Vísir - 30.10.1962, Blaðsíða 6

6
V í S í R . Þriðjudagur 30. október 1962.
Magnús Gíslason námstjóri:
Nám og námsaðferðir
Torsten Husén, prófessor í upp
eldisfræði við háskólann í Stokk-
hólmi, hefur nýlega gefið J:t leið-
beiningar í bókarformi fyrir nem-
endur, bar sem fjallað er um nám
og námsaðferðir.
1 einum aðalkafla bókarinnar
skýrir hann frá helztu aðferðum
við lexíunám.
Ég endursegi hér nokkur atriði
úr þessum kafla. Hér er aðallega
átt við lexíunám í svokölluðum
lesgreinum. Ljóst er, að ekki eiga
sömu aðferðir við allar námsgrein
ar, þótt ýmis almenn atriði geti
verið sameiginleg.
Líklegt er, að flestir kannist við
þessar aðferðir. Þær eru ekki nein
nýmæli í sjálfu sér. Hér er frekar
um gerfi eða röð gamalla og
góðra aðferða að ræða, sem þessi
ágæti sérfræðingur mælir með, að
sé notað á ákveðinn, helzt vana-
bundinn hátt, þegar lexía er lærð.
Þessi aðferð greinist í fimm að-
alþætti.
í fyrsta lagi er nauðsynlegt að
fá yfirlit yfir, hvað lexían fjaliar
um — að hraðlesa eða líta yfir
verkefnið og fá þannig nokkra
hugmynd um meginatriðin.
1 öðru iagi að mynda spurning-
ar — spyrja í huganum um meg-
inatriði lexíunnar, — hvenær? —
hvað? — hver? — hvernig? o. s.
frv., eftir því, hvað við á hverju
sinni.
í þriðja lagi að lesa lexíuna ná-
kvæmlega orð fyrír orð og festa
aðalatriðin vel í minni, gjarnan
aeð því að undirstrika eða skrifa
hjá sér einstök atriði.
í fjórða lagi að hlýða sjálfum
sér yfir, — lesa dálítinn kafla,
líta svo upp úr bókinni og endur-
segja nokkur atriði í einu með
eigin orðum, e. t. v. skriflega.
í fimmta lagi að rifja upp aðal-
atriði lexíunnar, eftir að nokkur
tlmi er liðinn, frá því að lexían
var iesin og lærð.
Ég endurtek meginatriðin: að
fá yfirlit, — að mynda spurning-
ar — að lesa lexíuna nákvæmlega
orð fyrir orð, — að hlýða sjálfum
sér yfir, — og að rifja upp aðal-
atriði lexíunnar að nokkrum tíma
liðnum.
Það er mjög mikilvægt að byrja
á þvl að fá yfirlit yfir, hvað lexían
fjallar um, bæði til þess að fá
yfirsýn yfir námsefnið og engu
síður til að fá samhengi, — að
gera sér ljóst, hvaða tengsl eru
milli lexíunnar og þess, sem áður
er numið.
Ef um stutt heimaverkefni er
að ræða, þarf það e. t. v. ekki að
taka nema fáar mínútur að hrað-
lesa verkefnið og fá þannig
nokkra hugmynd um inntak þess.
En ef um heila bók er að ræða,
eins og fyrir kemur hjá nemend-
um I menntaskólum, sérskólum
eða háskóla eða við lestur undir
lokapróf, tekur slíkt yfirleitt
Iengri tíma. En rannsóknir hafa
sýnt, að þeim tlma er vel varið.
Prófessor Torsten Husén segir
frá slíkri köanun I áðumefndri
bók. Tveir hópar námsmanna, er
sýnt höfðu svipaðan dugnað f
námi, fengu það verkefni að læra
tiltekinn blaðsíðufjölda í kennslu-
bók á afmörkuðum tlma. Annar
hópurinn hagaði náminu þannig,
að hann hraðlas fyrst verkefnið
og fékk þannig yfirlit yfir náms-
efnið, áður en nákvæmur lestur
lexlunnar hófst. Hinn hópurinn
las verkefnið vandlega frá upp-
hafi til enda án þess að líta yfir
meginatriði lesefnisins fyrst. At-
’-ugunin leiddi í ljós, að fyrr-
nefndi hópurinn, sem byrjaði með
yfirlitinu, skilaði 24% betri
árangri til jafnaðar en hinn, sem
notaði þá aðferð að lesa lexíuna
vandlega frá orði til orðs án þess
að líta yfir meginatriðin fyrst.
Það þarf sérstaka þjálfun til
þess að lesa þannig. Oft geta sér-
nöfn eða önnur nafnorð, sem bera
frásögnina uppi, myndað stak-
steina eða stiklur, sem nota má
við slíka hraðlestursaðferð. Þegar
um heilar bækur er að ræða, er
mikilvægt að byrja á að lesa
vandlega bæði formála og efnis-
yfirlit bókarinnar og fá þannig
bæði samhengi og yfirsýn yfir,
hvað bókin fjallar um, áður en
einstök atriði eru numin.
Næsta spor að markinu er að
spyrja lexíuna útúr. Það lætur e.
t. v. kynlega í eyrum, en þar sem
við lesum hámsbækur til þess að
auka þekkingu okkar, er mjög
eðlilegt að nota þá aðferð að
spyrja, — að vekja spurningar,
sem lexían eða textinn getur gef-
ið svör við. Það er hollt að
þjálfa sig þannig í að fá fram
aðalatriði lexíunnar, og oft er
einnig spurt út úr námsefninu á
svipaðan hátt af þeim, sem kann-
ar kunnáttuna I kennslustund eða
á prófi.
Þriðja atriðið var að lesa lexí-
una af kostgæfni orð fyrir orð
með vakandi athygli og gera á
ný greinarmun á aðalatriðum óg
aukaatriðum, að strika undir í
bókinni, en þó ekki of rriargt. Únd
irstrikanir geta einnig verið til
hagræðis við upprifjun námsefn-
isins síðar. Oft er ráðlegt að gefa
aðalmálsgreinum stuttar fyrir-
sagnir og að tölusetja greinar eða
S'IÐARI
HLUTI
liði, þar sem um upptalningu er
að ræða. Einnig er skynsamlegt
að skrifa nokkur meginatriði hjá
sér á sérstakt blað eða í minnis-
bók og gera jafnvel stutta út-
drætti úr erfiðustu köflum náms-
efnisins og endursegja þá þannig
skriflega með eigin orðum.
Umfram allt er nauðsynlegt að
leitast við að auka orðaforðann
með þvi að fá skýrða þýðingu
þeirra orða og orðatiltækja, sem
nemandinn skilur ekki að fullu
hvað merkja. Skynsamlegt er að
skrifa slík cu3 hjá sér — að gera
sér þannig litla orðabók og fá orð-
in umfram allt að fullu skýrð,
annað hvort með aðstoð orðabók-
ar eða eftir öðrum leiðum.
Einhver mikilvægasti þáttur
lexíunáms er að hlýða sjálfum sér
yfir. Það þvingar nemandann til
virkrar þátttöku í náminu og fest-
ir námsefnið I minni , — vinnur

Magnús Gíslason námstjóri.
á móti gleymskunni. Þegar maður
hlýðir sjálfum sér yfir, kemur
glöggt í ljós, hvort maður hefur
tileinkað sér námsefnið eða ekki,
og auk þess er það þjálfun I að
endursegj^., nái»S£|iHð með eigin
orðum. Þaririig gétúr nemandinn
bújð sig- úridir áð skua lexiunni á
hliðstæðan hátt I skóla,
1 stuttu máli getur slík yfir-
heyrsla verið í því fólgin, að
nemandinn les dálítinn kafla af
lexíunni I einu, nemur síðan stað-
ar, lítur Upp úr bókinni og spyr
sjálfan sig út úr þeim kafla, end-
ursegir meginatriðin, t. d. helztu
nöfn, reglur eða kennisetningar,
ártöl o. s. frv.
Að jafnaði gleymum við mikl-
um hluta þess, sem við lesum, svo
að segja jafnóðum. Sjálfsyfir-
heyrslan vinnur öðru fremur á
móti gleymskunni, sem stöðugt
herjar á minnið eins og dávaldur.
Sálfræðilegar rannsóknir hafa
sýnt, að því fyrr sem slík yfir-
heyrsla er framkvæmd eftir lestur
lexíunnar, þeim mun auðveldara
reynist nemendunum að nema
námsefnið.
Erfitt er að segja fyrir um hve
miklum tíma skuli varið hlut-
fallslega til slíkrar yfirheyrslu en
tilraunir hafa sýnt, að oft er skyn
samlegt að nota allt að því
helming námstlmans heima til
þess að hlýða sjálfum sér yfir
lexíurnar, a. m. k. þegar um nýtt
námsefni er að ræða, svo sem
glósur I erlendum málum, for-
múlur og reglur og því um líkt,
en varla meiru en þriðja eða
fjórða hluta námstímans, ef um
upprifjun eða lestur frásagnar I
samhengi er að ræða. — Vissu-
lega er þetta einstaklingsbundið,
og það er mjög svo háð lestrar-
Ieikni nemandans, hve miklum
tíma hann £2tur varið til hverrar
lexíu.
Þegar nemandinn hefur til-
einkað sér lexíurnar lið fyrir lið
að ýmsum Ieiðum, er ráðlegt, að
láta nokkurn tíma liða, þar til
námsefnið er rifjað upp að nýju.
Þetta er velþekkt regla, og er þá
skynsamlegt að taka önnur verk-
efni fyrir eða að taka sér hvíld
frá náminu.
Álitið er að minnið sé háð
vissum efnabreytingum I heilan-
um og þurfi því tíma til að þróast
þannig að það, sem lært er, þurfi
tóm til að festast i minni. Þess
vegna er upprifjun námsefnisins
mjög mikilvæg.
En allmargir nemendur eru
kærulausir um lexíunámið og
vanrækja það. Þeir læra hinar
daglegu lexíur illa eða alls ekki
mikinn hluta vetrarins, en reyna
svo að bjarga því sem bjargað
verður I lok námstímans. Þá er
lesið af kappi, jafnvel nótt og
dag, en oft með sorglega litlum
árangri, þar sem nám er sízt af
öllu áhlaupaverk. Það byggist
fyrst og fremst á þrotlausu starfi
og raunveruiegur árangur þess er
I fyllsta máta háður ástundun og
samvizkusemi og skynsamlegum
vinnubrögðum.
Oft er á það minnzt, að megin-
ábyrgðin á námsárangri unga
fólksins hvíli á skólunum og þá
sérstaklega á kennaraliði skól-
anna. ''íst er það rétt að starfsár-
angur skóla er að mjög miklu
leyti komnn undir hæfil. kenn-
aranna og áhuga þeirra á starf-
inu, en þó ekki nema að vissu
marki. Hér kemur margt fleira til.
Og vil ég þá fyrst og fremst
nefna námsáhuga nemendanna
sjálfra.
Námsáhuginn er og hlýtur að
verða driffjöður námsins.
Hver er sinnar gæfu smiður.
Skólinn og kennararnir geta veltt
nemendum sínum ómetanlega
hjálp, en það er þó, þegar allt
kemur til alls, undir hverjum ein-
stökum nemanda sjálfum komið,
hver árangurinn verður, -—
hverning til tekst um að leggja
þann grundvöll, sem framtlðin
byggist á, — að þroska vilja og
heilbrigð viðhorf til náms og
starfs og ábyrgðartilfinningu
gagnvart eigin framtíð.
ADALFUNDUR
VARDBERGS
Varðberg, félag ungra áhuga-
manna um vestræna samvinnu,
hélt aðalfund mánud. 22. okt. I
Iðnó. Fundurinn var mjög fjöl-
mennur og hvert sæti skipað.
Guðmundur H. Garðarson, við-
skiptafræðingur, formaður Varð-
bergs, setti fundinn og síðan var
Jón Arnþórsson kjörinn fundar-
stjóri og Sigurður Hafstein ritari.
Formaður flutti síðan skýrslu
stjórnarinnar, sem sýndi að starf
félagsins hafði verið mikið og fjöl
þrett sl. starfsár.
Efnt hafði verið til fimm al-
mennra funda um efnið „ísland og
vestræn samvinna", víðs vegar um
land, kvikmyndir sýndar og ráð-
stefnur haldnar og fulltrúar voru
sendir á verkalýðsmálaráðstefnu í
Kaupmannahöfn.
Þá efndi félagið til ráðstefnu
ungra manna frá NATO-ríkjunum
að Bifröst í Borgarfirði i júni sl.,
um efnið „Atlantshafsþjóðirnar
næsta áratug".
Tókst ráðstefna þessi hið bezta.
Nú um næstu helgi munu 9 á-
hugamenn fara til Evrópu á veg-
um félagsins og kynna sér mál-
efni EBE, og ýmissa alþjuðlegra
stofnana í Evrópu:
Fer hópurinn til London og ræð-
ir þar við bæði þá sem eru með og
móti þátttöku Breta I EBE, en
síðan verður haldið til Briissel,
Parísar og Strassbourg og Bonn.
Þá hefur félagið I undirbúningi
að senda nokkru stserri hóp áhuga-
manna til Parísar á næstunni, til
að kynna sér málefni Atlantshafs-
bandalagsins. Að lokum þakkaði
formaður stjórnarmönnum mjög
gott samstarf á liðnu starfsári. Að
lokinni skýrslu formanns Ias gjald
keri félagsins upp reikninga liðins
starfsárs, og voru þeir samþykktir
samhljóða. Umræður urðu nokkrar
um skýrslu formanns, sem lýsti
því greinilega að ungir menn I lýð
ræðisflokkunum vilja ákveðna
samstöðu um utanríkismál.
1 stjórn félagsins voru eftirfar-
andi menn kjörnir: Heimir Hannes-
son, formaður, Björgvin Vilmund-
arson 1. varaform., Bjarni Bein-
teinsson 2. varaform., Björgvin
Guðmundsson, ritari, Ólafur Egils
son gjaldkeri, og meðstjórnendur:
Birgir ísl. Gunnarsson, Jóhannes
Sölvason, Jón Arnþórsson og Stefn
ir Helgason. Varastjórn: Þór White
head, Hörður Einarsson, Jón A.
Ólafsson, Pétur Guðmundsson,
Unnar Stefánsson og Sigurður
Guðmundsson.
Á annað þúsund mynd-
ir é sýningu
Á miðvikudag hefst í Listamanna
skálanum yfirgripsmesta sýning á
erlendum cftirprentunum listaverka
Verða sýndar þar á annað hundr-
að myndir, en alls eru fyrir hendi,
til sðlu, á annað þúsund myndir.
Endurprentanir þessar eru mjög
v ndaðar, enda eru þær prentaðár
undir eftirliti UNESCO, menning-
arstofnunar Sameinuðu þjóðanna,
sem tryggir að þær eru eins líkar
upphaflega verkinu og nútíma
prenttækni leyfir.
Fyrir sýningu þessari stendur hið
nýstofnaða Félag íslenzkra stúd-
enta erlendis, sem hyggst með
þessu móti afla sér tekna til að
standast straum af kostnaði við
upplýsingastarfsemi, sem félagið
rekur fyrir stúdenta, sem hug hafa
á námi erlendis.
Verði á myndunum er stillt mjög
I hóf, og kosta flestar þeirra frá
150 til 450 krónur. Aðgangur að
sýningunni verður ókeypis. Verður
hægt að útvega I gegnum sýningu
þessa allar málverkaeftirprentanir,
sem viðurkenndar hafa verið af
UNESCO, en meðal þeirra eru flest
kunnustu listaverk heims.