Vísir - 11.01.1963, Side 7

VÍSIR . Föstudagur 11. janúar 1963,
7
Bláhjálmarnir sækja fram

o - t ’ ',1 ' ‘.í

n nsÍSáíEaí

ijiinÍHni.
Barizt í Kongó.
Enn einu sinni hafa bardagar
brotizt út í Kongó og er þetta
afríska land búið að þola þá
raun nógu lengi að vera aðai
fréttaefni um allan heim vegna
borgarstyrjaldar og stjórnleysis.
Það er loksins nú eftir síðustu
bardaga í Katanga sem vonir
standa til að takast megi endan-
lega að koma á friði í Iandinu og
viðhalda sameiningu ríkisins.
Óþarfi er að rekja hér þær á-
stæður sem eru fyrir því að
Kongó getur ekki þrifizt án þess
að sameinast allt, það hef ég
gert oft í þessum þáttum. Hitt
er nóg að benda á, að Allsherjar-
þing SÞ hefur fyrir Iöngu gert
samþykkt um sameiningu Kongó.
Var hún samþykkt með miklum
atkvæðamun og eru allar Afríku-
bjóðir, nema hinir hvítu svert-
ingjakúgarar í Suður-Afríku og
Ródesíu fylgjandi henni.
Þegar Lumumba féll.
Þessi samþykkt kom fyrst
fram í verki, þegar hersveitir
SÞ hindruðu að hinn frægi Lum-
umba gæti stofnað sjálf-
stætt riki í Norður-Kongó um-
hverfis bæinn Stanleyville. Siðan
hefur þurft að glíma við skiln-
aðarhreyfingar í Kasai og Kat-
anga.
Örlög Lumumba urðu þau að
hann var handtekinn vegna af-
skipta SÞ, en síðar komst hann
undir hendur Tsjombe foringja
Katanga-manna og lét hann taka
hann og myrða.
Tsjombe missir tökin.
Nú er röðin komin að Tsjombe
sjálfum og þó hann hljóti ekki
sömu örlög og fangi hans virðist
nú allt benda til þess, að skiln-
aðarhreyfing Katanga, sem hann
Hermenn SÞ róa yfir fljótið Lufira á leiðinni til Jadotvillc. Hermenn
sprengiefni út á hana. Síðan var kveikt í.
stjórnaði sé að missa fótfestuna.
Það er enn í fersku minni’ les-
endanna, þegar fyrstu hersveitir
SÞ voru fluttar flugleiðis til
Elisabethville aðalbæjar Kat-
anga. Þá höfðu hermenn
Tsjombe lagt hindranir á flug-
völl borgarinnar. Varð það því
úr, að sjálfur Dag Hammar-
skjöld fór f fylkingarbroddi og
tóku Katanga-menn þá hindran-
irnar af flugvellinum. Á eftir
flugvél Hammarskjölds Ientu síð-
an flutningaflugvélarnar með
nokkrum hundruðum bláhjálm-
aðra hermanna SÞ.
Loforð svikin.
Síðan hefur herlið SÞ búið
um sig og gert ýmsar tilraunir
til að ljúka þessum aðgerðum,
en þeim hefur síðan verið frest-
að hvað eftir annað, vegna
ítrekaðra loforða Tsjombe um
að ræða við sambandsstjórnina í
Leopoldville og gera þannig frið-
samlega samninga um samein-
ingu landsins. Hefur her SÞ
þannig ekki beitt sér, vegna von-
arinnar um að hægt yrði að
leysa vandann með samningum.
En svo voru menn orðnir leið-
ir á sfendurteknum svikum
Tsjombes, að nú var svo komið
að herliði SÞ var gefin fyrir-
skipun um að nota fyrsta tæki-
færi sem gæfist til að fram-
kvæma hernaðaraðgerðirnar.
Bláhjálmar sækja fram.
Tækifærið kom einmitt um
áramótin, þegar hermenn úr liði
Tsjombe hófu sprengjuskothríð
á lið SÞ í Elisabethville. Þá létu
hinir bláhjálmuðu hermenn til
skarar skríða, bæði Ijóshærðir
sænskir víkingar og vel þjálfaðir
indverskir Ghurka-hermenn.
Þetta herlið SÞ hafði eiginlega
aldrei fengið tækifæri til að
reyna hæfni sína í hernaðarað-
gerðum. Alltaf hafði verið haldið
aftur af því eftir fyrirmælum frá
Tsjombes höfðu sprengt brúna meö því að aka vörubifreið hlaðinni
bækistöðvunum í New York. En
nú sýndu þeir yfirleitt ágæta og
skipulega þjónustu og kom það
mönnum jafnvel á óvart, hve
skjótt þær yfirbuguðu Katanga-
herinn. Á einu kvöldi ruddu þær
varnarlínu Tsjombe í burtu, eins
og þeir væru að sópa burtu fisi
og náðu öllum þýðingarmiklum
stöðvum í Elisabethville, m. a.
lögreglustöðinni þar sem bæki-
stöð Katangahers var og aðal-
bankanum, þar sem Tsjombe
hafði geymt mikið fé til að
halda úti her sínum.
Lausingjalýður.
Það kom í Ijós í þessum bar-
dögum, að hinn svokallaði Kat-
anga-her er að mestu lausingja-
lýður svertingja en aðalkjarni
hans sem ætíð fyrr er nokkur
hundruð hvítra ofstækismanna,
mestmegnis frá Suður-Afríku,
Ródesíu og Belgíu. Voru það
helzt þessir hvítu leiguhermenn,
sem veittu her SÞ einhverja telj-
andi mótspyrnu.
Eftir að Sameinðu þjóða her-
inn hafði náð Elisabethville á sitt
vald sótti hann með bílalestum í
tvær áttir út frá Elisabethville.
Önnur stefndi suður á bóginn í
áttina til landamæra Ródesíu,
hin norður og vestur á bóginn f
áttina til bæjarins Jadotville og
Kolwesi, sem eru helztu námu-
bæir Kongó, þar’ sem mestur
hluti kopars og kóbalts landsins
er unnið úr jörðu.
En þessar verðmætu námur
eru í rauninni kjarni alls Kat-
angamálsins. Tsjombe hefur vilj-
að sitja einn með Belgíumönnum
af afrakstri þeirra, en sambands-
stjórnin í Leopoldville' heldur
því fram að afraksturinn af þeim
sé það fjármagn, sem efnahags-
uppbygging Kongó verði að
byggjast á.
Jadotville tekin.
Bærinn Jadotville er rúmum
100 km norðvestur af Elisabeth-
ville og eftir því sem herlið SÞ
nálgaðist hann fór að heyrast
nýtt hljóð í Tsjombe og stuðn-
ingsmönnum hans. Þeir fóru nú
að hóta því að sprengjá í loft
upp öll mannvirki í Jadotville ef
her SÞ freistaði að ná þeim á
sitt vald. Þeir sýndu skemmdar-
hótanir sína í verki á einum
stað á leiðinni, þar sem þeir
sprengdu niður stálbrú yfir
fljót eitt og kom nú upp slíkur
ótti við að þeir myndu eyðileggja
námurnar og valda efnahagslífi
landsins stórfelldu tjóni, að
skipun var gefin út frá bæki-
stöðvum SÞ í New York að
stöðva sóknina.
En einhvern veginn virðast
þau skeyti hafa misfarizt eða að
foringjar herlið SÞ hafa virt þau
að vettugi. Svo mikið er víst, að
SÞ herliðið kom skyndilega til
Jadotville öllum að óvörum og
náði hinum þýðingarmiklu nám-
um á sitt vald. Það er að vísu
sannað, að hermenn Tsjombe.
aðallega hinir hvítu málaliðar frá
Suður-Afríku gerðu tilraun til að
sprengja námurnar upp.
En svo virðist sem starfsmenn
Framhald a bls. 10.
Tsjombe foringi aðskilnaðarmanna sézt hér í aðalbækistöð sinni f
Kolwesi. Fyrir framan hann er landabréf og er hann að skoða hem-
aðarstöðuna.
offir Þorstéin Ó. T horarensen