Vísir - 18.06.1963, Síða 9

V í SIR . Þriðjudagur 18. júnf 1963.
9
& Valda og keypti harðan fisk
handa Tínu minni. Ég varð að
kaupa eitthvað af honum f stað-
inn!“
Elskaði dýrin
og náttúruna.
„Hvernig stóð eiginlega á því,
að þú skyldir verða myndhöggv-
ari, Nína? Hvenær fór þig fyrst
að langa til þess?“
„Það var nú allt skrítið. Þú
veizt, ég ólst upp í Fljótshlíð-
inni og var mikið náttúrubarn.
Ég elskaði dýrin, blessuð dýr-
in, svo mikið. Og alla náttúr-
una. En mig langaði alltaf til
einhvers, sem ég vissi ekki hvað
var. Ég sat oft og bað til Guðs,
að hann leyfði mér að fara til
útlanda, en ég vissi reyndar
varia, hvað útlönd voru. Það
var órói í mér. Ég var ómögu-
leg stelpa, þvf að ég nennti ekki
að vinna, heldur var full af
draumum. Ég þóttist vera að
yrkja, en reif það jafnóðum.
Svo tálgaði ég fugla úr fisk-
beinum og mókögglum og safn-
aði steinum og skeijum og
fjöðrum. Þegar ég var 14 ára,
seldi pabbi bæinn og fluttist tii
Reykjavfkur. Ó, það var svo
hræðilegt. Ég sagði, að hann
skyldi bara selja mig með bæn-
um, svo að ég fengi að vera á-
fram hjá dýrunum mfnum og
náttúrunni. Svona var ég mikið
barn. Ég átti 14 systkini; ég var
sú 15. f röðinni. Mér finnst nú
bara óforskammað að eiga svo
mikið af börnum, það er alltof
mikið“.
„Varstu Iengi í Reykjavfk?"
„Bara tvö ár. Þá leiddist mér
alveg voðalega, ég varð þung-
hef alltaf elskað músík. En
frænka sagði, að hún skyldi
kosta mig á hvaða skóla, sem
ég vildi, nema ég fengi ekki að
verða listamaður, því að þeir
gætu hvorki fætt sig né klætt.
Og ég tók það svo nærri mér,
að ég varð veik, það voru sálar-
veikindi, þeld ég. Hún sendi mig
út á Jótland til að hressa mig.
Og veiztu, eina nótt fór ég í
hjólatúr út á strönd með hópi
af ungu fólki, við lögðum af
stað kl. 10 um kvöldið og sátum
svo við sjóinn alla nóttina,
horfðum á fegurðina og kveikt-
um bál. Það var dásamleg nótt,
undurfögur og einkennileg. Mér
leið svo skrftilega, ég fór allt í
einu að róta f sandinum út í
bláinn, og þá fann ég eitthvað
mjúkt og gott undir hendinni.
Ég tók það upp, og það var
leirköggull. Þá kom eitthvað
dásamlegt f hjartað á mér, ég
fór að gæla við hann ... það
er ekki hægt að lýsa þvf, hvern-
ig tilfinningin var í brjóstinu á
mér á þeirri stundu".
Hún horfir dreymandi út í
einhverja órafjarlægð í tíma og
rúmi. Hún er alveg búin að
gleyma sér. „Við komum heim
um morguninn, en ég fór ekki
að sofa“, heldur hún áfram. „Ég
byrjaði strax að vinna við kögg-
ulinn. Ég hafði ekki önnur tól
en hárnál og lítinn sjálfskeið-
ing. Ég vann allan daginn og
hafði enga matarlyst. Daginn
eftir var ég búin að fullgera
höfuð af litlum dreng. Það var
fyrsta myndin mín. Og um leið
var ég albata. Nú vissi ég, hvað
ég vildi. Ég sendi frænku
skeyti og sagði bara: „Kem
heim, en drengurinn er blaut-
ur“. Frænka hélt auðvitað, að
Nína er aldrei iðjulaus. Þegar hún getur ekki unnið að höggmyndum, þá málar hún.
„IISTIN BJARSAU
lynd og seinast mikið veik,
fékk Iungnabólgu og lá á spít-
ala. En veiztu, hvað ég gerði
þá? Ég hafði frétt, að ég ætti
frænku úti í Kaupmannahöfn,
og ég fékk heimilisfangið hennar
og skrifaði henni, að pabbi og
mamma hefðu selt bæinn og ég
gæti ekki lifað lengur á íslandi
eftir það. Og ég bað hana að
taka mig til sfn og eiga mig
eins og dóttur".
„Hvað sagði hún við þvf?“
„Hún skrifaði mér aftur,
blessuð góða Helga frænka, og
sagði já. Hún var dásamleg
kona, betri en bezta móðir, ég
elskaði hana heitt. Hún leyfði
mér að koma til sfn, og ég fór
með næsta skipi, þegar ég var
búin að jafna mig eftir lungna-
bólguna. Hún sótti mig niður í
skip, og þegar við vorum á leið-
inni heim til hennar, fórum við
framhjá glæsilegri byggingu, og
ég horfði eitthvað svo mikið á
hana og spurði: „Hvað er
þetta?" Hún sagði, að það væri
Kúnstakademíið. Ég vissi ekk-
ert, hvað það þýddi, og þá út-
skýrði hún, að þar lærðu lista-
menn að skapa merkileg verk.
Það fannst mér impónerandi.
Mig grunaði ekki, að ég myndi
bráðum læra þar“.
Fyrsta myndin.
„Hvað gerði Helga í Kaup-
mannahöfn?"
„Hún átti þvottahús. Hún
giftist aldrei, og hún tók mig
eins og dóttur sfna. Hún kost-
aði mig að öllu leyti. Þá lang-
aði mig svo mikið að verða
músíkant og læra á fiðlu. Ég
ég væri fjolluð — bandvitlaus.
En ég fór heim, og nú var ég
alveg hraust aftur. Viku seinna
fékk ég drenginn minn sendan,
þá var hann orðinn nógu harður.
Og ég grátbað frænku um að
leyfa mér að læra að verða
myndhöggvari".
Listin bjargaði
lífi hennar.
„Hún hefur látið undan á
endanum?"
„Já, hún sagði loksins, að hún
ætlaði að tala við frægan mynd-
höggvara og biðja hann að líta
á myndina mína. Guð, hvað ég
var nervus þá. Ég ímyndaði
mér, að hann hlyti að vera gam-
all maður eins og Móses og
ægilega strangur. Og ég fór
aftur og aftur upp og niður
tröppurhar hjá honum og þorði
ekki að hringja bjöllunni. En ég
þorði heldur ekki heim til
frænku án þess að hafa talað
við hann. Seinast dreif ég mig
í það, og þetta var þá ungur
og elskulegur maður. Hann tók
höfuðið af drengnum, setti það
á statív, skoðaði það dálitla
stund og sagði svo: „Þetta er
pragtfuldt. Hvar hafið þér
Iært?“ Ég gat varla talað, en
sagði, að ég hefði aldrei lært
neitt og þetta væri mín fyrsta
tilraun. Þá sagði hann, að ég
yrði að læra, og lofaði að tala
við frænku. Hún leyfði mér að
fara á teikniskóla, en setti það
skilyrði, að ég yrði að standast
inntökupróf í Kúnstakademíið
eftir einn vetur, annars myndi
hún ekki kosta mig til listnáms.
Það var voðalega stuttur tími
til að læra allt, sem maður
þurfti að kunna af tækni og
öllu mögulegu. Og ég var svo
hrædd um, að ég stæðist ekki
prófið, að ég vann allan liðlang-
an daginn og fór líka á kvöld-
námskeið. Og 1 matartlmanum
fóru allir hinir út f lystigarðinn
með brauðbita og sátu I sólinni,
en ég vann allan tfmann og
nartaði bara I brauðið mitt á
meðan. Svo einn dag kom skóla-
stjórinn inn til mín og varð al-
veg hissa að sjá mig þama.
„Af hverju ferðu ekki út eins
og hinir?" sagði hann. „Mér
þykir svo voða gaman að
vinna", svaraði ég, þvl að ég
þorði ekki að segja honum á
stæðuna. Daginn eftir sendi
hann eftir mér inn á skrifstof-
una sfna. Þá vildi hann fá að
vita, af hverju ég ynni svona
eins og vitlaus manneskja. Og
hann tók mig á hnéð á sér og
sagði: „Talaðu nú við mig, eins
og ég væri pabbi þinn, og segðu
mér, hvað er að“. Þá sagði ég
honum, að frænka vildi ekki
kosta mig til listnáms, nema ég
stæðist inntökuprðfið strax
um vorið, og ég vildi miklu
heldur deyja en verða ekki
myndhöggvari. „Hafðu engar á-
hyggjur", sagði hann. „Og lof-
aðu mér því að fara á morgun
og borða brauðið þitt úti f sól-
skininu". Þegar ég kom heim,
var frænka svo hrærð, að ég
spurði, hvort hún hefði verið
að gráta. Hún sagði mér, að
það hefði komið maður með svo
yndislegt bréf frá skólastjóran-
um; hann hefði sagt, að ég
myndi ábyggilega standast próf-
ið, og endursent kennslugjald-
ið, þvf að hann sagði, að það
væri ánægja að fá að kenna
mér. Var þetta nú ekki dásam-
legur maður?"
„Jú, sannarlega. Og þú hefur
auðvitað staðizt prófið?"
„Já, Guði sé lof. Þá vorum við
frænka nú báðar glaðar. Ég var
4 ár í Kúnstakademfinu og gerði
m. a. myndina „Sofandi dreng-
ur“. sem fslenzka rfkið keypti.
Hún var sýnd á vorsýningunni í
Charlottenborg og mikið skrifað
um hana. En ég hafði ofgert
mér svo á allri vinnunni, að ég
fékk berkla og varð að liggja
heilt ár á hæli í Sviss. Ég átti
að vera annað ár f viðbót, og
ég var svo veik, að ég var hér
um bil dáin, en þegar ég var
smitfrf, fór ég af hælinu. Ég
hugsaði með mér, að ég yrði að
vinna meira og ég skyldi þá
bara deyja fvrir listina. Þó var
ég óskaplega hrædd við dauðann
og er enn. Ég fór til Rómar og
vann þar eitt ár. Og mér batnaði
alveg. Listin bjargaði Iífi mínu,
það er ég alveg viss um. Sfðan
var ég í París og gerði þá „Móð
urást". Ég elska París — þar
vildi ég helzt eiga heima. En ég
var ógurlega fátæk þá og svalt
oft dögum saman. Ég skammað-
ist mín svo fyrir að láta frænku
alltaf kosta mig, að ég skrifaði
henni, að ég ynni fyrir mér og
hefði nóg. Ég vann svolítið fyrir
myndhöggvara þar, en fékk lítið
borgað, og stundum hafði ég alls
ekki neitt. En það endaði vel,
þvf að „Móðurást" var tekin á
„Grand Palais" og fékk meira
að segja heiðursplássið. Síðan á
ég alltaf aðgang að „Grand
Palais", hvenær sem ég vil. Svo
fór ég heim til íslands með
myndina sem ríkið keypti af
mér, og mikið voru allir góðir
við mig“.
„Spirit of
Achievement“.
„Svo fórstu til Bandaríkj-
anna?“
„Já, ég var fyrst 4 ár f New
York og sfðan 20 ár f Holly-
wood. Ég veit ekki, af hverju ég
fór til Amerfku, en mér fannst
ég verða að fara eitthvað langt,
langt. Það gekk vel, ég hafði
sýningar f New York og fékk
ágæta dóma. Svo var mér ráð-
lagt að taka þátt í samkeppni
um mynd, sem átti að setja yfir
aðaldyrnar á hótelinu fræga,
Waldorf Astoria, og vera eins
konar tákn um anda þess. Fræg
ir listamenn af öllum þjóðum
tóku þátt í keppninni. En maður
fékk eiginlega ekkert að vita,
hvernig myndin ætti að vera —
ekki einu sinni stærðina. Jæja,
ég reyndi og reyndi, en það
var eins og ég gæti ekki neitt.
Ég eyðilagði allt jafnóðum, og
það voru ekkert nema leirbrotin
fyrir framan mig á borðinu.
Þetta var mikill rigningatími, og
ég labbaði úti í Central Park
og gerði mig hundblauta, ef það
hjálpaði eitthvað. Á endanum
eftir langan og erfiðan tfma
gafst ég upp. Það voru tveir
Framh. á bls 10