Vísir - 17.10.1964, Qupperneq 9
V1 SIR . Laugardagur 17. október 1964.
' '..- ..
Harold W ilson
hinn nýi leiðtogi Bretlands
Varö þingmaöur og ráðherra 29 ára, veröur nú forsætisráðherra 48 ára
Árið 1960 barðist Wilson við
Gaitskell við kjör leiðtoga
Verkamannaflokksins. Wilson
beið mikinn ósigur og þar með
virtist sú von hans brostin, að
hann yrði nokkru sinni leiðtogi
brezkra jafnaðarmanna og for-
sætisráðherra Breta. I gær, að-
eins 4 árum síðar varð það ljóst
að Wilson hafði tekizt að leiða
Verkamannaflokkinn fram til
sigurs í almennum þingkosning-
um og það verkefni bíður hans
nú að mynda nýja ríkisstjóm
og taka við embætti forsætis-
ráðherra Breta af sir Alec
Douglas Home. Sv,o skjótar geta
breytingarnar verið í stjórnmál-
unum.
Það hefur oft verið sagt, að
sá sem taki upp baráttu við
flokksforingjann og bíði ósigur
eigi sér ekki uppreisnar von.
En Harold Wilson hefur af-
sannað þessa kenningu. Á hin-
um langa stjórnmála ferli sínurr
hefur hann oftast verið í anr’
stöðu við forustu flokksins.
Hann stóð við hlið Bevans, er
vinstri armur flokksins barðist
við Attlee og hann studdi enn
þann vin si ,n og átrúnaðargoð,
er að því kom að velja eftir-
mann Attlees. Wilson studdi
Bevan ötullega en beið ósigur
fyrir Gaitskell. Síðar, er Bevan
var fallinn frá, hóf hann sjálfur
að sækjast eftir leiðtogasætinu
í flokknum en beið ósigur fyr-
ir Gaitskell. Það virtist þá ó-
líklegt, að hann mund'i nokkru
sinni verða valinn leiðtogi
flokksins. Wilson hafði verið
yzt til vinstri í flokknum og átti
harða andstæðinga f hægri armi
flokksins. En afstaða Wilson
breyttist smátt og smátt. Hann
tók upp hógværari' stefnu og
þegar Gaitskell féll skyndilega
frá 1963 var Wilson einn þeirra,
er komu til greina sem eftir-
maður. Hann barðist við George
Brown um leiðtogasætið og
vann sigur. Vinstri foringjanum
hafði þá tekizt það, sem ólfk-
legt virtist, að honum mundi
nokkru sinni takast. Honum
hafði tekizt að fá það mikið
fylgi úr báðum örmum flokks-
ins, að nægt hafði til sigurs.
LITRÍKUR FERILL.
Stjórnmálaferill Harolds Wil-
sons er einhver sá sérstæðasti
og Iitríkasti í brezkri stjórn-
mál: ögur á þessari öld. Senni-
lega hefur enginn brezkur
stjórnmálamaður hlotið eins
skjótan framan í stjórnmálum
á síðari tfmum eins og hann.
Wilson var kjörinn á þirig að-
eins 29 ára gamall og varð ráð-
herra þegar sama árið og hann
settist í neðri málstofuna.
James Harold Wilson fæddist
í Huddersfield í Yorkshire 11.
marz 1916. Hann er þv, 48 ára
gamali. Faðir hans, Herberl
Wilson, var starfsmaður efna-
rannsóknarstofu og sæmilegum
efnum búinn. Herbert fylgdi í
Wílson við komu sína til Liver-
pool 1963, er hann hafði verið
kjörinn Ieiðtogi Verkamanna-
flokksins.
fyrstu frjálslynda flokknum og
barðist fyrir Winston Churchill
1906 er hann var í framboði
fyrir frjálslynda. En síðar gekk
Herbert í Verkmannaflokkinn
og fylgdi honum æ síðan. Har-
old fékk snemma áhuga á
stjórnmálum og hefur skýrt
frá því, að hann hafi þegar
verið orðinn jafnaðarmaður 7
ára gamall!
1924 tók Herbert Wilson son
sinn með sér til London f fyrsta
sinn en Harold var þá 8V2
árs gamall. Herbert fór með
son sinn í heimsókn í þinghús-
ið svo og að Downing Street
10, þar sem bústaður forsætis-
ráðherra Breta er og Ramsey
Mac Donald bjó þá, Herbert tók
mynd af syni sínum á tröppum
hússins og geymdi þá mynd
vel. Daginn sem Harold Wil-
son var valinn leiðtogi
Verkamannaflokksins afhetni
Herbert myndina brezku blöð-
unum og hún birtist. 1945, er
Harold Wilson var kjörinn á
þing og tók hann föður sinn
með sér í heimsókn í þinghús-
ið. Faðir hans sagði: „Við höf-
um verið hér áður, Harold“.
„Já“, svaraði Wilson. „Þú
tókst mig hingað síðast til
þess að sýna mér þinghúsið. Nú
hefur þetta snúizt við og - ég
sýni þér húsið í dag“.
HAGFRÆÐINGUR OG
STJÓRNMÁLAMAÐUR.
Wilson : tundaði í fyrstu nám
í Huddersfield en síðan lá leið
hans til Oxford, þar sem hann
lagði stund á hagfræði og lauk
námi í þeirri grein. Á stríðs-
árunum vann Wilson um skeið
í brezka stjór-arráðinu og
sagði hann sfðan, að sú reynsla,
er hann hlaut þar hefði kom-
ið sér að góðu haldi sem ráð-
herra síðar. Þegar almennar
þingkosningar nálguðust í stríðs
lok sagði Wilson af sér starfi
sfnu í ráðuneytinu og hóf starf
fyrir Verkamannaflokkinn að
undirbúningi þingkosninganna.
Hann var staðráðinn í því að
komast á þing þó hann væri þá
aðeins 28 ára gamall. Hann var
valinn frambjóðandi Verka-
mannaflokksins í Ormskirk í
Lancashire og hóf mikið starf
til undirbúnings kosningu.
Fyrir kosningarnar skrifaði
hann m. a. fyrstu bók sína,
„New Deal for Coal“, en sú
bók fjallaði um þjóðnýtingu
kolanámanna, sem varð eitt
stærsta mál Vjrkamannaflokks-
ins í kosningunum 1945. Kosn-
ingarnar fóru fram 5. júlí 1945
og úrslitin urðu Wilson í vil í
kjördæmi hans Ormskirk. Hann
var kosinn á þing með 30.126
atkv. en frambjóðandi íhalds-
manna hlaut 23.104 atkv. Þar
með var Wilson orðinn þing-
maður aðeins 29 ára gamall. En
frekari frami beið hans. Attlee
myndaði stjórn og Wilson lenti
í stjórninni strax þegar áður
en hann hafði séð þingið að
störfum eða haldið þar sfna
jómfrúrræðu.
Hann var gerður að verka-
málaráðherra og hafði m. a.
með íbúðarhúsabyggingar að
gera en mikið verkefni var
framundan á því sviði eftir
stríðið. Hann gegndi þessu ráð-
herraembætti til ársins 1947 en
þá fékk hann nýtt ráðherra-
embætti og hafði með utan-
rfkisverzlunina að gera. Hann
vann sem slíkur undir stjórn sir
Staffords Cripps, sem þá var
viðskiptamálaráðherra. En Wil-
son vann ekk'i lengi sem undir-
maður í viðskiptamálaráðuneyt-
inu. Síðar á þvf sama ári sagði
Hugh Daltcn af sér sem fjár-
málaráðherra og sir Ctafford
Cripps varð að taka við þvf
embætti. Og þar með hafði Wil-
Wilson (t. v.) og Bevan. Wilson er þarna rúmlega þrítugur og ný-
orðinn viðskiptamálaráðherra.
son enn opnast ný leið til frama.
Hann varð viðskiptamálaráð-
herra aðeins 3l árs gamall.
Árin sem Wilson var viðskipta-
málaráðherra voru honum mjög
erfið. Bretland átti við erfið-
leika að etja f efnahags- og
viðskiptamálum. Vörur voru.
skammtaðar vegna gjaldeyris-
skorts og ráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar margar óvinsæl-
ar. Á þessum árum voru þeir
Bevan og Wilson mjög sam-
rýmdir og helztu foringjar
vinstri arms flokksins. 1950
fóru fram almennar þingkosn-
ingar í Bretlandi. Verkamanna-
flokkurinn hélt meirihluta sín-
um en hlaut aðeins mjög naum-
an meirihluta og ljóst var, að
kjósa yrði á ný mjög snemma.
Wilson hélt velli, var í fram-
boði f Huyton en hlaut aðeins
tæp þúsund atkvæði fram yfir
fhaldsmanninn, er var f kjöri á
móti honum.
Eftir kosningarnar gerði
Attlee nokkrar breyt’ingar á
stjórn sinni. Sú er vakti mesta
athygli var tilnefning hans á
Hugh Gaitskell sem efnahags-
málaráðherra og aðstoðarfjár-
málaráðherra. Wilson var áfram
viðskiptamálaráðherra. En Wil-
Wilson ræðir hér við Krúsjeff í Sovétríkjnnum.
son var ekki lengi í stjórninni
eftir þetta. Skömmu síðar kom
upp mikil deila milli Bevans og
Attlees um framlögin til félags-
mála og hermála. Taldi Bevan
og fylgismenn hans of litlu var-
ið til félagsmála en of miklu til
hermála og sagði af sér ráð-
herraembætti í mótmælaskyni.
Wilson fylgdi fordæmi hans og
sagði einriig af sér. Leiddu af-
sagnir þessar til mikilla deilna
í flokknum og lá á tímabili við
klofriingi.
BARÁTTA VINSTRI
ARMSINS
1951 fóru kosningar fram á
ný og nú missti Verkamanna-
flokkurinn meirihlutann og I-
haldsflokkurinn tók við. Bevan
og Wilson fóru vel út úr kosn
ingunum, juku meirihluta sinn
1 kjördæmum sínum og töldu
það sýna, að þeir hefðu haft rétt
fyrir sér. Verkamannaflokkur-
inn var nú kominn í stjórnarand
stöðu og Bevan og fylgismenn
hans, þar sem Wilson var fremst
ur í flokki, hófu ákafa baráttu
fyrir því að ná völdum í flokkn-
um. En þær tilraunir mistókust.
Er Attlee sagði af sér ’55 reynd-
ist Gaitskell hafa mestu fylgi að
fagna sem eftirmaður hans og
Bevan reyndist ekki hálfdrætt
ingur á við hann. Kjör hins nýja
leiðtoga flokksins fór fram 14.
desember 1955. Gaitskell hlaut
157 atkv. Bevan 70 og Morrison
40. Voru úrslitin mikið áfall fyrir
vinstri arm flokksins.
Er Gaitskell var orðinn leið-
togi Verkamannaflokksins hóf
hann ákafar tilraunir í þá átt að
sameina flokkinn. Náði hann
mjög góðum árangri og það svo,
að bæði Bevan og Wilson tóku
sæti í „skuggaráðuneytinu".
Wilson fór nú að sækja mjög
á í flokknum og var iðulega at-
kvæða hærri en Bevan. 1960 lézt
Bevan. Var Wilson mikil eftir-
sjá í honum þar eð hann hafði
ávallt verið einn hans bezti vin-
ur og lærifaðir á margan hátt.
Wilson var nú fjármálaráð-
herraefni Verkamannaflokksins
Framhald á bls. 5.