Vísir - 21.02.1963, Blaðsíða 6

o
0“
V í SIR . Fimmtudagur 21. febrúar 19631
eimdallut*
Gjör rétt —
Po§ ei órétt
Ritstjórar Asgeir Thoroddsen og Ragnar Kjartansson
Elzta og fjölmennasta
stjórnmálafélag æskunnar
36 ára um þessar mundir
Einar Ásmundsson
Hver voru tildrög að stofnun
Heimdallar 1927 og hvert var mark
mið félagsins.
Árin upp úr fyrstu heimstyrj-
SÍÐAN hefur beðið þrjá af stofnevidum Heim-
dallar að skýra lesendum síðunnar nokfcuð frá stofn-
un félagsins og fyrstu árum þess:
öldinni og allt fram til 1930 voru
í Evrópu miklir byltinga- og um-
rótstímar. Þar gætti mikils óör-
yggis á sviði fjármála og fram-
kvæmda. Miki& atvinnuleysi skap
aðist víða um iönd. Þessi ár voru
blómatímar fyrir socialismann í
álfunni. Enda notfærðu þeir sér
.það rækilega. Stórir socialistiskir
stjórnmálaflokkar mynduðust í
flestum löndum álfunnar og höfðu
þeir sums sta<5ar stjórnartaumana í
sínum höndum, eða nutu mikilla
áhrifa.
Á þessum' árum vár skilgrein-
ingin á milli socialdemókrata og
kommúnista t óskýr.
í kjölfar þessa og afleiðing á-
standsins f Evrópu reið yfir kreppa
í Bandaríkjunum. Margt þessara at
burða voru af áróðursmönnum
socialista skrifaðir á reikning einka
reksturs og frjáls framtaks og
krafizt vot opinbers reksturs á
sem flestum sviðum. Það virtist
mörgum vera að hér væri um það
að ræða sem koma skyldi — en
lítið var að gert við kröfu þeirra
manna, sem trúðu að socialism-
inn væri ekki leiðin til hagsbóta.
Hér á landi má telja að stofn-
un Heimdallar hafi verið fyrsta
raunhæfe sporið, sem stigið var
af hálfu þeirra aðila, sem ekki
trúðu á. ríkis- og bæjarrekstur held
ur á einkaframtakið með ábyrgð
einstaklingsins sem leiðina til al-
mennrar hagsbóta. Hér var ekki
stórt taf stað farið — við vorum
miili '20—30 ungir menn, iðnaðar-,
verka-, verzlunar- og skólamenn,
sem fyrst bundumst samtökum um
félagsstofnunina. Hér var ekki um
burgeisa eða syni efnamanna að
ræða.
Það sem mér fannst athyglis-
verðtast við stofnun félagsins var
hin óbilgjarna trú okkar að við
vorum að taka upp baráttu fyrir
hefflaríku velferðarmáli fyrir land
og lýð og auka á meðal ungs
fólks trúna á frjálst framtak ein-
staklingsins, trúna á eigin mátt
og trúna á hina miklu möguleika,
sem landið okkar bauð upp á.
Stofnun og starfsemi félagsins
vakti þegar mikla athygli, þó sér-
staklega hjá þeim öflum, sem starf
semi félagsins var beint gegn, þjóð
'nýtingarmönnum.
Það sem sérstaklega ávannst á
fyrstu árum félagsins var að vekja
upp til starfa og hjálpa til við að
sameina þau öfl i þjóðfélaginu sem
þá þegar voru ekki orðin gegnsýrð
af socialisku-bakteríunni. Þetta
tel ég að hafi tekizt vonum fram-
Heimdall, félag ungra Sjálf-
stæðismanna, stofnuðu 37 ung-
ir menn 16. febrúar 1927. Pét I
ur Hafstein lagði til að félagið ,
bæri nafnið Heimdallur eftir!
hinum fræga ás, en svo segir
i Gylfaginning:
„Heimdallur heitir einn.
Hann er kallaður hvíti áss.
Hann býr þar, er heitir Himin-
björg við Bifröst. Hann er I
vörðr goða og sitr þar við |
himins enda at gæta brúarinnar (
fyrir bergrisum. Hann þarf
minni svefn en fugl. Hann sér *
jafnt nótt sem dag hundrað I
rastir frá sér. Hann heyrir ok
þat, er gras vex á jörðu eða '
ull á sauðum ok allt þat. er
hæra lætr. Hann hefir lúðr I
þann, er Gjallarhorn heitir, ok |
heyrir blástr hans f alla heima“ ,
ar og átti Heimdallur frumkvæðið
að mörgu, sem fram náði að ganga
þó seinna væri.
Þessi mikla þjóðnýting og opin-
beri rekstur hefur verið að sliga
okkar þjóðarbú og gert góðæri
að móðuharðindum og gert okkur
margoft að bónbjargarmönnum
gagnvart Vinaþjóðum okkar, sem
hafa kostað þessa „socialiseruðu"
tilraunastöð, sem hér hefir verið
reynt að reka.
Nú vil ég mælast til þess við
þá ungu menn, sem nú og í fram
tíðinni stjórna Heimdalli að þeir
sparki út í hafsauga ölium óheilla-
vænlegum áhrifum socialismans á
Islandi en berjist fyrir af eldmóði
efrtahdgslegu og andlegu sjálfgtæði
einstaklinganna og þá mun þjóðar
heildinni vel farnast
Guðjón Einarsson
Á fyrstu árum Heimdallar
var félagið síður en svo fjöl-
mennt, en þeir, sem skipuðu
sveitir félagsins voru allir bcztu
piltar og mjög áhugasamir.
Segja má að f þá daga bafi
ekki þekkzt að ungir menn
skipuðu sæti í bæjarstjórnum
eða á Alþingi
Frá byrjun hafði það verið
baráttumál Heimdallar að lækk-
un kosningaaldurs, sem þá var
25 ár næði fram að ganga.
Kosningaaldurinn var sfðar
lækkaður í það, sem enn er
þ.e. 21 ár.
Strax í byrjun vaknaði áhugi
Heimdellinga á að ungir menn
létu meira til sín taka og bund-
náði þó fram að ganga.
Umræðufundir voru haldnir
margir og er mér það minnis-
stætt að á fundum þessum veitt
ust jafnaðarmenn mjög að Pétri
og töldu hann vera óreyndan
ungling.
Kosningar til bæjarstjórnar
fóru fram 25. janúar 1930. Ung
ir Sjálfstæðismenn unnu þar
mikinn og eftirminnilegan sig-
ur enda hlaut Pétur kosningu.
Framboð Péturs Hafsteins
1930 má telja eitt allra fyrsta
framboð ungs manns hér í
Reykjavík og hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn átt þvf láni að fagna
upp frá því að skipa fulltrúa
unga fólksins í örugg sæti á
framboðslistum sínum.
Þessi sigur varð upphaf að
velgengni Heimdallar og eftir
kosningarnar þyrptust ungir
menn og konur f félagið. Varð
það á skömmum tíma stærsta
stjórnmálafélagið á Islandi.
Pétur Hafstein
Fyrsti
formaður
Pétur heitinn Hafstein var
einn af stofnendum félagsins
og helzti brautryðjandi þess á
fyrstu og erfiðustu árunum.
Hann var formaður þess árið
1929—30. Hann varð fyrsti
I bæjarfulltrúi ungra Sjálfstæðis-
manna árið 1930. Hann var
maður með afbrigðum vinsæll
sakir frábærra mannkosta.
Hann naut virðingar allra, sem
! honum kynntust, sakir skarpra
gáfna.
Péturs Hafsteins biðu mikil
og stór verkefni í þágu Sjálf-
stæðisflokksins og föðurlands-
ins. Hann var kvaddur frá starfi
Hann féll sem hetja. Heimdall-
ur mun ætíð vernda minning-
i una um sinn fyrsta foringja.
Magnús Finnbogason
Við, sem stofnuðum Heimdall,
vorum flestir námsmenn, flest
ir fátækir að veraldlegum fjár-
munum og enn fátækari að
reynslu og þekkingu á heims-
málum og þjóðmálum. ,
Þegar Heimdallur var stofn-
aður, höfðu íslendingar hlotið
viðurkenningu fullveldis síns
fyrir fáum árum. Þjóðin átti
sér ekki framar neitt það stór-
mál, er hafið væri yfir hags-
munabaráttu og dægurmál.
Um þetta leyti, voru þegar
ýmsar blikur komnar á loft, og
ný viðhorf í stjórnmálum voru
tekin að myndast. Þótt við,
stofnendur Heimdallar, værum
ungir og reynslulitlir, vakti það
tortryggni okkar, að þeir menn
Framhald á bls. 10.

ust ungir menn samtökum að
formaður Heimdallar, sem þá
var Pétur Hafstein kæmist í
bæjarstjórn. Þetta mætti nokk
urri andstöðu, enda óþekkt að
ungir menn skipuðu sæti á
framboðslistum í þá daga. þetta
Árshátíð
Árshátíð Heimdallar verður haldin í Sjálfstæðis
húsinu 26. febr. (daginn fyrir öskudag).
Félagar yngri og eldri eru hvattir til að fjöl-
menna og taka með sér gesti. Aðgangseyrir verður
kr. 50 Til skemmtunar verður m. a.

ir Ómar Ragnarsson
^ Eugén Tajmer
'fc Önnur skemmtiatriði.
★ Dans til kl. 2 eftir miðnætti.