Vísir - 28.11.1962, Qupperneq 7

VÍSIR . M?ðvikudagur 28. nóvember 1962.

Dýpkar
600 m.
holu
Næsta verkefni gufuborsins stóra
sem hér hefir verið í notkun und-
anfarið, er að dýpka rúmlega 600
metra djúpa holu við Nóatún.
Borinn hefir undanfarið verið
fluttur á nýja staðinn, en í s.l. viku
var loki við að bora um 1300
metra djúpa holu á mótum Há-
túns og Laugarnesvegar. Ekki hef-
ir enn verið gengið úr skugga ....i,
hvort vatn fæst úr þeirri kolu eða
hversu mikið og þá hve heitt.
urs
eftir Njörð P. Njarðvík
Örlygur Sigurðsson: Prófílar
og pamfílar, Iýsingar með
penna og pensli, 192 bls.,
verð kr. 391.00. Geðbót 1962.
Oækur eru sjálfsmyndir rithöf-
unda. Örlygur Sigurðsson hef-
ur dregið upp tvöfalda sjálfsmynd
með þeirri kostulegu bók sem
hann hefur nú látið frá sér fara
til þess að veita birtu og yl húm-
oristans inn í skammdegismyrk-
ur hversdagslegra sálna. Ýmsum
mun þykja nóg um við lestur
þessarar bókar. Hún er engu öðru
lík því er menn hafa áður lesið.
Eins og stendur í formála hefur
Örlygur brugðið sér á bak Skjónu
,-þeirri tryggu en brokkgengu
stóðhryssu andans. Ég ætla,“ seg-
ir hann, „að reyna að hleypa
henni á flug í gegnum alla hijóð-
múra dapurleika og drunga, inn
í villtan og trylltan dans gáska
og gamans, jafnvel þó að sú
glannareið kosti mig rófubrot eða
hálsbrot.“ Glannareið er vissu-
lega orð að sönnu því annan eins
þeysingssprett sjá menn ekki á
hverjum degi og hygg ég þó að
Örlygur sleppi frá hryssunni bæði
með heila rófu og háls. Hann
hefur því erindi sem erfiði.
jprófílar og pamfílar er kynleg-
ur bókatitill en þó réttnefni á
þessum stað. Bókin er að miklu
leyti til orðin í kringum myndir
þær er Örlygur hefur málað á
löngum listamannsferii, er þá
fjallað um viðureign ,,mótuls“
(módels) og listamanns og glím-
una við léreftið. Aðrir kaflar eru
svo mannlýsingar sem verka eins
og viðbætir við myndina svo sem
tii að árétta enn hvað í myndinni
felist og auka við því sem ekki
ráts
hefur tekizt að segja til fulls með
penslinum. Ég nefni sem dæmi
kaflann um Stein Steinarr:
„Méð þessum lágvaxna, við-
kvæma og þunglyndislega manni
hvarf leiftrandi fyndni og hvöss
úr ljóðheimum landans. Aldrei
þótti hann mikill fyrir mann að
sjá. En það er eins og hann
stækki ailur og blási út í með-
' vitund þjóðar sinnar með hverju
árinu, sem líður frá dauða hans.
Hann tók með sér í gröfina full-
ar kistur af gáfum og húmor, aðr
eins fjörutíu og níu ára gamall
Andi hans var eins og lúmskt
eðalvín í skörðum og hankabrotn
um kaffiboila."
Sá
m
greindan kafla um Stein Steinarr,
kaflann um föður höfundar (Við-
kvæmt Karlmenni), Risi úr dverg-
ríki — málarinn Mikines, Hún
bar nafn kærleikans. Allir þessir
kaflar bera höfundi fagurt vitni.
Það er enginn klaufi sem skrifar
þvflíkar greinar. Þegar Örlygi
tekst upp nær hann á blaðið setn-
ingum sem ættu skilið að lifa í
munni sérhvers manns. Til dæm-
is þessar: Ef gallarnir væru sniðn
ir af Guðmundi á einu bretti, Örlygur Sigurðsson.
væri fátt skemmtilegt eftir. —
Drykkjusýki liggur oftast í við-
brögðum mannsin við morgun-
þorstann. — Rómantíkin stafar
oft af skorti á verklegum fram-
kvæmdum. í allri sannri list
stendur maðuriqn og fellur með
sjálfum sér. Það er þetta kynlega
samband gamans og alvöru, bil-
ið milli hláturs og gráts, sem
gerir þessa bók að undarlegum
sérstæðingi meðal íslenzkra bóka.
% rd
IVTiður tekst höfundi upp þegar
hann bregður fyrir sig vængj
um Ijóðsins. Manni dettur i hug
sagan af manninum sem smíðaði
sér vængi og ætlaði að hefja sig
til flugs fram af háum kletti. Sú
flugferð varð næsta lóðrétt —
niður á við. Og hafi Örlygur rófu-
brotnað af brokki Skjónu sinnar
þá er það á ljóðsprettinum. Um
það er okki nema eitt orð til: leir.
En manni sem mikið elskar verð-
ur mikið fyrirgefið. Eins er með
Örlyg. Kostuleiki hans í stíl og
'máli gerir að maður lítur ljóð-
tilraunir hans öðrum augum enda
eru þær aukaatriði í bókinni.
T Tm útlit bókarinnar og frágang
er það að segja að hvort
tveggja er með ágætum. Myndirn-
ar eru skemmtilega upp settar og
hver síða undirstrikar sérkenni-
leika hennar. Þetta er mikill kost
ur og ánægjulegur. Hins vegar
kemur það okkur ekki eins á ó-
vart og ritmennskan því Örlygur
er þekktur sem ágætur myndlist-
armaður. Það er hispursleysi hans
í rnáli og tilgerðarleysi sem stund
um jaðrar við ólíkindi. Gallar eru
vitanlega til í svo ótömdu verki.
En það er eins og þeir hverfi
undarlega fyrir kostunum. Það er
eldur í þessari bók.
^ðrar greinar eru svo af öðrum
toga spunnar. Þær hafa hrokk
ið úr penna höfundpr af gefnu Vsa iga rTS"8E'!aWS''
tilefni, eru afmælisgreinar, minn- ratnpa. l|| jfl ® H 811 §1 1r®J
ingargreinar, greinar um lista- W "Íb Wj
menn, skálaræður o. s. frv. Þess-
ar greinar eru svo skreyttar ým-'
islegum myndum, sem oftast næi
snerta efnið beint eða eru tengd-
ar því á annan hátt. Það vekur
athygli að andi bókarinnar er
hinn sami alls staðar þrátt fyr-
ir býsna sundurleitt efni. Höfund- Stuttir fundir voru í þinginu
ur er samur við sig og er þá bezt f gær. Efri deild afgreiddi til
að snúa sér að honum beint og ’mn „„______ s c
c , ... , „ annarrar umræðu frumvarp um
gefa honum Iysingu a sjalfum m* , , , . ,
sér breytingar a skipan dýralækna,
og í Neðri deiid voru þrjú mál
■pkki fer hjá því aö Örlygur sé a dagskrá, þar sem aðéins fram
meiri málari en rithöfundur i sögumennirnir tóku til máls.
enda sjálfsagt mál. Hitt er raunar Guðlaugur Gíslason mælti fyrir
furðulegt hversu vel ritfær hann frumvarpi sínu um 10 milljón
er. Örlygur er æringi í meðferð króna fjárveitingu frá ríkissjóði
tungunnaf, fer í loftköstum og til vatnsveituframkvæmda í
sést ekki fyrir. Ef tala ætti um __D. . „. i
einkenni á stíl hans mætti ef til ? nJ. ® . !fjlr mns"
vill einna helzt segja að hann son mæ!tl með fynr hond slav'
hefði engan stíl og þó er það ekki ||| arutvegsnefndar að leyfð skyldu
alls kostar rétt. Stfll hans er eins j kaup á hvalveiðiskipi.
og ótemja, sem brýzt i gegnum Að lokum steig í ræðustól Ai-
hvað sem fyrir verður án þes að þýðubandalagsmaðurinn og Al-
gefa gaum að nokkrum tálmunum | ’ þýðusambandsforsetinn Hanni-
hvað þá hlýða settum reglum. För bal Valdimarsson og fylgdi úr
höfundar með penna sínum gegn- hlaði einu af umbótamálum sín
um bókina er eins og æsilegt / , .
.... , x ® ... . í-t' um a sviði mennmgar og mennt
jakahlaup 1 norðan strekkingi, : .
maður býst stöðugt við' því að !> unar.
hann steypist á höfuðið ofan í - 1 Þetta skiptið leggur Hanni-
beljandi sjóinn og týnist fyrir> hat th a<5 þjóðnýta öll kvik-
fullt og allt. En þá nær hann tá- myndahús landsins, hvort sem
festu á næstu jakabrún og stikl- þau eru í einkaeign eða eign við
ar áfram jafnótrauður sem áður komandi bæjarfélags. Ríkið skal
rétt eins og hann geri sér aldrei f hafa með höndum allan þann
grein fyrir hættunni. j| gróða, sem í vasa kvikmynda-
dk ; húseigendanna rennur dag
.............. i hvern, landslýð öllum til bless-
að þessi óhemjuskapur sem fgf:
gerir bókina ferska og lifandi. \ Un^!' . _ . . ...
Þar við bætist svo annað einkenni g;: . Blessunm verður e.nn.g folg-
sem kannski er mest um vert. ln 1 Því að innflutningur kvik-
Vitaskuld er æringjahátturinn mynda verður jafnframt ákveð-
efst í fönn og fyndnin veröur || inn af yfirstjórn menntamálanna
fyrst fyrir auganu. ,n',ir niðri í Iandinu, og á hún einnig að
leynist ævinlega hin kvika und ||| bera ábyrgðina á gildi kvik-
hjartanf. í hverju máli, alvöru- myndanna, sem sýndar eru hér.
þunginn ic: býr undir yfirborði Ekki gat Hannibal um. hverja
skopsins og veitirþáttunum sterk hann vjldj hafa . nefnd þejrri
an hlyjan svip. Hofundi stend-ur ;#
. ; „ , , sem velja skal myndirnar og
aldrei á sama um það sem hann 1 J _ i
er ao fást við og þess vegna úbyrgð.na bera, og verður það
bregzt hann aldrei raunveruleik- y; ah teljast nokkur galli á frum-
in" . É" nefni rem dæmi áður- varpinu.
Hannibal stuðlar að menningarauka.
En á þennan hátt, segir í
greinargerð, losna íslegj^ngaj
við áhrif ’(5menpTn|áL-p^ jcvik-^
myndahúsin vdrða íoks’ þau
menningartæki, sem bragur er
af. Með öðrum orðum, taka skal
öll kvikmyndahúsin eignarnámi,
þá stjórnar gróðasjónarmiðið
ekki lengur vali mynda og kvik
myndamenn geta loksins farið
að einbeita sér að hlnu listræna
og menningarjega viðhorfi.
Undanskilið eignanáminu verð
ur þó, samkvæmt frumvarpinli,
hið nýbyggða Háskólabíó, því
þar er hugsjón Hannibáls þegar
komin í framkvæmd að nokkru
leyti. „Sýnir það raunar“, sagði
ræðumaður, „að hugsun mín
er ekki framandi ráðamönnum
hér“. (Þessi athugasemd flutn-
ingsmanns er að sjálfsögðu ó-
þörf, og undarlegt má í raun-
inni teljast, hvernig honum
dettur í hug að hugsanir hans
séu framandi). Háskólabíó er
kvikmyndahús vísindastofnunar
og mennta, gróðanum varið til
menningarauka og því er aö
sjálfsögðu ekker við rekstur
þess að athuga.
Það skal tekið fram, að erf-
itt var að átta sig á, hvort
myndirnar, sem sýndar verða,
eiga að vera til menningarauka,
eða peningarnir sem af sýning-
unum fengjust, eiga að vera til
menningárauka. Þjóðnýtingin
virðist stefna að hinu fyrra,
rekstur Háskólabíós að hinu síð
ara — eða var það öfugt.
Það skiptir reyndar ekki máli
— aðalatriðið er auðvitað, að
menningaraukinn eigi sér stað.
Það vakir fyrir flutningsmann-
inum og í því kyni vill hann
ganga enn lengra. Hann vill
láta byggja kvik /ndahús 1 öll-
um þeim plássum, sem ekki hafa
enn komið sér upp félagsheim-
ili, því félagsheimili, segir ræðu
maður, er auðveldlega hægf að
nýta sem kvikmyndahús. Gróð-
inn af öllu þessu, sá auðkýf-
ingagróði, sem misnotaður hef-
ur verið í kvikmyndaverunum,
verður síðan Iátinn renna til
ýmissa lista, leiklistar og hljóm
listar.
Og meir skal gert. íslenzkur
texti skal vera með öllum meiri
háttar myndum, því með því að
gera textann „íslenzkari“, segir
ræðumaður, verða mun minni
málspjöll á tungunni. Ekki vildi
hann þó draga úr gildi þöglu
myndanna, minntist í þessu sam
bandi á Sögu Borgarættarinnar,
og beriti kvikmyndahúseigend-
um á, að oftar ætti að sýna
þá mynd — hún væri ætíð vel
sótt.
Og meir skal gert. íslendinga
sögurnar ætti að kvikmynda.
Hannibal er sannfærður um að
Islendingasögurnar eigi eftir að
fara sigurför um heiminn.
Og 79 af stöðinni. Hún er að-
eins ein sönnun þess, minnti
okkur íslendinga á, hve mikil-
vægu hlutverki við gætum
gegnt í hinni stóru veröld.
Megintilgangurinn með frum-
varpi Hannibals er sem sagt
sá, að þjóðnýta kvikmyndahús-
in, þjóðnýta gróðann og koma
á þjóðnýttri menningu'og mennt
un. ^
Hannibal kvað að lokum sér
vera Ijóst, að mikill skoðana-
ágreiningur væri um þetta mál,
en hann vonaðist samt til að
allir yrðu máli sínu samþykkir
og stuðluðu að framgangi frum
varpsins.
í heild má segja að málflutn-
ingur Hannibal- og frumvarp
hans sé eitt það f''ienzkasta‘
sem komið hefur fyrir þingið á
þessu hausti.