Vísir - 06.06.1963, Blaðsíða 4

4
V I S I R . Fimmtudagur 6. júní 1963.
Þetta „nisl" er saga fólksins
Maður sem er skólastjóri, sparisjóðsstjóri,
ritstjóri, forstöðumaður byggðasafns og
fiskasafns, segir trá
„Mér líður illa ef ég
hef ekki verk að vinna.
Ég hef alltaf þráð það að
afkasta. Ég myndi aldrei
ljúka af þeim verkum,
sem ég hef að vinna, ef
ég ynni átta tíma“. Þann
ig fórust Þorsteini Víg-
lundssyni skólastjóra í
Vestmannaeyjum orð,
er við ræddum við hann
fyrir nokkru. Auk þess
að vera skólastjóri er
Þorsteinn sparisjóðs-
stjóri, forstöðumaður
byggðasafns, skelja-
safns og fiskasafns, og
sér auk þess um útgáfu
ársrits gagnfræðaskól-
ans, sem að þessu sinni
var 416 síður að stærð.
SKÓLINN.
Þorsteinn er Austfirðingur að
ætt og menntaður í Kennara-
skólanum, auk þess sem hann
nam í Noregi á fjórða ár. Hann
segir hér frá því, hvernig það
atvikaðist að hann kom til Vest
mannaeyja.
— Það var árið 1927 að Ás-
geir Ásgeirsson, sem nú er for-
seti íslands, en var þá fræðslu-
málastjóri, skrifaði mér og bað
mig að taka að mér unglinga-
skóla í Vestmannaeyjum og lét
í Ijós þá ósk, að ég vildi gera
það að ævistarfi. Hafði gengið í
miklum brösum að halda hér
uppi unglingafræðslu og vildi
fólk yfirleitt ekkert læra. Þegar
ég svo kom hingað um haustið
voru ekki nema nfu nemendur
innritaðir.
— Mér þótti þetta í minnsta
lagi og fór til Páls Bjarnason-
ar skólastjóra barnaskólans og
spurði hann ráða. Hann lagði til
að við færum til síra Sigurjóns
Ámasonar, sem nú er prestur í
Hallgrímskirkju. Hann ráðlagði
mér áð fara á alla fundi, þar
sem ég gæti holað mér inn, og
ræða þar um skólamálin og
nauðsyn þess að læra eitthvað.
Ég fór á fundi í K.F.U.M., verka
lýðsfélaginu, stúkunni og vfð-
ar, og árangurinn varð sá, að
ég gat byrjað með 22 nemendur.
— Skólinn hófst í byrjun
október og átti að standa fram
f febrúar. Menn þorðu ekki að
spenna bogann hærra, því að
það þótti ganga glæpi næst að
vera að draga unglingana í
skóla frá vertíðinni. I febrúar
skrifuðu tíu nemendur áskorun
til skólanefndar um að skólinn
yrði framlengdur um einn mán-
uð. Þessum tíu nemendum
kenndi ég því í marz.
— Þetta var oft erfitt á fyrstu
árunum. Til dæmis var örbirgð-
in hér mikil á kreppuárunum.
Foreldrar höfðu þá ekki efni á
að kaupa bækur handa nemend-
um. Tók ég þá það ráð að leigja
út bækurnar og var leigan tíu
prósent af verði bókanna. Það
var um 1,50 krónur á bók á ári
og áttu margir nóg með að
borga það. Við eigum enn
marga kassa af þessum bókum.
________* ■ t______ítj x-i.:
B L I K .
Eins og fyrr segir gefur gagn-
fræðaskólinn út ársrit, sem að
þessu sinni er 416 síður að
stærð. Auk þess að vera skóla-
skýrsla er f ritinu fjöldi greina
og hefur Þorsteinn skrifað
sjálfur um 300 síður. Nefnist
ritið Blik. Segir Þorsteinn hér
nánar frá því.
— Blik kom fyrst út árið
1936. Komu þá út 48 síður á
ári, sem komu út í þrennu lagi.
Var útgáfunni hagað þannig til
1941, en þá féll það niður yfir
stríðsárin. Næst kom það svo
út árið 1946. Hefur það sfðan
komið út einu sinni á ári og
farið sístækkandi og hefur
aldrei verið stærra en nú.
— Fyrsta greinin í ritinu er
allt'af hugvekja, sem að þessu
sinni er eftir sfra Þorstein L.
Jónsson. Þá eru greinar í ritinu
um ýmis efni, sérlega fróðleikur
sem hætt er við að fari forgörð-
um. Til dæmis er f þessu riti
ævisaga síra Brynjólfs Jónsson-
ar, eins merkasta prests, sem
hér hefur verið, án þess að
hallmæla neinum.
— Nemendur mínir hafa allt-
af verið mér mjög hjálplegir við
útgáfu ritsins. Hafa þeir safnað
og innheimt auglýsingar. Þá sjá
þeir algerlega um sölu á ritinu
og skipta þá niður bænum, þann
ig að því er lokið á örskömm-
um tíma. Efnið í ritinu er mjög
staðbundið, enda selst það fyrst
og fremst hér, en þó dálítið í
Reykjavík.
— Auglýsendur í ritinu eru
um 70, flestir héðan, en þó eru
alltaf nokkur fyrirtæki í Reykja-
vík, sem styrkja okkur með
auglýsingum. Ritið stendur
varla undir kostnaði, enda ekki
selt nema á 70 krónur.
BYGGÐASAFN.
Þorsteinn byrjaði upp úr 1930
að safna gfipurn í byggðasafn
og hefur haldið því áfram síð-
an. Hann segir sjálfur frá.
— Þetta hófst upphaflega með
því að ég fékk nemendur mína
til að koma með ýmsa gamla
hluti, sem þeir áttu að henda.
Hafa þeir alltaf verið mér til
mikillar aðstoðar við þetta.
Starfið hélt sfðan áfram og hafa
bæjarbúar komið með hluti til
mín ótilkvaddir. Gripina geymdi
ég í gagnfræðaskólanum og eru
þeir þar enn. Þetta varð þó
stöðugt erfiðara, eftir því sem
safnið jókst.
— Árið 1952 óskaði ég því
eftir því að bæjarstjórn kysi
með mér byggðasafnsnefnd, til
að gera það auðveldara að kom-
ast í snertingu við heimilin. Það
er alltaf hægara fyrir hóp
manna en fyrir einn mann. Hef-
ur nefnd þessi starfað siðan.
Núna hefur bærinn keypt hús,
sem ætlað er fyrir byggðasafn
og bókasafn og mun þvf á næst-
unni verða hægt að setja safn-
ið upp, þar sem almenningur
getur séð það.
Sumum finnst skrýtið að vera
að safna þessu gamla rusli, en
þetta rusl er saga fólksins.
— Safnið á nú orðið mikið af
góðum gripum. Auk þess höfum
við í byggðasafnsnefndinni feng
ið Engilbert Gíslason málara-
meistara og listmálara til að
mála fyrir okkur myndir af
gömlum bátum og húsum, sem
nú eru horfin, en sem hann
hafði áður gert af rissmyndir.
— Safnið á nú mikið ljós-
myndasafn. Hér starfaði um
þrjátíu ára skeið myndasmiður
að nafni Kjartan Guðmundsson,
frá Hörgsholti í Hreppum. Þeg-
ar hann lézt gáfu erfingjar hans
bæjarfélaginu myndasafnið, alls
um 21 þúsund plötur. Bærinn
hefur veitt fimmtán þúsund
krónur á ári til^að gera lappa
af plötunum, svo að við getum
vitað hverjir eru á þeim. Við
látum vinna þrjú til fjögur þús-
und myndir á ári.
— Þegar okkur svo skortir
þekkingu höldum við sýningu
á myndunum í gagnfræðaskól-
anum, þar sem fólk hjálpar okk-
ur að þekkja myndirnar. Fólk
borgar fyrir að fara á þá sýn-
ingu og rennur það fé til byggða
safnsins. Á slðustu sýningu
fengum við um ellefu þúsund
krónur i aðgangseyri og hefur
aldrei gengið svo vel.
— Myndirnar i safninu eru
ekki aðeins frá Vestmannaeyj-
um, heldur er mikið úr Rang-
árvallasýslu og Skaftafellssýslu.
Við buðum að þessu sinni mörg-
um gömlum Skaftfellingum til
að skoða myndir og gátu þeir
hjálpað okkur með að þekkja
mikið af myndum, bæði af bæj-
um og fólki. Við höfðum fjórar
stúlkur við að skrifa niður
myndaskýringar og höfðu þær
nóg að gera allan daginn. Alls
fengum við að þessu sinni skýr-
ingar við um þrjú þúsund mynd-
ir,- sem er mjög góður árangur.
SKELJA- O G
FISKASAFN.
Síðustu tíu árin höfum við
safnað skeljum á vegum gagn-
fræðaskólans. Ég hef haft skelja
klúbba til að safna skeljum og
höfum við þegar fundið milli 60
og 70 tegundir af skeljum hér
við Eyjarnar. Sjávarlífið er mjög
ríkt hér við Eyjar. Skeljateg-
undir við Islands eru alls 94,
svo að við eigum þegar 'tvo
þriðju af þeim.
— Þá eru til við Iandið 133—
4 tegundir af kuðungum og eig-
um við um helming þeirra. Ég
hef til þessa eignað skólanum
þessi söfn, en ég tél að þau
notizt betur, ef almenningur og
gestir hafa aðgang að þeim. Ann
ars verða þau ekki sýnd nema
einu sinni á ári.
— Við erum nú að vinna að
þvi að koma af stað fiskasafni.
Á síðasta ári efndum við til al-
mennrar fjársöfnunar I bænum
til að geta kostað mann til að
setja upp fiska. Það sýnir á-
huga bæjarbúa, að þegar söfn-
uðust 36 þúsund krónur. Við
eigum von á að fá hingað í sum-
ar Jón Guðmundsson kennara, .
sem er sérfræðingur á þessu
sviði og mun hann verða hér
mestan hluta sumarsins. Þetta
fiskasafn verður eign almenn-
ings. Það liggur í augum uppi,
að fiskveiðiþjóð á að eiga fiska-
söfn.
— Við^ eigum þegar yfir
tuttugu tegundir af fiskum, að-
allega smáfiskum og mjög sjald-
gæfum fiskum, sem Jón mun
byrja á að setja upp. Til dæmis
eigum við lucifer, áttunda fisk-
inn af þeirri tegund, sem fund-
izt hefur hér við land, að því
er Bjarni Sæmundsson segir. Þá
eigum við silfurbrama, þann
fyrsta, sem veiðzt hefur hér
við land, en hann veiddist vest-
an við Eyjamar.
— Fólk hefur mikinn áhuga
á þessu hér og sendir mér oft
fisk upp í skóla eða heim. Þó
þykir bezt að senda þá I spari-
sjóðinn, þegar ég er þar, því að
það er stytzt frá höfninni. Þessa
fiska fæ ég að geyma í frysti-
geymslu hjá Hraðfrystistöðinni
— Við getum látið vinna tals-
vert fyrir þá peninga, sem við
nú höfum. Það er gaman að
hafa nóga peninga til að vinna
að áhugamálunum.
SPARISJÓÐURINN.
Eins og fyrr segir er Þor-
steinn einnig sparisjóðsstjóri og
hefur verið það frá stofnun
Sparisjóðs Vestmannaeyja 1943.
Undirbúningur hófst haustið
1942, en starfsemin byrjaði í
^príl 1943. Segir Þorsteinn svo
frá.
— Stofnendur voru 30, og
lagði hver fram fimm hundruð
krónur. Stofnfé var því 15 þús-
und krónur. Sparisjóðir eru
sjálfseignastofnanir og getur
enginn grætt á að stofna þá,
þannig að okkur gekk ekki það
til að auðga okkur sjálfa. Það
eina, sem menn geta grætt er
einu prósenti hærri vextir af
stofnfénu en veittir eru af inn-
lánsfé.
— Við töldum að rúm væri
fyrir aðra lánastofnun við hlið
Útvegsbankans, sem þá hafði
starfað hér í áratugi. Hann
hafði mjög mikið að gera við
að sjá útvegnum fyrjr.. lánsfé,. ,,.
sem ekki er óeðlilegt, í stærstu
verstöð landsins. Okkar tilgang-
ur var ekki að fara inn á það
svið, heldur að einbeita okkur
að byggingarlánum.
— Á þessum tuttugu árum,
sem sparisjóðurinn hefur starf-
að, hefur hann vaxið mjög ört.
Sparifé sjóðsins er nú um 18
milljónir og við höfum lánað
fé í um sjö hundruð byggingar.
— Samvinna við Utvegsbank-
ann hefur verið mjög góð. Við
þrufum til dæmis að safna fé
til haustsins og jólanna, þvi að
langmest kemur inn af fé á ver-
tíðinni, en minnkar mikið, þeg-
ar líður á árið. Þá leggjum við
þessa peninga inn í Útvegsbank-
ann, svo að hann geti velt þeim
á meðan. Þetta sýnir bezt, að
ekki er um neinn samkeppnis-
kala að ræða.
MIKÍL VELMEGUN.
— Ég sé enga ástæðu til að
þegja yfir því, að aldrei hefur
streymt inn eins mikið fé til
sparisjóðsins og nú. Þetta
stafar einfaldlega af því, að vel-
megun fólks er svo mikil í bæn-
um. Það sýnir bezt, hve afkom-
an er góð, að núna gengur yf-
ir bylgja af nýbyggingum. Á
einni viku fyrir nokkru fengum
við 34 lánsbeiðnir sem námu
960 þúsundum og voru allar
þannig vaxnar, að við gátum
samþykkt þær. Þetta sýnir hvl-
lík gróska er í framkvæmdum
hér, og svo eru menn að tala
um móðuharðindi.
Tilgangur okkar með stofnun
sparisjóðsins var fyrst og fremst
sá að vinna að uppbyggingu at-
vinnulífsins, með þv£ að gera
fólki mögulegt að setjast hér að.
Þessum tilgangi okkar teljum
við okkur hafa náð, enda sést
það á þvf, sem að framan er
sagt, hvaða þýðingu sparisjóð-
urinn hefur í bæjarlífinu.
ós.
Þorsteinn i sparisjóðnum: „Aldrei meiri velmegun, og svo tala menn
um móðuharðindi“.