Vísir - 17.04.1963, Blaðsíða 6
6
V í SIR . Miðvikudagur 17. aprfl 1963
tfWWtfgtcaae—tttmmwpmmms&seirsanMn ■■tfHHgw—■ww—wwtmm
Enn um landafræðsluna
í greinarkomi í Vísi fyrir
nokkru kvaðst ég mundu taka
til athugunar, hvemig bóka-
þjóðin kemur til móts við
kennara og nemendur með Ies-
efni um land okkar og atvinnu-
vegi, hæfilegt fyrir böm í
yngri bekkjum skólanna. Þama
hef ég ofmælt, því að ég get
ekki Iýst, hvemig það er gert,
sem ekki er gert. Þama er
vöntunin og fátæktin svo átak-
anleg.
Starfsfræðsla er nauðsyn og
er komin á dagskrá þjóðarinn-
ar. En ég er þeirrar skoðunar,
að starfsfræðslan eigi að byrja
snemma, með aðgengilegu les-
efni. Skal það vera mynd-
skreytt og vel sniðið fyrir
börn. Líflegt skal það vera, en
án tæpitungu. Enginn skal
örvænta um áhuga barnanna.
Hann er nógur fyrir hendi, ef
hitt er á rétta bylgjulengd.
Námsskráin segir, að I 10 ára
bekk „mætti. til dæmis taka
yfirlit um helztu ár og vötn,
helztu þjóðvegi". Þetta er
sannarlega ævintýralegt efni,
og gaman að sýna tákn þessara
hluta á íslandskorti. En jafnvel
þó að við kennarar reynum
eftir megni að lífga efnið með
frásögnum og börnin hafi á-
huga á þvi, þá er hitt sjálf-
sögð nauðsyn á þessari bóka-
öld að leggja i hendur barn-
anna lifandi lýsingar á vatns-
föllunum okkar með ágætum
viðeigandi myndum, stærri og
smærri jökulám, og ströngum
eða stuttum og ströngum, við-
ureign hraustra manna við
þessi tröll á ýmsum tímum,.,
Við þurfum frásagnir og mynd-
ir af bergvötnum okkar, virkj-
unum þeirra fyrir velferð og
þægindi allra. Fjölda margar
fossamyndir ættu heima í slíkri
bók. „Fossahljóð var aldrei i
landafræði þinni“, sagði Þor-
eftir Helga
Helgi Tryggvason.
steinn Erlingsson, en slík orð
á nútímatæknin að gera úrelt.
Þar eiga raddir landsins að
kveða við og svipur þess að
vera ristur lifandi dráttum á
hverja blaðsíðu.
Næst eru í námsskránni
nefndir þjóðvegir, hið ótrúlega
ævintýri fámennrar þjóðar,
sem á örfáum árum hefur lagt
þolanlega vegi um allt sitt víð-
áttumikla land og þýtur um
það oft á álíka mörgum stund-
um ejns- og þprfti.; dag| 4ður
fýrir manriinn fótgan'gandiv
Við eigum að fræða börnin
á ungum aldri um hin ævin-
týralegu framfaraátök þjóðar-
innar. Börnin skilja vel, ef
sæmilega rétt er á strengi
slegið. Umfram allt má ekki
horfa ofan úr hæðum véltækj-
anna með lítilsvirðingu niður
á skóflublaðið og bogið bak
frumherjanna við vegagerð eða
nein önnur störf fyrirrennara
okkar, unnin með ólseigu
vöðvaaflinu, óbilandi vilja og
súrum sveita. Þeir börðust
hetjulegri framfarabaráttu með
þeim tækjum, sem völ var á,
þó að uppfinningar nútímans
hafi með eðlilegum hætti lagt
þau til hliðar.
Þá talar námskráin um „að-
alatvinnuvegi" meðal þess, sem
mætti taka yfirlit yfir í tlu ára
bekk. Virðist fyrst og fremst
átt við landbúnað og sjávarút-
veg, þar eð greinin endar þann-
ig: „og minnast lítið eitt á Is-
lenzkan iðnað“. Orðalagið skip
ar iðnaðinum eins og skör neð-
ar. Ég vil þá leggja á það á-
herzlu, að við megum umfram
allt ekki vera gamaldags í
skoðunum á atvinnuvegunum
og gildi þeirra fyrir þjóðfélag-
ið. Með aukinni verkaskiptingu
og fjölbreyttari vinnubrögðum
þjóðarinriar eykst nauðsyn
þess að kynna stöðu þeirra
innbyrðis, fræða um það,
hvemig einn styður annan og
er einnig öðrum háður. Landa-
fræðibækur okkar eru óná-
kvæmar um hugtakið aðalat-
vinnuvegur og félagsfræði-
lega hliðin virðist vera utan
við þeirra svið, þó að sú hlið
málsins sé mjög mikils verð frá
uppeldislegu sjónarmiði. Við
þurfum að fræða börnin
snemma um hina ýmsu at-
vinnuvegi og lýsa þeim vel og
notalega, eins og söguþjóð'
Sæmir, en ekki 1 nein’um rifzk-
um og naumum orðaharðinda-
stíl, sem alls ekki fullnægir
frásagnarþörfinni. Ávallt skal
hafa í huga, að við eigum bæði
í töluðu máli og rituðu, að
ræða af áhuga við væntanlega
starfsmenn þjóðfélagsins, sem
þegar í stað vaxa að manngildi
við það að hugsa sér að verða .
þátttakendur í þessu eða hinu
myndarlegu og gagnlegu starfi,
— starfi sem krefst nákvæmni
og kunnáttu, dirfsku og gætni
og samvizkusemi, en gefur nóg
í aðra hönd, ef vel er að unnið.
Svo altækur og sjálfsagður
er okkar ríkisrekstur orðinn, að
oft verður mönnum fyrst fyrir
að spyrna gegn ummælum um ->
þörf meiri fræðslubóka fyrir
börn með því að segja Rlkis-
útgáfu námsbóka hafa í nógu
mörg hom að líta, þó að ekki
sé knúið á hana um enn fleiri
bækur. En hvers vegna skyldi
rfkið endilega þurfa að þykjast
gefa okkur allar þessar skóla-
bækur yfirleitt? Ég er einn af
þeim, sem telja það alls ekki
réttlætanlegt nú á dögum.
Benda má á það, að þegar
lestrarnámsbókum ríkisútgáf-
unnar sleppir, sem margar em
mjög góðar og áhugavekjandi,
er fjöldi bóka á frjálsum
markaði, sem gefa tækifæri til
að auka lestrarleiknina. Marg-
ar eru þær skreyttar litmynd-
um og aðgengilegar f hvívetna.
Þessar bækur eru keyptar og
koma að góðu gagni. Böm lesa
að vísu oft það sama, en til-
breytni nokkur er þó nauð-
synleg til framfara og áhuga.
— Ætli nokkur hafi krafizt
þess, að ríkið tæki prentun
slíkra bóka í sínar hendur og
útbýtti „ókeypis". Nei, bæk-
urnar eru keyptar og bóka-
gerðin þrífst. Þannig er ég viss
um, að keyptar yrðu sprikl-
lifandi bækur um landið og at-
vinnuvegina okkar með falleg-
um og fræðandi myndum. Ég
sé ekki annað en slfkar bækur
ættu að ganga vel út, hér á
landi eins og annars staðar.
Það er alls ekki víst, að þeir
fróðustu í þessum efnum skrifi
bezt fyrir böm, og yrði að
vera samvinna milli þeirra og
hinna, sem bezt kunna að stíl-
færa við barna hæfi.
Tryggvason kennara
fSígarettm völdaiséHega
hryllilegum dauðadaga'
Yfir 26.000 manns létu Iífið á
Bretlandi af völdum Iungnakrabba
árið sem Ieið eða nákvæmlega tal-
ið 26.383 og er aukningin 1095
dauðsföli miðað við 1961.
Þetta kom fram í skýrslu brezka
heilbrigðismálaráðuneytisins, sem
birt var f fyrri viku. Samtímis var
kynnt ný kvikmynd um hvaða
hættur eru samfara tóbaksreyk-
ingum. Hana á að sýna um allt
Bretlarid. Heilbrigðismálaráðherr-
ann, Enoch Powell, sagði er hann
kynnti myndina, að dauðsföll af
völdum lungnakrabba f landinu
væru stöðugt vaxandi og næði það
jafnt til karla og kvenna. Langt-
um fleiri bíða nú bana af völdum
lungnakrabba en nokkurri annarri
krabbameinstegund, og er þriðja f
röðinni af þeim sjúkdómum, er
flestum verða að bana. Hinir eru
hjartasjúkdómar og lungnakvillar
(kveflungnabólga, bronkitis o. s.
frv.). Dauðsfallafjölgun af völdum
Iungnakrabba er örari á Bretlandi
meðal karla en kvenna, þeim fjölg
aði úr 871 á milljón 1962 í 895,
hjá konum úr 141 í 146.
Ráðherrann sagði um kvikmynd-
ina, sem tekur 11 mínútur að sýna,
að hún yrði sýnd heilbrigðisyfir-
völdunum í bæjum og sveitum og
sýnd um land allt — og það væri
aðeins upphaf baráttu gegn tóbaks-
reykingum að sýna þessa mynd, og
með henni væri einkum talað til
barna og unglinga á aldrinum 11
—16 ára. Baráttunni verður hald-
ið áfram, sagði ráðherrann, þang-
að til augu almennings opnast fyr-
ir hættunni eða þar til menn láta
sér skiljast, að „reykingaávaninn
er hættulegur og ákaflega heimsku
legur“
Sérfræðingar í heilbrigðisráðu-
neytinu brezka hafa skýrt Powell
frá því, að tengslin milli reykinga
og krabbameins séu nú orðin svo
augljós og rækilega sönnuð, að hið
opinbera geti ekki setið hjá að-
gerðarlaust.
Læknarnir hafa varað æ alvar-
Iegar við hættunni. Skoðun þeirra
er, að aukning dauðsfalla af völd-
um lungnakrabba sé sigarettunni
að kenna.
„Sigarettunni er um að kenna,“
segir Powell, „að í dag verður að
horfast f augu við sérlega hrylli-
legan dauðdaga."
Sfal ófengi
Innbrot var framið s. 1. föstudag
eða aðfaranótt laugardagsins í
Rúllu- og hleragerðina á Klappar-
stíg 8.
Þarna var stolið þrem flöskum
af áfengi og sennilega tveim eyðu-
blöðum úr ávísanahefti. Þau voru
stimpluð frá fyrirtækinu en óút-
fyllt.
Húseigendur
á hitaveitusvæði.
Er hitareikningurinn óeðlilega
hár? Hitna sumir miðstöðvar-
ofnar illa? Ef svo er, þá get ég
lagfært það.
Þið, sem ætlið að láta mig
hreinsa og lagfæra miðstöðvar-
kerfið I vor og sumar, hafið
samband við mig sem fyrst.
Ábyrgist góðan árangur. — Ef
verkið ber ekki árangur. þurf-
ið þér ekkert að greiða fyrir
vinnuna.
Baldur Kristiansen
pípulagningameistari
Njálsgötu 29 — Slmi 19131
FÉLAGSLÍF
Víkingur, handknattleiksdeild. —
Áríðandi fundur í félagsheimilinu
fimmtudaginn 18. þ.m. kl. 8.
Stjórnin.
Handknattleiksmót skóanna hefst
væntanlega í næstu viku. Þátt-
tökutilkynningar óskast sendar til
Benedikts Jakobssonar I’þróttahúsi
háskólans fyrir hádegi laugardag-
inn 20. apríl. Þátttökugjald kr.
75.00 pr. lið greiðist við skrán-
ingu. — Stjórn Í.F.R.N.
Anna Borg —
Framhald af bls. 8.
— Hvað eigið þér við með
þvi?
— Að málamiðlun I leikstjórn
er ekki lausnin.
— Hvenær er leitað eftir
málamiðlun?
— Þegar leikarinn lætur ekki
sannfærast af leikstjóranum ...
en þegar svo er komið ætti I
rauninni að hætta.
— Er þetta skoðun manns
yðar, þegar hann hefur skrifað
greinar um leikstjórn?
— Grundvallarsjónarmiðið er
hið sama, að gott samstarf milli
leikstjóra og leikara sé nauð-
synlegt.
— En...
— Menn ætlast varla til að
ég verði að vera sammála hon-
um. Þó maður sé giftur miklum,
já mjög miklum persónuleika,
þarf maður ekki að vera berg-
mál af honum.
— En fyrir utan grundvallar-
. sjónarmiðið ...
— Já, maðurinn minn telur,
án þess að hægt sé fyrir það
að kalla hann leikstjórahatara,
að sá sem er annaðhvort leik-
stjóri eða leikari, eigi að leggja
hitt starfið á hilluna, hann eigi
að kveðja það.
— Þýðir þetta þá, að þér
kveðjið leikarastarfið?
— Ég vona ekki... ekki
vegna þess að ég vildi ekki
gjarnan vera sammála manni
mínum, heldur vegna þess að
mér finnst ég vera fyrst og
fremst leikkona.
★
Svörin segja allt um lifandi,
sjálfstæðar gáfur og dirfsku til
að halda fram skoðunum. Síðar
stjórnaði Anna Borg hinu mjög
umdeilda leikriti H. C. Brannes
„Thermopylæ" á Konunglega
Ieikhúsinu og hún vann stórkost
Iegt afrek, er hún stjómaði ó-
perusýningum, við að innleiða
meiri leiklist 1 þær. Hún fékk
verðlaun leiklistargagnrýnenda
„Leikhúsköttinn“ fyrir leik-
stjórn sfna á „Grímudansleikn-
um“ og „Trúbadomum". Síðasta
óperan sem hún setti á svið
var Rigoletto.
Það hafði lfka mikla þýðingu
fyrir danska óperu, að Anna
Borg varð á veikindaárum sín-
um kennari í leiklist við óperu-
skólann og þar kenndi hún síð-
ustu tíu ár. Sem sjónvarpsleik-
stjóri kom hún fyrst fram með
„Bumbury“ eftir Wilde.
Anna Borg var sömu skoð-
unar og maður hennar á því,
að leikarar ættu að sjást á svið-
inu, en einkalíf þerira kæmi eng
um við.
Þó svaraði hún einu sinni
spurningu fyrir blaðið Tidens
Kvinder, þar sem hún skýrði
frá því að hún elskaði eftirtal-
ið f veröldinni: villtar rósir,
alla regnbogans liti, eplatré í
blómskrúði, fslenzka hesta,
rjúpur í matinn, gott Búrgúnd-
arvín, stúlkunafnið Esja,
drengjanöfnin Stefán og Þor-
steinn, að aka bifreið, hannyrð-
ir, vorið í Danmörku alla daga
vikunnar, sumarmorgna og vetr
arkvöld, H. C. Andersen, Shake-
speare og Oehlenshcláger,
„Draumleik" eftir Strindberg,
Sixtínsku Madonnuna og Tsjaj-
kovsky.
Hún sagði að uppáhaldsklæðn
aðurinn væri leikbúningur og
að hún mæti mest þann eigin-
leika „að vera alltaf maður
sjálfur” en hataði mest „upp-
gerðina“.
Af þessari upptalningu má
sjá, að Anna Borg var sjaldgæf,
hreinskilin persóna og gáfuð og
lífsglöð kona.
Knud Schönberg.