Vísir - 29.12.1962, Blaðsíða 9

V í SIR . Laugardagur 29. desember 1962,

2Í * B « « B » «
Émm
og 6t(<ní5uv'
■

ímmým
'é ríttL da tltefeíimi öTOtífw föuanji. i
V

'
«. 3. e<&flíO«v*
/í
var lítil eftirsjá þó það væri af-
numið. Það var lítið orðið ann-
að en yfirréttur og þá óþægilegt
til framgangs dómsmála að það
kom saman aðeins einu sinni á
ári og þá við hin lökustu skil-
yrði, sem vart tryggðu rétta
dóma.
Þannig var vissulega hent-
ugra að setja Landsyfirrétt í
Reykjavík, sem gat komið sam-
an oftar á ári, og það þótt dóm-
aramir ættu heima uppi á
Innra-Hólmi á Skaga þar sem
MagnUs bjó eða Gufunesi eða
Álftanesi En hinu má þó ekki
gleyma að varðveizla Alþingis
var ein þýðingarmesta aðferð
fslenzku þjóðarinnar til að
þrauka af sem þjóð og reyna
að viðhalda framhaldi hinnar
íslenzku þjóðarhugmyndar. í
aldir höfðu íslendingar streitzt
gegn því að Alþingi yrði flutt
til Kópavogs. Afnám Alþingis
árið 1800 og flutningar dóms-
valdsins til hinnar dönsku
Reykjavíkur gat því verið vara-
samt íslenzku þjóðerni. Eina
bótin að hin þjóðernislega við-
reisn var nú skammt undan.
fht
Tjegar deilurnar umhverfis
Magnús Stephensen eru
athugaðar virðist mér að þessi
sami kjarni þeirra komi alltaf
Þannig sómir Magnús Stephensen sér á 25 króna seðlinum í dag.
JJJann stofnaði bókaUtgáfufé-
lag svonefnt Landsupp-
fræðingafélag sem stóð í mikl-
um blóma einn áratug og var
sagt að 1200 félagsmenn hefðu
verið f því þegar mest var, en
það er e. t. v. nokkuð ýkt. Hann
lét félagið kaupa Hrappseyjar-
prentsmiðju og bætti síðan við
Hólaprentsmiðju. Varð prent-
smiðjan á Leirá þannig eina
prentsmiðja landsins og rak
MagnUs félag og prentsmiðju
með öllu eins og hann ætti það
einn sjálfur.
Þar gaf hann Ut mikinn fjölda
bóka, aðallega til uppfræðslu
þjóðarinnar, svo sem lagakver,
garðyrkjukver og náttUrufræði
kver og segja má að hann hafi
á Innra-Hólmi
í ljós, að þetta voru þjóðernis-
legar deilur. MagnUs var heims
borgari sem lagði ætíð megin-
áherzlu á innflutning evrópskr-
ar menningar, en hirti minna
um að þetta innflutta efni fengi
íslenzkan svip. TrUmála og
sálmadeilurnar fjölluðu þegar
allt kom til alls um þetta og því
gekk honum yfirleitt verr f um-
bótastarfinu að hann gat ekki
fært nýjungar sínar í innlendan
bUning. Þó tók Ut yfir, hve lít-
inn áhuga hann virtist hafa á
fornmenningunni og íslenzkum
fombókmenntum.
TVJagnUs Stephensen verður
mestur fyrir það í minn-
ingunni að hann innleiddi nýj-
ungar í réttarfari og löggjöf,
sérstaklega meiri mildi f refsi-
dómum og er þannig réttilega
talið að með honum hefjist nU-
tímaréttarfar á fslandi.
Hann verður og ætíð mikill
fyrir það hve hugmyndarfkur
hann var og hafði mikla löngun
til að skapa þjóð sinni undir-
stöðu framfara, menntunina og
miðla henni þeirri þekkingu er
hann hafði aflað sér með öðrum
þjóðum.
Nýjungar þær sem hann
reyndi að innleiða vora á ýms-
um sviðum og ótrUlega margar,
allt frá jarðabótum og til tón-
mennta. Hann samdi jafnvel
fyrstu matreiðslubókina sem Ut
var gefin á íslenzku. Hann flutti
inn fyrsta orgelið og kunni að
leika á það og langspil' og
flautu. Alls staðar gætti sömu
fjölhæfninnar.
fhi
Forsíða á Klausturpóstinum ,fyrsta fréttablaði íslands.
gefið Ut fyrsta fréttablað á ís-
landi Klausturpóstinn.
I þessum ritum var vissulega
mikill fróðleikur. En það er eins
og andann vanti alls staðar
í’ritum hans. Þau eru skrifuð
á stirðu, flötu og Utlenzku-
blönduðu máli og meirihluti rit-
anna er þýðingar, ýmiss konar
samtíningur Ur erlendum mál-
Jjetta ástand að hann réði
einn allri bókaUtgáfu á
landinu varð alveg óviðunandi
á síðustu árum hans (en hann
dó 1833) þegar þjóðernisstraum
arnir fóru að hafa áhrif og varð
svarið við þessari einræðis-
hneigð hans að lokum að ungir
íslendingar í Kaupmannahöfn
stofnuðu Bókmenntafélagið og
fóra að prenta íslenzk rit í
Kaupmannahöfn, fyrst Tímarit
Bókmenntafélags og síðar Ár-
mann á Alþingi, Fjölni og Ný
Félagsrit. En MagnUs sigldi
bókaUtgáfu sinni á fslandi í
strand.
TVJagnUs Stephensen var mesti
stórbökki, hégómlegur og
sjálfhælinn Ur hófi. Um það
ber flestum saman. Það er og
erfitt að fyrirgefa honum,
hvernig hann ofsótti SkUla fó-
geta, sr. Jón á Bægisá og Svein
Pálsson.
En hitt verður að meta hon-
um meira, að hann vildi þjóð
sinni vel og háði stöðuga bar-
áttu fyrir framförum hennar,
þótt hann gæti eigi kallazt eins
mikili athafnamaður og SkUli
fógeti og yrði hins vegar eigi
eins mikið ágengt f verzlunar
og viðreisnarbaráttu sinni eins
og þeim sem komu næst á eftir
honum. Hann lifði á mestu erf-
iðleikatímum þjóðarinnar og
þraukaði af.
Þorsteinn Thorarensen.
Töluverð aukning
á pósti, til og
frá átlöndum
Vísir spurðist í gær fyrir um
jólapóstinn hjá PósthUsinu í
Reykjavík, Bögglapóststofunni og
Tollpóststofunni.
Bréfapóstur:
Sveinn Björnsson póstfulltrUi
sagði Vísi í gær að bréfapósturinn
myndi hafa verið svipaður að
magni til og í fyrra, en þá fóru
Ut frá PósthUsinu í Reykjavík 4,7
tonn af bréfapósti fyrir jólin, eða
450 — 475 þUsund bréf. Ekki hefur
þó enn unnizt tími til að ganga til
fulls Ur skugga um jólabréfapóst-
inn í ár, og í dag er verið að bera
út bréf, sem borizt hafa síðan á
■ ifangadag.
1 lögglapóstur:
Helgi Björnsson, yfirmaður
Ivi^glapóststofunnar, kvað augljóst
að bögglapóstur til Utlanda hefði
ið meiri nUna um jólin en f
ra, en að öðru leyti myndu vera
I svipuð hlutföll og þá. Það er jafn
an óhemju mikið að gera hjá
bögglapóststofunni fyrir jólin. Oft
var unnið þar til kl. 10 á kvöldin
fyrir þessi jól og stundum fram
yfir miðnætti. Bögglapóststofan í
Reykjavík er endastöð bögglapósts
af öllu landinu, sem þarf að fara
til Utlanda. HUn framsendir einn-
ig, endurbókar, og ber saman við
fylgibréf urmul póstsendinga milli
landshluta, sem fara um ReyRja-
vík, allan bögglapóst til og frá
Suðurlandsundirlendinu t. d., og
mikið af pósti, sem fer milli Aust-
urlands og Vestfjarða.
Tollpóstur:
Sigurður Ingason hjá Tollpóst-
stofunni kvað hafa verið skráðar
rUmar 8000 póstsendingar frá Ut-
löndum nUna fyrir jólin, eða um
1600 fleiri en í fyrra. Nær allar
þessar sendingar hafa nU verið af-
greiddar. Eitthvað mun enn vera
á leiðinni af jólasendingum frá
Ameríku.