnuveitanda
er nauðsynlegt til að markmið
með vinnusamningi náist og til
að nýta í venjulegri starfsemi
sinni. 1 þessu felst að vinnu-
veitandi fær ekki alltaf jafnríkar
heimildir. I sumum tilfellum fær
hann aðeins rétt til að nota verk
í eigin starfsemi, í öðrum tilvik-
um fær hann rétt til að selja
verkið til annarra. Þessar reglur
fela í sér að víðtækt framsal á
höfundaréttindum á sér stað í
hugbúnaðarhúsum. Réttar-
staðan er óljósust í þeim tilfellum
þegar hugbúnaður er nýttur
öðruvísi en ráð var fyrir gert í
upphafi og þegar hugbúnaðar-
gerð er ekki beinlínis á verksviði
starfsmanns.
I Danmörku og Frakklandi hafa
verið sett ákvæði í höfundalög
sem mæla fyrir um að vinnuveit-
andi fái öll réttindi yfir forritum
sem unnin eru sem liður í
vinnusambandinu. í íslenska
frumvarpinu er mælt fyrir um að
atvinnurekandi eignist höfunda-
rétt að forriti ef gerð tölvuforrita
er liður í ráðningarskilmálum.
Unnt sé þó að semja á annan veg.
b) Arekstrar milli starfsmanna
innbyrðis.
Hugbúnaður verður oftast til í
samvinnu margra höfunda.
Paö hvort
höfundaréttur
stofnast við hönnun
eöa við forritun
ræðst að nokkru af
því hversu
nákvæmar
Höfundar sem vinna verk
samhliða verða samhöfundar og
þarf samþykki þeirra allra til að
ráðstafa verkinu. Deilt hefur
verið um hvar í ferli hug-
búnaðargerðar höfundaréttur
stofnist. Það hvort höfundaréttur
stofnast við hönnun eða við
forritun ræðst að nokkru af því
hversu nákvæmar kerfislýsingar
eru. Spyrja má hvort hægt þurfi
að vera að afmarka framlag
höfundar í hugbúnaði til að fá
viðurkenndan höfundarétt hans.
í Danmörku gekk dómur í
undirrétti (Östre Landsret) í
svokölluðu Værdipapircentral-
máli í janúar 1990. Dóminum
þótti ekki hafa verið sýnt fram á
að starfsmaðurinn sem höfðaði
málið hefði tekið þátt í að skapa
hluta í forritum sem nytu höf-
undaréttarverndar. Af dómnum
má draga þá ályktun að framlag
hans í hugbúnaðinum hefði ekki
verið nægilega afmarkað. Mál
þetta er nú til meðferðar við
Hæstarétt Danmerkur.
9 - Tölvumál