Vísir - 22.09.1962, Page 7

I
V

: V
Laugardagur 22. september 1962
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ:
fíiin frænka mfn
eftir J. Lawrence og R. E. Lee — Leikstjóri: GUNNAR EYJÓLFSSON
Með. frumsýningu Þjóðleik-
húásins á leikritinu „Hún
frænka mín“ er nýtt leikár geng
ið í garð. Fyrstu sýningar
haustsins er jafnan beðið með
mikilli eftirvæntingu, ekki sízt
hér í Reykjavík, þar sem leik-
húsin gegna mjög veigamiklu
hlutverki í menningarlífi borg-
arinnar. Þess gætti einnig á
frumsýningu í gærkvöldi að
menn biðu þess fullir eftirvænt-
ingar að tjaldið væri dregið frá.
En þrátt fyrir hlátur áhorfenda
og kátínu er ég ekki viss um
að allir hafi verið jafnánægðir
með fyrsta þátt hins nýja leik-
árs Þessi tvískinnungur í mót-
tökum er þó ekki byggður á
þætti leikaranna heldur Ieikrit-
inu sjálfu.
TTún frænka mín er kallað
A gamanleikrit í tveim þátt-
um en í rauninni er hvort
tveggja næsta hæpin flokkuh.
Það er nefnilega mjög vafasamt
að kalla þetta leikrit. Þetta er
skáldsaga sett á svið, lauslegar
svipmyndir úr ævisögu, en skort
ir með ðllu þá hnitmiðun forms
og atburða sem er einkenni allra
dramatískra verka. Og hvernig
er hægt að segja að 26 sýning-
aratriði séu tveir þættir? Milli
þessara þátta eru engin náttúru-
leg skil, hléið hefði allt eins
getað verið á einhverjum öðrum
stað. Og hér er strax kominn
megingalli verksins. Það er í
rauninni ekkert leikrit. Höfund-
unum sem ætluðu að snúa skáld
sögu Patricks Dennis, Auntie
Mame, í leikritsform hefur mis-
tekizt með öllu. Verk þeirra er
hvorki fugl né fiskur. Það er í
mesta lagi hægt að kalla það
útúrsnúning úr skáldsöguformi.
T eikurinn fjallar um konu að
l J nafni Mame Dennis sem
fær það hlutverk í hendur að ala
upp son látins bróðúr síns og
fær þá einkunnagjöf að „hún sé
góð kona þó hún sé skrítin".
Leikurinn byggist að öllu leyti
á þessari persónu einni og ævi
hennar þó aðrar persónu séu
milli 30 og 40 talsins og kemur
þar enn fram skortur á hnitmið-
un höfundanna. Heil ævisaga er
alltof stórt viðfangsefni til þess
að hægt sé að gera því skil á
leiksviði þó hún gefi tilefni til
margra spaugilegra atvika. Eru
spaugileg atvik nóg til að rétt-
læta heilt leikrit? Hjá áhorfand-
anum hlýtur að vakna sú spurn-
ing til hvers leikritið sé skrifað.
Er það skrifað til þess eins að
reyna að vera fyndinn eða birtir
það okkur einhverja reynslu
mannlegs lífs? Hefur það ein-
hvern boðskap? Ef leitað er
vandlega kemur í ljós að leik-
ritið segir okkur að við eigum
að lifa hispurslausu lífi og virð-
ist vera tilraun til að rökstyðja
þá kenningu. Þessi rökstuðning-
ur fer hins vegar út um holt og
hæðir vegna þess hve hann er
gloppóttur og sundurlaus. Og
þá er fyndnin ein eftir. Og það
er rétt, Iéikurinn er víða bráð-
fyndinn. En það er ekki nægi-
legur tilgangur að koma fólki
til að hlæja ef ekkert annað býr
að baki hlátrinum en tóma-
hljóð. Og í framhaldi af því hlýt
ur því miður einnig að vakna
sú spurning hvort það sé í verka
hring Þjóðleikhússins að bera
slíkan hlátur á borð fyrir fólk
þó hláturinn lengi lífið.
Ojarni Guðmundsson þýddi
leikritið á íslenzku og hefur
leyst það verk af hendi með
mikilli prýði. Mál hans er ein-
falt og eðlilegt án þess að verða
nokkurn tíma hversdagslegt,
það er kryddað glettnislegum
skringilegheitum og kátlegum
tilbrigðum og þýðingarblær sést
hvergi. Það er samofið starf
þriggja aðila sem heldur sýning-
unni uppi. Það er verk þýðand-
ans, leikstjórans og aðalleikand
ans. Ef þessir þrfr aðilar hefðu
ekki leyst verkefni sín með jafn
miklum ágætum og raun ber
vitni hefði orðið lágt ris á þess-
ari sýningu.
F1 unnar Eyjólfsson leikstjóri
^ hefur fengið mikið og erfitt
verkefni til úrlausnar. Eins og
áður er getið hér að framan eru
í Ieikritinu 26 sýningaratriði og
leikarar milli 30 og 40. Það gef-
ur því auga leið að stjórn slíks
verks er mjög vandasamt verk.
Gunnari hefur tekizt að leysa
þetta verkefni mjög vel. Svona
margar skiptingar eru að vísu
þreytandi fyrir áhorfandann og
lengja syninguna töluvert en
það er vitanlega ekki sök leik-
stjórans heldlir verður ^ð
skrifa það á kostnað höfund-
anna. Leikstjóranum tekst á-
gætlega að setja heildarsvip á
sýninguna og bætir það veru-
lega úr hnitmiðunarleysi höf-
undanna. Það vekur og athygli
hversu vel er valið í hlutverk
en það eitt hlýtur að hafa verið
geysilegur vandi þegar svo
rnargar persónur eru í leikrit-'
inu. Stundum kemur valið all-
í upphafi leiksins í boði Mame frænku. Mame (Guðbjörg Þorbjarnardóttir) kemur niður til
að heilsa gestum sínum. Sitjandi á bekknum Iengst til vinstri eru Stefán Thors og Amdís
Bjömsdóttir.
Ámi Tryggvason, Arndís Bjömsdóttir, Guðbjörg Þorbjamar-
dóttir og Sigríður Hagalín í hlutverkum sínum.
mjög á óvart en ég fæ ekki bet-
ur séð en leikstjóri hafi alltaf
rétt fyrir sér. Leikstjórn Gunn-
ars einkennist af glöggskyggni,
vandvirkni og alúð.
Leiktjöld og búningar hafa
sömuleiðis tekizt ágætlega í
höndum Lámsar Ingólfssonar.
Tjað er einkenni á vinnubrögð-
um allra leikaranna, að þeir
hafa unnið verk sitt af mikilli
alúð enda er árangurinn eftir
því. Kemur hér enn einu sinni
fram hve góður leikur getur
unnið úr lélegum efnivið.
Aðalhlutverkið, Mame frænku,
leikur Guðbjörg Þorbjarnardótt-
ir og vinnur enn sigur á listaferli
sínum. Allt þetta langa leikrit,
öll þessi sýningaratriði, allt
stendur og fellur með leik einn-
ar persónu. Og sú persóna
bregst ekki heldur að þessu
sinni. Þetta er hlutverk sem
krefst mikillar fjölbreytni, mik-
ils þreks og mikillar kunnáttu og
allt þetta sýnir Guðbjörg í rík-
um mæli. Það er undravert hvað
hún er fjölhæf leikkona.
En það er ekki Guðbjörg eins
sem heldur uppi heiðri leikara-
stéttarinnar í þessu leikriti. Þar
koma miklu fleiri við sögu og
raunar svo margir að enginn
kostur er að geta allra í svo
stuttri grein. Það er þó skylt að
að nefna nokkra þeirra þó vert
hefði verið að gera þeim betri
skil.
Stefán Thors fer með mikið
og erfitt hlutverk fyrir svo ung-
an mann. Þess gætir að vísu að
hann er ungur að árum o^ skort
ir reynslu á sviði, en hitt vekur
þó meiri athygli hversu mikil
tök hann hefur samt á verkefni
sínu og þær miklu og góðu við-
iökur sem hann hlaut í leikslok
ntti hann vissulega skildar.
Þó ekki sé skyggt á neinn
v'erður þó að telja að Sigríður
lagalín hafi náð lengst allra.
Leikhúsgestir áttu tæplega von
I því að sjá Sigríði í slíku gervi
>g ég er ekki frá því að margir
hefðu efast um getu hennar til
að leika þetta hlutverk ef þeir
hefðu þekkt það fyrirfram. Hér
sýnir Sigríður Hagalín nýja hlið
á list sinni og þetta hlutverk
verður til þess að auka mjög
hróður hennar sem leikkonu.
Herdís Þorvaldsdóttir leikur
fræga og drykkfellda leikkonu,
beztu vinkonu Mame frænku.
Leikur hennar er sterkur og eðli
legur, samleikur hennar og Guð
bjargar er mjög góður. Þá er að
minnast þóirra Arndísar Björns-
dóttur og Árna Tryggvasonar
sem bæði fara með stór hlut-
verk þjónustufólk frænkunnar.
Bæði léku þau af tilfinningu og
næmi fyrir kímninni í hlutverk-
um sínum. Gísli Alfreðsson leik-
ur bróðurson frænkunnar fullorð
inn, hann er þegar orðinn kunn-
ur hér heima fyrir leikhæfileika
sína þó hann hafi ekki starfað
hér lengi. Hann er mjög öruggur
sviðsmaður og virðist leggja
töluverða vinnu í hlutverk sitt
því leikur hans er Iátlaus og lif
andi og það tekst sjaldan fyrir
hafnariaust.
Tj’ull ástæða væri til að nefna
miklu fleiri leikara og hlut
verk þeirra en ég verð , að láta
nægja að nefna einungis fimm
til viðbótar. Lárus Pálsson leik-
ur tryggan vin frænkunnar af
raunsæi og hógværð, hér er kom
inn hinn fullkomni sviðsmaður
sem lætur leik sinn verða fyrir-
hafnarlausan og fullkomlega
eðlilegan. Indriði Waage sýnir
góðan leik, einkum í síðari hluta
verksins. Ævar Kvaran sýnir
víða ágætan leik en hins vegar
er frá höfundarins hendi nokk-
urt ósamræmi i hegðun persón-
unnar, þannig .3 stundum kem-
ur hún fyrir sem heimsmaður en
litlu síðar sem heimóttarlegur
kjáni. Bryndís Pétursdóttir sýn-
ir vel skaphita suðurrikjastúlk-
unnar sem bíður ósigur og Bessi
Bjarnason lífgar mjög upp á
fyrri hluta leiksins með litlu hlut
verki en mjög svo snotrum leik.
Leikhúsgestir skemmtu sér vel
en þó mátti greina svolitla
þreytu er á leið vegna hinna si-
felldu sviðsskiptinga, sem draga
leikinn mjög á langinn og veikja
áhrif hans. Og ekki er hægt að
segja annað ,en síðasta atriði
leiksins hafi verið algerlega of-
aukið. Niðurstaðan verður þvi
þessi: lélegt leikrit, góð þýðing,
góð leikstjórn, góður leikur.
Njörður P. Njarðvík.