Vísir - 28.02.1963, Blaðsíða 9

V1SIR . Fimmtudagur 28. febrúar 1963.
Dimmuborgir
Þjóðleikhúsið:
Jgnn eru íslendingar svo fá-
tækir af leikritaskáldum
að það sætir tíðindum þegar
frumsýnt er nýtt íslenzkt leik-
rit. Sigurður Róbertsson getur
ekki talizt byrjandi í leikrita-
gerð þótt þetta sé í fyrsta sinn
sem leikrit eftir hann sést á
sviði. Áður hefur hann skrifað
tvö leikrit, Maðurinn og húsið
(1952) og Uppskera óttans
(1955). Hið nýja verk Sigurðar
er tvímælalaust rismesta verk
hans til þessa og hefur ýmsa
kosti til að bera sem leikhús-
verk, þótt nokkuð skorti á hnit-
miðun og beinskeytni á stund-
uh.
J stuttu máli mætti skilgreina
Dimmuborgir á þá lund að
þar sé einstaklingurinn látinn
mæta fortíð sinni og afklæddur
þannig frammi fyrir áhorfend-
um þótt sú veröld sem hann
lifir og hrærist í þekki ekki
nema yzta borð tilveru hans.
Við kynnumst fyrst fimmtugum
kaupsýslumanni, vellauðugum,
sem áunnið hefur sér traust og
virðingu þjóðfélagsins. Höfund-
ur flettir síðan miskunnarlaust
ofan af fortíð hans og þá kem-
ur í ljós að sitthvað leynist
undir hinu slétta og fellda yfir-
borði. Tekur höfundur það ráð
að láta söguhetju sfna mæta
fortíð sinni í draumi í dökkri
og hrikalegri klettaveröld þar
sem engin leið virðist Iiggja
til baka til þess heims, sem
Ögmundur kaupsýslumaður
byggir sem gerandi en ekki þol-
andi. Hér ræður fortíðin rfkj-
um og tekur af honum öll völd,
manninum sem segir að fortfð-
ina varði menn ekkert um held-
ur líðandi stund og komandi
tíma. Sá einn sigrar sem kann
að standa einn, segir Ögmund-
ur en í rauninni hefur hann
ekki lært að standa einn. Innst
inni býr óttinn og hann tekur
völdin þegar maðurinn er hrif-
inn úr þvf umhverfi sem hann
er vanur að hafa vald á.
Qgmundur Úlfdal virðist ekki
læra af þvf sjónarspili sem
draumur hans eðá forlögin
setja á svið með honum í aðal-
hlutverki og er þó glíma hans
við fortíðina ekki áreynslu-
laus. Væntanlega ætlar höfund-
urinn áhorfendum að læra
þeim mun meira, ekki hvað sízt
í þeim efnum að ekki er allt
sem sýnist og varast skyldu
menn að láta blekkjast um of
af fyrsta tilliti. Spurningin sem
höfundurinn varpar fram við
áhorfendur sína er hin gamla
og sígilda spurning sem allt
siðferði byggist á: Á ég að gæta
bróður míns? Önnur megin-
uppistaða verksins er um til-
Móðir Ögmundar skýrir honum frá uppruna sfnum og forsendu
þess lífs sem hann hefur kosið að lifa. Briet Héðinsdóttir og Ævar
Kvaran.
ganginn og meðalið. Hvort
skiptir meira máli hvað maður-
inn er eða hvernig hann hefur
orðið það sem hann er?
Cigurður Róbertsson fjallar
hér um efni sem að sjálf-
sögðu getur ekki talizt frum-
legt en það er og verður ævin-
lega í fullu gildi sem eitt af
grundvallaratriðum mannlegs
Iffs. Eigurður skrifar Ieikrit sitt
af mikilli einurð og heilu
hjarta og tekst m. a. af þeim
sökum að gera það að töluvert
leikrænu og heilsteyptu leik-
húsverki. Samtölin eru vfða
festulega unnin og verða lif-
andi. einkum eftir þvf sem
lengra líður á sýninguna. Á
hinn bóginn er helzti gallinn
skortur á frumleika og sums
staðar vantar meiri átök. Það
er fátt sem kemur manni á ó-
vart og ögmundur er í rauninni
of mikill einstefnumaður í
skeytingarleysi sínu til þess að
lyfta verkinu á móts við lífið.
Stærsta trompið í verkinu,
skyldleiki Halls og Ögmundar,
er ekki nýtt nægilega vel til
þess að verða sú sprengja sem
til mun ætlazt. Þá er hugmynd-
in að innri átökum Ögmundar
og vettvangur þeirrar baráttu
all-keimlíkur 4. þættinum í
leikriti Einars Kvarans, Hall-
steinn og Dóra, án þess ég sé
á nokkurn hátt að gefa í skyn
að höfundur hafi haft það leik-
rit í huga við samningu
Dimmuborga. En þrátt fyrir
þessa galla eru Dimmuborgir
vel frambærilegt verk og það
er gaman að kynnast því.
Ögmundur mætir Guttormi tengdaföður sínum í hinum hrikalega
draumheimi sem höfundur kallar Dimmuborgir. Leikendur eru Ævar
Kvaran og Valur Gíslason.
ur látið þjappa því saman,nema
burt atriði' og breyta öðrum.
Endirinn er til dæmis allur ann-
ar. Hér er enn eitt dæmi þess
hve náin samvinna höfundar og
leikstjóra er nauðsynleg. Gunn
ar hefur fast taumhald á allri
sýningunni, hann veit hvað hann
höfundur mun ætlast til. Fram-
sögn Ævars er sterk og föst og
hreyfingar hans í fullu samræmi
við hið krókalausa sálarlíf Ög-
mundar. Leikur hans einkennist
því víða af glæsimennsku og ör-
yggi en á stöku stað virtist þó
rétt aðeins votta fyrir áreynslu.
4 f öðrum hlutverkum má
^ nefna Kall sem Rúrik Har-
aldsson lék af alvarlegri still-
ingu sem hlýtur að einkenna
þann mann sem fyrirgefið hefur
allar misgjörðir náungans. Var
skemmtilegt að sjá mismuninn
á vinnubrögðum Halls í fangels
isatriðinu og atriðunum í kletta
borginni. Valur Gislason brá
upp mjög skemmtilegri mynd af
Guttormi tengdaföður ögmund-
ar. Guttormur er raunar lang
lífvænlegasta persóna leiksins
og yfir honum mestur sennileika
blær. Hann er að vísu peninga-
sál en i honum er þó ærleg taug,
auk þess sem hann hefur þó
nokkra kímnigáfu. Valur hafði
öll þessi blæbrigði persónunnar
á valdi sínu og fylgdi hverju
atriði fast eftir. Sigríður Hagalín
lék Hjördísi konu Halls mjög
þokkalega en persónan er næsta
þokukennd frá höfundarins
hendi og hlutverk hennar i leik-
ritinu er ekki nógu fast afmark-
að og skýrt. Stefán Thors fer
einnig mjög sæmilega með hlut-
verk Vals litla. Bríet Héðinsdótt
ir leikur Elínu móður ögmundar
eins og hægt er að skila því hlut
verki, framsögn hennar er mjög
skýr og hrein en gervi hennar er
hvergi nærri nógu sannfærandi.
Frh. á ols. 13
Eftir
Sigurð Róbertsson
Leikstjóri
Gunnar Eyjólfsson
/^unnar Eyjólfsson leikstjóri
hefur náð miklum og góð-
um tökum á verkefni sínu. Að
vísu megnar hann ekki fyllilega
að lyfta verkinu að fullu úr
þeim doða sem loðir við leikritið
frá höfundarins hendi en honum
tekst að nýta flesta ef ekki alla
möguleika sem verkið veitir. Því
er sniðinn nokkuð þröngur stakk
ur en skortir jafnframt þá hnit-
miðun sem umgerð leiksiris
krefst. Þar að auki vantar i verk
ið stígandi til þess að lyfta því
til flugs á móts við áhorfendur
sína. Af þessu má augljóst vera
að Dimmuborgir er ærið vanda-
samt verk f uppsetningu og ger-
ir miklar kröfur til leikstjórans.
Ef til vill sést árangur Gunnars
Eyjólfssonar bezt með saman-
burði á leikritinu í hinni fjölrit-
uðu útgáfu Þjóðleikhússins og
þeirri mynd þess sem birtist á-
horfendum á sviðinu. Gunnari
hefur fyrst og fremst tekizt að
gera verkið Ieikrænt. Hann hef-
vill og vilji hans birtist ótvírætt
í túlkun flestra hlutverkanna.
llXlutveri: ögmundar Úlfdals
(á að skilja eftirnafnið sem
táknrænt úr því að þvf var
breytt úr Arnar?) var vel borgið
í höndum Ævars R. Kvarans.
Ævar fellur vel i hlutverkið.
hann hefur dæmigert útlit kaup-
sýslumanns. Ögmundur er frem-
ur auðskilin persóna, einföld í
sniðum og söm við sig leikinn á
enda. I ögmundi eru tæpast
nokkur umbrot nema ef til vill
tímabundinn ótti hans við „hið
óskiljanlega" þegar hann þorir
ekki að vera einn. Túlkun slíkr
ar persónu liggur beint við og
Ævar leggur að sjálfsögðu höf-
uðáherzlu á tillitsleysi Ögmund-
ar og sjálfsþjónkun svo sem