Vísir - 03.06.1965, Page 7

■«* 4
4
V1S IR . Fimmtudagur 3. júní 1965.
(JNNAR GtíNNARSSON
nv ftw N rtípK 3? th’htntpw KWSWÍIK '
. .insj S&'Sií.
Fyrirsögn kjallaragreinar Gunnars Gunnarssonar í Berlingske Tidende.
Gunnar Gunnarsson skrifar um
ÍSLENZKU HANDRITIN
í BERLINGATÍÐINDI
Gunnar Gunnarsson rithöf-
undur skrifaði nýlega kjallara-
grein í danska blaðið Berling-
ske Tidende, þar sem hann ræð
ir um íslenzku handritin, fom-
bókmenntirnar og lætur í Ijós
gleði íslenzku þjóðarinnar yfir
þeim málalokum, a>5 handritun-
um verði skilað aftur heim til
íslands. Er þetta athyglisverð
grein, og reynir höfundurinn
sérstaklega að lýsa því þjóð-
félagi, þar sem hinar fomu ís-
lenzku bókmenntir urðu til.
Niðurlagsorð greinarinnar
hljóða svo í lauslegri þýðingu.
„Ef þessi þjóð ætti eftir að lifa
þau undur að fá aftur dýrmæt-
ustu éign sína, sem hún missti
án þess að eiga nokkra veru-
lega sök á því sjálf, ef hún á að
f$ hana undir eigin þak, afhent
á hennar eigin ábyrgð, þá mun
það staðfesta þá reynslu, sem
við höfum þegar fengið, sem sé
það að jafnvel í okkar ruglaða
valdbeitingarhe'imi er rétturinn
ekki aðeins festur á spjótsodd-
ana, og meðan menn hljóta
slíka reynslu hefur enginn rétt
til að gefast upp. Meðan svo er,
þá er lífið þess virði að því sé
lifað og vonin ekki út í loftið.
í þessari kjallaragrein sinni
leitast Gunnar Gunnarsson við
að útskýra það fyrir dönskum
lesendum, hvaða ástæður liggja
að baki því að íslendingar urðu
til þess að rita sínar miklu sög-
ur og skáru sig þannig úr. Auð
vitað verður engin fullnaðar-
skýring á þessu gefin, en Gunn
ar lýs’ir hér drögum að hug-
myndum sínum um þetta.
Hann byrjar með því að lýsa
þeim undarlega atburði, að
furðu mikill hluti íbúanna í suð-
vesturhluta Noregs hafi á 9. og
10. öld tekið sig upp og flutzt
til íslands. Þetta hafi verið út-
skýrt þannig, að þeir hafi flú-
ið ofbeldisaðgerðir Haralds hár
fagra er hann var að sameina
Noreg í eitt ríki. Það er að vísu
rétt, en það segir þó ekki alla
söguna. Flestir hefðu getað lif-
að áfram í Noregi. Síðan minn-
ist hann á þá hugmynd sem
komið hefur fram, að hér hafi
verið um að ræða sérstaka
þjóð, leifamar af herúlunum og
undarlegur sé í því sambandi
sá munur blóðflokka, sem sé
með íslendingum og hinna nor-
rænu þjóðanna.
Gréinarhöfundur víkur svo
að Grænlands- og Vínlandsferð
um Islendinga og kemst að
þeirri niðurstöðu, að þróun
mála hefði orðið önnur ef land
' nám í Vesturheimi hefði heppn
azt. Ef ísland hefði aðeins orð
ið dyraþrep að Vesturálfu, þá
er hætt við að þjóðinni hefði
gengið örðuglegar að varðveita
tungu sína og skapa þann
grundvöll sem til þurfti (il bók-
menntasköpunar.
Hann minntist á ýmsar aðrar
rætur bókmenntanna. Hann seg-
ir t. d., að ómögulegt sé að vita,
hvað hefði komið út úr þessu
ef kristn’i hefði ekki komið til
íslands. Með henni kom til lands
ins, framandi tungumál, latíhan
og hinir lærðu menn á skólun-
um í Odda og Haukadal rituðu
á Iatínu. En þrátt fyrir þetta
var haldið áfram að segja sög-
urnar áfram á íslenzku og síð-
ar að rita þær niður á íslenzku.
Ekki er að sjá að nein barátta
hafi orðið vegna tungumálsins,
ekki hægt að merkia neina and-
úð á latínunni.
Gunnar Gunnarssón kemur
miku víðar við í þessari grein
sinni, lýsir lífsáfkomu og siðum
þjóðarinnar, hvernig þeir námu
land og hvernig þe’ir héldu
tengslum áfram við Norðmenn
og kemur með hugmyndir sínar
um það, hvernig sögurnar voru
sagðar á kvöldvöku á hinum ís-
lenzku sveitabýlum, og að efni
þeirra var háttað þannig, að
menn vildu halda þe’im á lofti,
þar sem þær geymcju frásagnir
um afrek forfeðranna og frá ætt
um, sem gátu haft þýðingu fyr-
ir erfðir.
Þrátt fyrir allar skýringartil-
raunir, sem gerðar hafa verið,
segir Gunnar Gunnarsson I
greininni, að það verði erfitt að
finna nokkra lausn á þvx að
þessi þjóð, sem hafði flutt úr
velsæld meginlandsins og bjó
nú við kröpp kjör skyldi verða
til þess valin að varðveita bezt
tungumál, menningu og minn-
ingar. Það verður ekki auðvelt
að ráða þá gátu. Þetta sköpun-
arstarf verður áfram hulið þok-
unni, enda þótt hægt sé að
benda á nokkrar forsendur þess.
☆
• JÓNAS KRISTJÁNSSON:
MAÐURINN, MANNFÉLAGIÐ OG MENNINGIN
í gamla daga beittu menn þeirri
einföldu og þægilegu aðferð við
samanburð á þjóðum að slá
fram almennum fullyrðingum
um nízku Skotans, slægð Arm-
eníumannsins, grimmd Þjóðverj-
ans og gáfur íslendingsins. Þessi
aðferð skín alls staðar í gegn
í ferðasögum og einníg í stjórn-
málalegum áróðri. Þessar full-
yrðingar eru yfirleitt tilfinninga
legs eðlis og hafa lítið fræði-
legt gildi.
En það er hægt að bera þjóð-
ir saman á svipaðan hátt og
einstaklingar eru bornir saman.
Einstaklingar eru bomir saman,
hvað stærð, þyngd, greind og
annað snertir, og þjóðfélög
eru borin saman, hvað fbúða-
fjölda, aldursskiptingu, at-
vinnuskiptingu, meðaltekjur,
framleiðslu og annað snertir.
Samanburðurinn er orðinn töl-
fræðilegur og tölumar em oft-
ast teknar úr hagskýrslum
landanna eða úr alþjóðlegum
hagskýrslum.
Hér eru oft hættur á ferðinni,
því hagskýrslur landa eru mis-
munandi sannar, Stundum em
þær hreinlega falsaðar, en oftar
er það, að óskhyggjan á sinn
þátt í hagskýrslugerðinni og
gerir hana óáreiðanlega. Þá
fjalla svipaðar hagskýrslur ekki
alltaf um sömu hluti hjá tveim-
ur þjóðum og samanburður
verður erfiður.
Annar erfiðleiki er sá, að
hagskýrslur em óteljandi og
fjalla um fjölda fyrirbrigða
mannlífsins, en það er i sama
mæli erfitt að koma þeim á
sama nefnara, finna undirstöðu-
atriðin, sem liggja á bak við
tölur fjölda hagskýrslna.
Einn athyglisverðasta saman-
burðinn hefur félagsfræðingur-
inn R. B. Cattell gert á þessu
sviði. Hann hefur fært 72 mis-
munandi tegundir af tölfræði-
legum upplýsingum yfir í kerfi
12 atriða, sem hann lætur vera
einkennisatriði hvers þjóðfélags.
Af þessum 12 atriðum era það
einkum sex, sem skipta máli:
1. Stærð. Einkennin eru flat-
armál, íbúafjöldi, stórborgir,
skipulagserfiðleikar, tíðar bylt-
ingar, menningarmunur innan
þjóðarinnar o. fl.
2. Menningarþrýstingur. Ein-
kennin era vöxtur borga á
kostnað sveita, há prósentutala
manna i þjónustustörfum miðað
við framleiðslustörf og iðnað,
tíðar styrjaldir, vítt embættis-
mannakerfi, mörg menningar-
afrek, mikil tíðni sjálfsmorða,
mikið þéttbýli, o. fl.
3. Ríkidæmi. Einkennin era
há lífsskilyrði, lág dánartala úr
berklum, hagstæður viðskipta-
jöfnuður, mikil útgjöld til
kennslumála, ferðalaga og í
lúxusvörar, mikil tónlistarstarf-
semi, lág dánartala, o. fl.
4. Föðurleg ihaldsemi. Ein-
kennin era strangar reglur um
skilnað, mikil útgjöld til varn-
armála, fáar uppfinningar, al-
gengt ólæsi, mikil áherzla á
karlmannlegar venjur, o. fl.
5. Skipulag og eftirlit. Ein-
kennin eru há lífsskilyrði, fá-
tíðar byltingar, þétt járnbrautar-
kerfi, lág fæðingar- og dánar-
tala, o. fl.
6. Siðferðisstig. Einkennin
eru vöntun á leyfðu og skrá-
settu vændi, lág dánartala úr
sárasótt, ofdrykkju og berklum,
auðveldar reglur um skilnað,
mikið þéttbýli, lág fæðingartala,
o. fl.
Hverju einkenni er gefin sér-
stök einkunn. Þessar einkunnir
það.
Cattell raðaði 69 þjóðum upp
eftir kerfi sínu og gaf hverri
þjóð sinn þverskurð. Til gam-
ans og fróðleiks birtist hér
þverskurðir stórveldanna
tveggja, Bandaríkjanna og Sov-
étríkjanna.
„The Institute og Human
Relations“ við Yale-háskóla í
Bandaríkjunum hefur um langt
árabil unnið að því að safna á
einn stað tölfræðilegum upplýs-
ingum úr hagskýrslum og skoð-
anakönnunum úr öllum heims-
hornum, og koma þessum upp-
lýsingum fyrir á gataspjöldum.
Þegar þessu risaverki er lokið,
rennur upp nýtt tímabil í félags
fræðilegum rannsóknum, því þá
verður hægt að láta reikni-
vélar reikna út á augabragði
hvers kyns félagsfræðileg sam-
hengi, sem ekki hefur verið
hægt að gera hingað til.
ÞJÓÐIR
BORNAR
SAMAN
eru síðan lagðar saman og gerð-
ur af „prófíll" ýmissa landa.
Það hefur komið í ljós, að þessir
„prófílar" eða þverskurðir sýna
oft allt aðra mynd, en almennt
hefur verið álitin rétt.
Vissulega hefur ekki verið
sagt síðasta orðið í þessum
rannsóknum með kerfi Cattells,
en það gefur til kynna, hvað
hægt er að gera, ef upplýsingarn
ar eru nógu góðar og hug-
myndaflugið í réttu lagi. Kerfi
Cattells er spor í rétta átt, en
það má áreiðanlega betrumbæta
það mikið, og er verið að gera
og
Samanburður
Bandaríkjanna
Sovétríkjanna
eftir kerfi því, sem
sagt er frá I grein-
inni. — örvarnar
sýna jákvætt gildi
stærðanna. Brotna
Iínan er lína Banda
rikjanna en punkta
línan lína Sovét-
rfkjanna. — Róm-
versku tölurnar fyr
ir neðan Iínuritið
vísa til greinarinn-
ar. (Línurit Vísir).
♦ ♦ ♦
' Ö£ ^ E
»
* !.'J
mm
*
*
' 9 .
mm
wm
m
»

X %
-4. m '
" \
\ : \ : \\ V > \ «í 4 :
X *«
r i t' 1