Vísir - 28.08.1962, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 28. ágúst 1962.
7
i s > n
Stefán Júlíusson: SUMAR-
AUKI, skáldsaga, 173 bls.
Almenna bókafélagið, júlí
1962.
A undanförnum árum hafa
komið fram ýrnsar skáldsög-
ur sem 'jalla um ástarsamband
miðaldra manns og kornungrar
stúlku. Hafa þær sumar hverjar
vakið heimsathygli sakir ó-
venjuleika í efnisvaii eða fram-
setningu og nægir í því sam-
bandi að nefna bækur eins og
Bonjour Tristesse eftir Franco-
ise Sagan óg Lolita eftir Viad-
imir Labokov. Raunar stafar
frægð téðra bóka ekki hvað sízt
af bersögli í frásögn sem jaðrar
við klám en engu að síður
byggjast þær þó á einu mesta
eftirlæti rithöfunda: að tefla
fram andstæðum.
Nú hefur þessi tegund bók-
mennta einnig náð að festa
rætur á íslandi því Sumarauki
fjallar um ástarsamband mið-
aldra skálds og sautján ára
stúlku. Hins vegar nær höfund-
ur ekki þeim áhrifamætti sem
skapast við að leiða saman
andstæður einfaldlega vegna
þess að skáldið og stúlk-
an eru í rauninni aldrei and-
stæðir pólar. Skáldið hneigist
nefnilega ekki að stúlkunni
vegna hennar sjálfrar heldur
vegna þéss sem hún minnir
hann á. Stúlkan er aldrei neitt
aðalatriði í lífi skáldsins heldur
britist einungis sem tæki til að
frelsa það frá æsku sinni og að
nokkru leyti frá röngu mati á
sjálfum sér. Æskuunnusta
skáldsins sveik það fyrir annan
mann og kvöldið áður en skáld-
ið hélt á burt gerði það tilraun
til að nauðga fyrrverandi unn-
ustu sinni. Nú er skáldið kom-
ið heim aftur eftir fjölda ára og
hin forna unnusta þess á
sautján ára dóttur sem mjög
likist henni f sjón. Skáldið er
þess vegna að leita hinnar fornu
unnustu sinnar í stúlkunni og
jafnframt lítur það svo á sem
stúlkan geti leyst sig frá fortíð-
inni og komið sér yfir þá stöðn-
un sem átt hefur sér stað f list-
sköpun þess. Skáldið segir:
„Kannski er Hilda tákn endur-
lausnar fyrir mig“ (bls. 107).
„Kannski hefur forsjónin sent
Hildu til að veita afbrotamann-
inum lausn og fyrirgefning"
(bls. 107). „Þú hefur gefið mér
mikið, Hilda," sagði hann. „Þú
hefur reist mig úr rústum.
Hefði ég ekki kynnzt þér, hefði
ég sennilega aldrei getað unnið
það verk, sem ég er að glíma
við. Nú veit ég að ég get það“
(bls. 171). Að vísu lætur höf-
undur skáldið segja, að það
elski stúlkuna en það verkar
erigan veginn sannfærandi. Af
þessum sökum finnst mér að
sagan missi marks. Forsendur
sögunnar eru ekki nógu sann-
færandi til þess að manni finn-
ist hún raunveruleg.
Dygging sögunnar er fremur
venjuleg. Hún byrjar mjög
snögglega,, formála- og aðdrag-
andalaust, síðan er vikið aftur í
tímann til að skýra og varpa
ljósi yfir atburði og því næst
rennúr rás viðburðanna fram í
réttri röð. Atburðarásin er
heldur þunglamaleg og svifa-
sein. Mér virðist sem þetta hafi
átt að vera stutt hnitmiðuð saga
í nútímastíl en til þess er hún
alltof gamaldags í hugsun og
framsetningu. Atburði liðins
tíma hefði átt að birta á sneggn
og ieinfaldari hátt svo þeir ryfu
ekki sjálfa viðburðarásina eins
mikið og raun ber vitni og
sömuleiðis finnst mér að sam-
tal þeirra Hildu og Ála í síðari
SUMARAUKI
hluta bókarinnar taki of mikið
rúm og sé óþarflega margort.
Þá má einnig benda á samtal
þeirra Magnúsar og Ála um
stúlkuna en það er fléttað inn í
silungsveiði á heldur klaufaleg-
an og ósannfærandi hátt. Það er
ekki siður veiðimanna að tala
mikið meðan þeir draga og sízt
af öllu að innbyrða stóra bleikju
og blóðga hana í miðri setningu
án þess að taka sér svo mikið
sem málhvíld. í sögu sem þess-
ari ættu ástaratriðin að skipa
töluvert rúm en þau eru eigin-
lega minnsti hluti sögunnar, þau
eru stuttaraleg og snubbótt og
hvergi örlar á bersögli. Þó ber-
sögli sé ekki æskileg umfram
nauðsyn til að varpa ljósi á sál-
arlíf persóna þá er ég ekki frá
því að ofurlítið djarflegri
dramatík í ástaratriðum hefði
lífgað söguna til muna, fært
hana nær lífinu og hrist af henni
mesta mókið.
Persónusköpun höfundar
tekst mjög misjafnlega. Fyrir
minn smekk eru aðalpersónurn-
ar tvær lakastar, einkum skáld-
ið ,en aukapersónur sumar lif-
andi og eftirminnilegar. Skáldið
verkar á .nann eins og persóna
í bók en ekki eins og lifandi
maður, hann nær varla að lyfta
sér upp af pappírnum. Stúlkan
er betri, hálfkæringur, mitt á
milli unglings og konu, hleypur
út undan sér, er köld og þó
messunni þegar hann var að
skapa sálarlíf Hildu. Ég get
ekki ímyndað mér að það
hvarfli að nokkurri konu að
ætla að gefa blíðu sína í fyrsta
sinn í afmælisgjöf, það er frá
leit sálarfræði. En Goggui
Magnús, Hörður og Heiða eru
öll lifandi fólk og sjálfu sér
samkvæmt. Og það er einmitt
ein aukapersónan, Heiða, sem
valin er til að segja boðskap
sögunnar: „Stundum er betra
að eiga það, sem maður fær
ekki, en eiga það, sem maður
fær“ (bls. 158). Og: „Lífið er að
missa stöðugt og lifa samt, ann-
ars væri það ekki líf“ (bls
159). Hinu er samt ekki að neita
að þetta minnir allmjög á setn-
ingu úr Fegurð himinsins eftir
Laxness en þar stendur: „Að
hafa misst það sem maður elsk-
aði heitast, það er ef til vill hið
sanna líf ....“ (bls. 15, frum-
útg.).
Ctíll höfundar er fremur
^ þyngslalegur, það vantar
skáldleg tilþrif, eldmóð, leiftr-
andi setningar, snögg umbrot,
eitthvað sem ýtir við lesandan-
um, vekur hann, ertir, fær hann
3TEFÁM JÚLÍUSSQM
ISgill
í-:

SUMAI
JML iWimiMi
wmm Jw QmS
til að hlæja eða gráta, hrífast
með. Höfundi lætur ekki heldur
vel að semja samtöl, þau verka
ekki ekta eins og töluð orð lif-
andi fólks, einkennast því mið-
ur of oft af stirðlegu bókmáli.
Einkum finnst mér þetta mis-
takast í munni stúlkunnar enda
er þar vandinn mestur. Hún ei
látin rugla of mikið sarrian götu-
máli og bókmáli. Eftir þessari
sögu að dæma virðist höfundi
takast bezt upp í samtali þar
sem fleiri en tveir ræðast við.
Bezta samtalið í bókinni er við
matarborðið á Aðalbóli þegar
Hilda og Hörður eru komin I
heimsókn og sá kafli í heild (11.
kafli) langbezti kafli sögunnar.
Málfar höfundar er yfirleitt
gott og hreint. Þó örlar á mál-
villum, til dæmis notar höfund-
ur mikið yngri í stað miklu
yngri, að vísu í samtali svo það
getur verið gert með vilja.
Undarlegt orðaval og útlenzku-
legt er á stöku stað eins og þeg-
ar talað er um fullar varir
bls. 9) og rika sól (bls. 16). Þá
á höfundur það til að fyrna orð-
myndir og seilast til gamalla
orða sem mér finnst ekki eiga
við í sögu sem þessari: örendi,
snapa, gems, gadda bæ, typpil-
sinna, gremi. Að öðru leyti er
bókin rituð á góðu máli.
Cumarauki er fjórða skáldsaga
^ höfundar og hefði sem slík
mátt vera betri. Sé hún borin
saman við aðrar skáldsögur
hans stendur hún framar þeim
tveim fyrstu en að baki sög-
unni Sólarhringur. Sagan er þó
alls ekki ólæsileg en of dauf, of
átakalaust. Og þessi deyfð er
gremjuleg einmitt fyrir það að
efnið gefur tilefni til meiri til-
þrifa. Ég er ekki frá því að
Stefán Júlíusson sé í sömu
sporum og Áli Eyberg að því
leyti að hann standi á tímamót-
um, sú bók sem næst kemur frá )
hans hendi muni ráða úrslitum
fyrir hann sem rithöfund. Eftir
þvi verður hann að haga sér.
Frágangur bókarinnar er mjög
þokkalegur á íslenzkan mæli-
kvarða. Og ósköp er gaman til
þess að vita, að nú skuli upp
létta að nokkru því svartnætti
sem grúft hefur yfir bókakjöl-
um Almenna bókafélagsins.
Njörður P. NjarBvík.

Efnahagur Bandaríkjanna traust
ari en nokkru sinni síðan 1945
Stefán Júlíusson
bljúg en rís ekki nægilega í
sögulok því höfundur ætlast til
að það sé í rauninni hún sem
ber sigur úr býtum að lokum
þó mér finnist honum ekki tak-
ast það. Aukapersónurnar eru
raunverulegri og mér er ekki
grunlaust um að höfundi hafi
jafnvel þótt vænna um þær en
sjálfar aðalpersónurnar. Hilda
er þó undantekning enda fær
hún tæpast ráðrúm til að lifna
í sögunni því hún fær þar svo
lítið rúm þó hún sé þó raunar
forsenda hennar. Þar að auki
hefur höfundi orðið illa á í
J——
Efnahagur Bandaríkj-
anna stendur nú traust-
ari fótum en nokkru
sinni, síðan síðari heims
styrjöldinni lauk, sagði
Kennedy forseti í sjón-
varpsþætti í byrjun vik-
unnar.
Forsetinn lét svo um mælt,
að meiri festa væri í öllum
þáttum efnahagslífsins en verið
hefði um langt skeið, en menn
mættu þó ekki gera sér vonir
um, að stjórnin framkvæmdi
lækkun á sköttum fyrst um
sinn, það gæti ekki komið til
framkvæmda fyrri en í fyrsta
lagi eftir næstkomandi áramót.
Kennedy kvaSst viSur-
kenna, að skattabyrðin i
Bandaríkjunum væri of mik-
il, svo að hún drægi úr efna-
hagsþróuninni, en það vanda
iiál yrði að leysa á réttum
tíma, og væri það ekki hægt
án vandlegs undirbúnings.
Þá viðurkenndi forsetinn, að
ókyrrðin á verðbréfamarkaðin-
um fyrr á árinu hefði komið
illa við mörg heimili í landinu,
en nú væri svo komið, að verð-
bréfamarkaðurinn væri örugg-
ari, þar sem réttara hlutfall væri
milli verðs á verðbréfum og
hagnaðarmöguleika bréfanna.
Undanfarna átján mánuði hefir
almennt verðlag verið stöðugra
hér í landi en nokkru sinni, síð-
an síðari heimsstyrjöldinni lauk,
sagði forsetinn. í skýrslum
þeim, sem hann hefði í höndum
um efnahagsþróunina í júlí-
mánuði, sæjust engin merki
þess, að framundan væri stöðn-
unar- eða afturfarartímabil í
efnahagsmálum. Loks væri verð
bólga ekki slík ógnun, að bera
þyrfti kvíðboga hennar vegna.
Forsetinn gat þess, að þjóðar-
framleiðslan hefði vaxið um 10
af hundraði eða 50 milljarða
dollara á því hálfu öðru ári, sem
hann hefði verið f forsetastól,
iðnaðarframleiðslan hefði vaxið
um 16% og atvinnuleysi
minnkað um 23%. Ástandið
væri að vísu ekki eins gott, og
menn hefðu gert sér vonir um,
en engin ástæða væri heldur til
sérstakrar bölsýni.
Enn skortir Pólverja
mikið magn hveitis
Stjórnarvöld i Póllandi gcra ráð
fyrir, að hveitiuppskera landsins
verði enn i ár minni en áætiað var.
Samið hefir verið um kaup á
hveiti í Kanada, og þegar ákveðið,
að Pólverjar fái þaðan 655,000 lest-
ir ,sem kosta 42 milljónir dollara
eða um 1,8 milljarð króna. Jafn-
framt var um það samið, að Pól-
verjar ættu forkaupsrétt á 445 þús-
und lestum að aíiki, en þeir munu
ekki ákveða endanlega, hvort þeir
kaupa þær, fyrr en útséð er um,
hvort uppskera verður eins léleg og
menn gerðu ráð fyrir á miðju sumri.
Ástæðurnar fyrir þeim vartdræð-
um, sem steðjað hafa að Pólverjum
í landbúnaðaimálum á undanföm-
um árum, eru einkum þær, hve mik-
il áherzla hefir verið lögð á að efla
þungaiðnaðinn og knýja bændur
til að taka upp samyrkjuskipulagið,
en við það hefir áhugi þeirra fýrir
búskapnum miimkað veruloga.