Vísir - 29.10.1962, Blaðsíða 9

V1S I R . Mánudagur 20. október 19S2.
ÞORSTEINN JÓSEPSSON:
Þættir fré Þfzkalandi
Þegar járnbrautir tóku aS ryðja
sér til rúms fyrir um það bil
hálfri annarri öld skapaðist í
einu vetfangi bylting i samgöngu
málum þjóðanna. Það má segja
Sð járnbrautin hafi lagt undir sig
nefmlnn. Hestvagnarnir hurfu úr
sögunni og hafa aidrei sézl fram-
ar nema sem safngripir eða í ör-
fáum tilfellum og á örfáum stöð-
um til að skemmta róniantískum
elskendum og nýtrúlofuðu fólki
— sem ekkert kærir sig um að
hraða sér um of í gegnum tilver-
una. Járnbrautin varð að Iífæð
þjóðanna.
Það munaði heldur ekki miklu
að járnbrautin næði hingað til
fslands. Sumir framámenn og
þjóðskörungar okkar börðust fyr-
ir því að fá járnbraut til ísiands
og fyrsta járnbrautin átti að
mgja Suðvesturlandsundirlendið
við höfuðborgina — Reykjavík.
Raunar varð þessi hugdetta
aldrei að veruleika — að því
undanteknu þó að íslendingar
keyptu járnbraut til að flytja
grjót í hafnargerð Reykjavíkur.
En jafnvel minningin um hana er
gleymd nema meðal einstöku
gamalla manna, sem minnast
járnbrautarskröltsins og flauts-
ins í eimlestinni þegar hún brun-
aði með grjóti hlaðna vagnana
sunnan úr Öskjuhlið og niður að
höfn.
ÚRELT
FARARTÆKI.
Ég hef síðan heyrt ýmsa góða
menn hrósa happi yfir því að við
íslendingar skyldum hafa sloppið
Ég get engan dóm lagt á það
hvort við íslendingar höfum ver-
ið heppnir að leggja ekki járn-
braut austur í sveitir eða ekki.
Það má vel vera, en hitt hef ég
sannfærzt um að meðal nágranna
þjóðanna virðist járnbrautin eng-
an veginn úrelt orðin sem sam-
göngutæki. Miklu fremur virðist
hún halda velli þrátt fyrir harða
samkeppni jafnt bifreiða sem
flugvéla, auk skipa þar sem þeim
er til að dreifa.
Beztu sönnunina fyrir þessu
fékk ég á ferðum mínum um
Þýzkaland nú 1 haust og þá sá
ég það ljósast að hvorki bifreið-
ar né flugvélar né nokkurt ann-
að farartæki hefur megnað, enn
sem komið er, að takast á hend-
ur hlutverk járnbrautanna.
Ef svo hefði verið lá beint við
að ætla að Þjóðverjar hefðu öðr-
um þjóðum fremur riðið á vað-
ið með að leggja járnbrautirnar
niður og taka upp aðrar sam-
gönguaðferðir. Þar lá þetta beint
við ef þeir hefðu talið að það
svaraði kostnaði. Járnbrauta-
kerfi þeirra lá, svo að segja allt
í rúst að heimsstyrjöldinni seinni
lokinni. Um hálft 5 þúsund kíló-
'metra af járnbrautarteinum
hafði verið eyðilagt eða rifið upp,
3150 járnbrautarbrýr höfðu verið
sprengdar í Ioft upp í Þýzkalandi,
flestar járnbrautarstöðvar þeirra
í stærri borgum eða bæjum ým-
ist stórskemmdar eða eyðilagðar
með öllu. Orkuverin, sem fram-
leiddu rafmagn til járnbrautanna
lögð í rúst, eimlestaverksmiðjur
ekki lengur til og eimlestirnar
sjálfar úr sér gengnar og illa
farnar. Hins vegar var vegakerfi
Járnbrautastöðin í Munchen var að meira eða minna leyti skotin í rúst í heimsstyrjöldinni, en þar
hefur nú risið ein nýtizkulegasta jámbrautarstöð Evrópu.
Járnbrautarstöðin í Gormisk — Cartenkirchen í Suður-Þýzkalandi, járnbrautarstöð eins og þær ger-
ast almennt f smábæjum og þorpum, hreinleg og þokkaleg en ekki búin „lúxus“ á einn eða annan
hátt.
HALFAN MÁNUÐILEST
við það að leggja járnbraut aust-
ur yfir fjall. Ekki fyrst og fremst
fyrir það að hún hafi verið okkur
ofviða farartæki heldur af því
að járnbrautir séu úreltar orðnar
og að önnur samgöngutæki hafi
leyst þær af hólmi, fyrst og
fremst bifreiðar og flugvélar.
Þýzkalands eitt hið bezta í allri
álfunni, og það hafði ekki sætt
þvílíkum meðförum í styrjöldinni
sem járnbrautarnetið.
Það lá því ekkert beinna við,
þegar endurreisnin hófst í Vest-
ur-Þýzkalandi eftir stríðið heldur
en að taka upp nýja stefnu —
hætta við járnbrautirnar og auka
bifreiða- og flugsamgöngur. En
Þjóðverjar munu manna bezt hafa
séð fram á að járnbrautin var
ekki úrelt farartæki, heldur raun-
verulega sú lífæð þjóðarinnar
sem samgöngur hennar hlutu að
byggjast á enn um óákveðinn
tíma. Það varð því eitt af fyrstu
verkefnum viðreisnarstjórn-
arinnar vestur-þýzku að endur-
byggja járnbrautarkerfið um allt
landið og skipuleggja það frá rót-
um. Þetta kostaði mikið áták og
gífurlegt fjármagn. Og það merki-
lega hefur skeð að á þeim hálfum
öðrum áratug sem Vestur-Þjóð-
verjar hafa verið að byggja upp
viðreisn sína hefur þeim tekizt
að koma á laggirnar einu full-
komnasta og nýtízkulegasta járn-
brautarkerfi sem til er í heimin-
um.
FORVSTUÞJÓÐ.
Þjóðverjar eru sér þó fyllilega
meðvitandi að einmitt á þessu
sviði eiga þeir við ramman reip
að draga, en það er samkeppnin
við bifreiðarnar og flugvélarnar,
samkeppni sem er því harðari og
meiri sem velmegun þjóðarinnar
vex og almenningur hefur meiri
og betri efni á því að eignast bíla
eða kaupa sér far með flugvélum.
Meðal fátækrar þjóðar er slík
samkeppni ekki jafnhörð, því að
járnbrautirnar eru enn sem kom-
ið er ódýrustu samgöngutækin.
Jafnhliða þessari hörðu sam-
keppni hafa Þjóðverjar orðið að
byggja járnbrautakerfið upp að
nýju og það hefur kostað þá ó-
hemju fjárfestingu á þeim fáu
árum sem liðin eru frá því við-
reisnin hófst eftir stríðið.
1 byggingu járnbrauta hafa
Þjóðverjar verið forystuþjóð frá
öndverðu. Fyrstu þýzku eimlest-
inni var hleypt af stað mill:
Niirnberg og Farth árið 1935.
Hún var knúin gufuafli og var 4C
hestaflavél. Þessi fyrsta þýzka
eimreið hlaut heitið „Örninn“ og
skotið var úr fallbyssum til að
gefa fyrstu brottför hennar til
kynna frá Niirnberg árið 1835.
Árið 1879 kom fyrsta rafknúna
eimreiðin fram á sjónarsviðið.
Það var Þjóðerjinn Siemens sem
fyrstur kom með þessa hugdettu
og lét reyndar smíða og reyna
fyrstu rafknúnu járnbrautina.
Vakti þessi tilraun hans heimsat-
hygli að vonum enda þótt fæsta
hafi þá órað fyrir því hvílíka
byltingu þessi hugmynd hans
hefur orsakað seinna meir.
Enn voru það Þjóðverjar,
Daimler og Benz, sem komu
fram með hugmyndina um járn-
brautir er gengju fyrir dieselorku.
Sú hugmynd hefur mjög rutt sér
til rúms í öllum þeim löndum sem
eru fátæk af vatnsorku og þar
sem rafmagn er dýrt. Hafa Þjóð-
verjar sjálfir ekki hvað sízt hail-
azt að notkun dieseleimreiða og
byggja þær, ásamt rafknúnum #
eimreiðum í æ vaxandi mæli, en
eru hægt og sígandi að útrýma
gufuknúnu járnbrautunum.
Framhald á bls. 6.
í mörgum þýzkum járnbrautarlestum eru skrifstofur þar sem vélritunarstúlkur skrifa sendibréf eða
vélrita önnur plögg fyrir farþegana. *