Vísir - 26.10.1962, Blaðsíða 8

8
V í S I R . Föstudagur 26. október 1962.
Lftgefandi: Blaðaútgáfan VÍSIR.
Ritstjórar: Hersteinn Pálsson, Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson.
Fréttastjóri: Þorsteinn Ó. Thorarensen.
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178.
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3.
Áskrifstargjald er 55 krónur á mánuði.
I lausasölu 4 kr. eint. — Sími 11660 (5 línur).
Prentsmiðja Vlsis. — Edda h.f
Tugmilljónir sparaðar
Menn munu almennt sammála um það að tími
hafi verið kominn til þess að gæta ítrustu sparsemi
og hófsemi í rekstri ríkisins. Margar ráðstafanir hafa
verið gerðar á undanförnum árum í þessa átt. Er þar
skemmst að minnast sameiningu ríkisstofnana, sem
margar milljónir sparaði. Nú hefir verið upplýst að
stofnun hinnar sameiginlegu gjaldheimtu sparar rík-
inu 2Vt millj. króna árlega. Það munar sannarlega um
slíkar fjárhæðir.
Sízt ómerkilegri er árangurinn af lögunum, sem
sett voru í fyrra um ríkisábyrgðir. Síðan lögin öðluðust
gildi hafa verið veitt lán með einfaldri ábyrgð að upp-
hæð 145 millj. króna. Þótt eitt og hálft ár sé liðið hefir
ríkissjóður ekki þurft að greiða einn einasta eyri af
þessum ábyrgðarlánum. Áður féllu hins vegar ábyrgðir
sem námu tugum milljóna króna árlega á ríkið.
Þessar staðreyndir tala sínu máli. Það er allri
þjóðinni í hag, að viturlega sé haldið á f jármálum henn-
ar og af ítrustu hagsýni. Áfram verður að halda á þeirri
braut.
Frumkvæði Bandarikjanna
Dregið hefur úr spennunni.
Um hríð virtist sem heimurinn ætlaði að fara í
bál út af Kúbumálinu. Fregnirnar um það að hluti
þeirra rússnesku skipa, sem á leið voru til Kúbu hafi
snúið frá, bendir til þess að Rússar ætli að láta deig-
an síga. Þeir hafa þegar komið knéskoti á Banda-
ríkjamenn. Árásarstöðvarnar eru margar byggðar og
allvel tygjaðar. Enn er þó eftir að reka smiðshöggið
á verkið. Bandaríkjamenn gripu til mótleiks á elleftu
stundu.
Viðbrögð Krúsévs við hafnbanninu hafa verið
skynsamleg. Hann lætur í fáu ófriðlega, en stingur
upp á málþingi æðstu manna. Það er merkí þess, að
hann vill fara með gát og rasa hvergi um ráð fram.
Hættan virðist því stórum minni en í upphafi, jafn-
vel þótt hún sé hvergi nærri liðin hjá.
Það er gleðiefni, að Bandaríkjamenn hafa nú loks
tekið frumkvæðið í refskák stórveldanna. Árum sam-
an hefir forleikurinn og frumkvæðið verið gefið Rúss-
um. Þeir hafa leikið, en Vesturveldunum verið mark-
að hið þrönga svið mótleiksins. Enda hafa Vestur-
veldin hopað úr einni vígstöðunni í aðra verri, Jalta,
Viet Nam og Berlín eru dæmin um það. Kennedy hef-
ir nú snúið taflinu við.
Hinn frjálsi heimur á loks frumkvæðið. Sovét-
ríkjunum er þröngvað upp að vegg. Því ber að fagna
vegna þess, að mál styrkleikans er hið eina mál, sem
þau skilja.
w
Frá
Islandi
til Utah
Halldór Kiljan Laxness
Eins og kunnugt er, ,)á var
Paradísarheimt Halldórs Kiljans
I||| Laxness gefin út fyrir skemmstu
í enskri þýðingu Magnúsar
Magnússonar hjá forlaginu Met-
huen. Hinn enski titill bókarinn-
gH ar er Paradise Reclaimed. Ný-
lega birti brezka blaðið Sunday
Telegraph ritdóm um bókina eft
ir Martin Seymour-Smith, og fer
lll hann hér á eftir í lausiegri þýð-
I ingu: . ——*•* ncn
Allt frá því er Halldór Lax-
III ness gaf út sína fyrstu bók að-
eins 17 ára gamall, hefur þró-
III unarferill hans verið bæði marg
breytilegur og óvenjulegur.
III Hann lét skírast til kaþólskrar
trúar á árunum eftir 1920 og
lll dvaldist í klaustri f Belgíu um
III nokkurt skeið. Á næsta áratugi
þar : eftir skrifaði hann all-
margar skáldsögur, sem höfðu
III að geyma þjóðfélagsádeilur frá
!!!! sjónarmiði vinstrimanna, og það
!!|| voru fyrst og fremst þessar
skáldsögur, sem öfluðu honum
! frægðar, Árið 1955 hlaut hann
bókmenntaverðlaun Nóbels.
í verkum hans tvinnast sam-
an meistaraleg frásagnargáfa,
l!| sem áður var einkenni hinna ó-
þekktu höfunda íslendingasagn-
anna, kaldhæðni og ádeiluskop
þjóðfélagsgagnrýnandans og
mjög frjálslynd, en engu að síð-
ur djúp trúarsannfæring, Þetta
síðastnefnda birtist á undarlega
saklausan og eðlilegan hátt.
Þegar Laxness var ungur
drengur, rakst hann á frásögn,
sem rituð var af gömlum íslenzk
um bónda, sem farið hafði að
leita hins fyrirheitna lands mor-
móna í Utah. Þessi saga olli
honum heilabrotum í hálfan
mannsaldur, áður en hann taldi
sig færan um að gera þessu efni
skil í eigin skáldsögu. Paradís-
arheimt er í rauninni saga þessa
bónda.
Þetta er einkennileg bók.
Form frásögunnar minnir á æv-
intýri, en frásögutækni höfund-
ar birtir hvort tveggja í senn,
• Brezkur
• ritdómur
• um
® Purudísur-
• heimt
hvassa ádeilu á hið kreddu-
bundna viðhorf lútherstrúar-
manna til guðs og beina gam-
ansögu í hefðbundnum stíl
Rabelais.
Bóndinn, Steinar, leysir Þjóð-
rek biskup, umferðaprédikara
mormónatrúarinnar, sem reiður
múgur hefur bundið fastan.
Hann ákveður einnig að fara til
Utah til að leita hins fyrir-
heitna lands.
Þar gerist hann brikkleggjari
eða tígulsteinasmiður, og enda
þótt hann gangist aldrei til fulls
undir trúarkenningar mormóna,
þá aðhyllist hann hina áköfu trú
þeirra á jarðneska paradís.
Fjölskylda hans kemst að lok-
um til Utah, en ekki fyrr en
eftir skelfilegar þjáningar og
dauðsföll. Ekki er fjölskylda
hans fyrr komin en hann skilur
við hana á ný. Steinar snýr aft-
ur til Islands. Þegar þangað kem
ur, skiptir sér enginn þar af trú-
málum lengur (menn nenntu
ekki einu sinni að lemja á mor-
mónatrúboðum). Býlið hans,
sem einu sinni var fyrirmynd
annarra býla, er nú í örgustu
niðurníðslu. Hann tekur að reisa
túngarða sína á nýjan leik, og
þegar forvitinn ferðamaður spyr
hann, hvað hann sé að gera, seg-
ist hann hafa fundið sannleik-
ann og landið, sem sannleikann
geymi. En nú skipti öllu máli
að reisa aftur þennan garð.
Paradísarheimt er djúpstæð
saga, rituð af manni, sem hefur
ekki aðeins komið í helgidóm
mormóna í Utah, heldur einnig
musteri taóista í Pe^ing, sem
hefur leitað skjóls í kaþólsku
klaustri og fordæmt galla nú-
tímaþjóðfélags. Laxness hefur
reynt allt þetta, og hann hefur
ritað viturlega bók í anda hinn-
ar miklu evrópsku hefðar.
Rukkaði 100 þús-
und kr. á lslandi
Rithöfundurinn Willy Brein-
holst, sem var hér fyrir stuttu
gerði kröfur um 100 þúsund
krónur í ritlaun fyrir sögur,
sem höfðu birzt eftir hann í
íslenzkum biöðum, án leyfis.
I frétt, sem birtist fyrir stuttu
í B. T. segir frá heimsókn Brein-
holst: Rithöfundurinn Willy
hefur verið á ferðalagi um ís-
land í leit að efni í bók sína
„Welcome to Iceland". Við
komu sína varð hann undrandi
yfir því að ekki færri en 10
blaðamenn voru mættir til að
eiga viðtal við hann.
Það er ekki fyrr en um þessar
mundir, sem fjórar af bókum
hans komu út á íslenzku, en
allir þekktu „hinn fræga danska
grínista“
Ástæðan var sú að mörg
hundruð af sögum hans höfðu
verið birtar á Islandi, án hans
vitundar. Sögueyjan liggur svo
afskekkt að menn hugsa ekki
svo mikið um ritlaun til er-
lendra rithöfunda. En meðan
hann var staddur á landinu
byrjaði hann að innheimta.
Upphæðin hefur nú náð um 100
þúsundum íslenzkra króna.
En það er einn maður, sem
Breinholst vill ekki krefja um
ritlaun. í fiskibænum Neskaup-
staður kom bæjarstjórinn hon-
um fyrir hjá prentsmiðjueig-
anda og blaðaútgefanda staðar-
ins. Þegar Breinholst ætlaði að
borga fyrir uppihaldið sagði
ritstjórinn:
— Nei. þvi að ég er sá rit-
stjóri á Austurlandi, sem haí
stolið flestum sögum yðar til
birtingar í blaði mínu. Þær eru
víst þegar orðnar um 200 ......
Breinholst gat ekki staðizt
þessa hreinskilni.