Vísir - 29.06.1965, Blaðsíða 7

V1 S I R . Þriðjudagur 29. júní 1965.
Njáll Ófeigur Arinbjarnarson: „Einhver harðasta raun, sem ég hef
lent f, var að vera skoðaður af kvenlækni“. Ljósm. I. M.
JTangabúðastjórinn jap-
anski lét kalla mig fyrir
sig. „Af hverju gerðuð
þér þetta?“ spurði hann.
„I just did it“ sagði ég.
Hann jós yfir mig
skammaryrðum. Svo lét
hann mig fara. Ég komst
að raun um það, að
Japanir pynduðu eða
drápu þá, sem reyndu
að bera fyrir sig afsak-
anir . . . “
Útfararstjórinn frá Winni-
peg, Njáll Ófeigur Arinbjarnar-
son (það er hans stolta nafn á
Islandi — fyrir vestan kallast
hann hins vegar Nial Ofeigur
Bardal) fékkst til að segja frá
hörmungum, sem hann varð að
þola fjögur ár samfleytt sem
stríðsfangi Japana í síðustu
styrjöld.
Áður hafði sitt hvað drifið á
daga hans: Hann strauk að
heiman 18 ára gamall og lagði
leið sína til Chicago: Þá var
óöld mikil þar svipað og árin
1820-1830 í Langadal í Húna-
vatnssýslu eins og Espólín get-
ur um í árbókunum: menn gerð
ir höfðinu styttri af litlu eða
engu tilefni, rændir, limlestir.
Þetta var 1922 eða um það
ieyti sem A1 Capone var að
komast til valda. Ófeigur var
einn af „the untouchables" —
hann bitu engin vopn — slapp
ódrepinn úr hildarleiknum, sem
A1 Capone háði (og ennfremur
úr viðureigninni við japanska
stríðsguðinn síðar meir á öðr-
um blóðvelli), enda heitir
hann nafni, sem merkir ekki
feigur. Hann var ekki f lög-
reglunni, heldur vann við járn-
brautirnar sem kyndari (fire-
man) á eimlestunum. Það var
virðuleg sérgrein í þá daga, áð-
ur en dieselvélarnar komu til
sögunnar....
Lífsorka
Njáll Ófeigur Bardal (þ. e. frá
Bárðardal í S.-Þing.) er með kot
rosknari mönnum, hár vexti,
skortir einn sentemeter á sex
fet, þykkur undir hönd, með
andlit, sem er svo þrungið af
lífi, að það flýtur út fyrir
eins og nóg sé af varaforða,
enda komið að notum f reynslu
hans.
„Ég verð talsvert furðuleg-
ur á köflum eins og kannski
eðlilegt er,“ sagði hann, „en
það bjargar mér, hvað ég tek
lífinu létt. Pabbi var svona líka
þar til hann stöðvaðist við
starf sitt, útfararstjórnina,
(„quite a big job“) — hann hét
Arinl j ^rn Sigurgeirsson Páls-
sonar frá Svartárkoti í 3árðar-
dal, en han fluttist vestur um
haf 1883. Mamma er ættuð úr
Miðfirði; Ingibjörg Ólafsdóttir
— ég er fæddur 18. nóvember
1904. I Kaupmannahöfn, Stokk
hólmi og víðar urðum við hjón
in alltaf að skrifa fæðingardag-
inn á hótelunum — isn’ funny?“
sagði hann.
Njáll Ófeigur talaði amerfsku
(kanadiska ensku) — en get-
ur þó hæglega brugðið fyrir sig
íslenzkunni. Á köflum talar
hann tungu feðranna reiprenn-
and'i, enda gekk hann sem strák
ur í íslenzkan skóla í Winnipeg
— Jóns Bjamasonar skóla —
„þar lærðum við íslenzk ljóð,
lásum fomsögur og ævintýri,
og ég hef alltaf lesið íslenzku
blöðin — það held ég nú mað-
ur,“ sagði hann.
Uppi á herbergi hans á Hó.tel
Borg pantaði hann bjór handa
sér: Egil veika, af því að annað
var ekki að fá — hann var í
stemningu eftir gleðina hér
heima — hafði setið margar
veizlur, síðast með forsetanum
okkar, sem hann dásamaði:
„Hann er stórkostlegur persónu
leiki - leiðtogar okkar heima
eru hreinir apar í samanburði
Við hann —- ég er viss um, að
hann er mesti forseti í heiminum
i dag. Njáll var greinilega þjóð-
höfðingjahollur eins og fom-ís-
lendingar voru, sem fluttu kon
ungum drápur.
Hann leysti frá skjóðunni um
sjálfan sig, kvaðst skilja starf
blaðamanns — „góðvinur minn
var blaðamaður.“
Vopnuð árás í Chicago.
Hann byrjaði að lýsa því, þeg
ar hann hljóp að heiman og
hélt til þessarar guðs-fordæmdu
borgar Chicago og lærði til
vélamanns, sem er þriggja ára
nám, en alls dvaldist hann sex
og hálft ár I borginni. Hann bjó
í Clearing, sem er beint á móti
Cicero. þar sem A1 Capone og
dárar hans óðu uppi.
„Sástu A1 oft?“
„Nokkriim sinnum."
„Talaðirðu við hann?“
„Ekki hann, en ég kynntist
og’ talaði við nokkra af gang-
sterum hans. Það voru karlar
í krapinu."
„Hvern'ig leit A1 ut? Var
hann eins og i „The Untouc-
hables“?“ ,
„Mjög áþekkur. Hann var feit
ur, hvapkendur, yfirskrautleg-
ur í klæðaburði með ljósan Fed-
ora-hatt á höfði. Hann var
voldugur í þann tíð, hafði oll
hótel i borginni í hendi sér.
Hann ferðaðist alltaf með líf-
vörð. Þeir voru jafnan margir
saman á ferð, æddu um í bílum
og ófeimnir við að láta sklna i
hlaupin á afsöguðum hagla-
byssunum og Tommy-vélbyss-
unum.“
„Varðstu aldrei fyrir barðinu
á A1 Capone?"
„Eitt sinn lenti ég 1 vopnaðri
árás, þar sem ég vann við jám-
brautina. Það var flutningslest
og ég þurfti að gera við brems-
umar, og þá komu menn úr
öllum áttum og miðuðu á mig
byssum. Þetta voru menn Cap-
one að stela úr lestinni, sem
flutti mjög dýrmætan farm af
gulli og whisky eins og oft kom
fyrir. Annars var ég mjög
heppinn að öðru leyti, þótt því
sé ekki að neita, að ég hef oft
lent í ýmsu ævintýralegu á
þessum árum.“
Hann hló snöggt, svolítið
kaldrifjað.
Á honum var að skilja, að
freistandi donnur hefðu verið
í Chicago. Njáll viðurkenndi
veikléika sinn fyrir heimsins
lystisemdum.
Njáll kom aftur til Winnipeg
án þess að eiga penný í vasan-
um. kvæntist árið 1936 dóttur
Helga Jónssonar frá Esk'iholti í
Borgarfirði. „Tengdafaðir minn
er sérkennilegur fugl.“
í japanskri
prísund.
Hann var kallaður í herinn,
1 „Canadian Army field forces"
og hafði feng'ið þjálfun nokkur
ár fyrir stríð og hlotið liðsfor-
ingjatign, þjónaði sem höfuðs-
maður á orrustuvellinum. Hann
lýsti því, þegar l'ið hans var
flutt um borð £ skip í höfninni
I Vanoouver í október 1941 og
þaðan var haldið til Havanna,
og þá fyrst fengu þeir að vita,
að þeir ættu að fara t'il Hong
Kong. — Þangað komu þeir 16.
nóvember, en 7. desember byrj
aði djöflagangurinn. Hundruð
flugvéla steyptu sér yfir eyj-
una. Fjandinn var laus, stríðið
var byrjað fyrir alvöru. Barizt
grimmilega. „Við misstum einn
þriðja af mönnum okkar. Einn
úr okkar deild fékk Viktoríu-
krossinn; hann lék sér að þvf að
taka handsprengjur óvinanna á
lofti og grýta þeim til baka; af
enskum uppruna, ég þekkti
hann mjög vel, sá var mjög
hreykinn af uppruna sfnum —
einkennir stríðshetjur. Við gáf-
umst upp samkvæmt fyrirskip-
un herforingjanna. Það var okk
ur þvert um geð. Okkur var
smalað saman á þröngan stað,
þar sem við vorum látnir standa
upp á endann klukkutfmum sam
an, heila nótt. Síðan vorum
við fluttir á annan stað og svo
loks í fangabúðir, sem við köll-
uðum „College of Sham-Shui-
Po“ sem var eiginlega fjögurra
ára nám í „mannkynsfræðum".
Það voru strangar lexíur."
Njáll Ófeigur var spurður,
hvort hann hefði verið pyndað-
ur.
„Ég var hreinlætisvörður í
okkar búðum, og eitt sinn
höfðu safnazt fyrir á gólfinu
tóm sápuhylki sem ég hafði lát
ið fleygja út f sjó, sem Japan-
irnir höfðu ætlað að selja þeim
innfæddu. Ég var kallaður fyrir
fangabúðastjórann, og hann
spurði, hvers vegna ég hefði
gert þetta. Ég reyndi ekki að
afsaka mig. Þess vegna slapp
ég. Ég lærði á hugarfar Japan-
anna. Þeir þoldu ekki afsakanir
jafnvel þótt þær væru réttmæt-
ar. Nokkrir reyndu að flýja,
höfðu smíðað sér bát úr trjá-
berki. Fjórir þeirra voru gerðir
höfðinu styttri með japönsku
sverði og af því að þeir höfðu
verið „einn af oss“ vorum við
látnir standa upp á endann alla
nóttina í afleitu veðri. Annars
refsuðu þeir jafnan með þvf að
láta fangann í holu, sem hann
gat ekki hreyft sig f, þar sem
höfuðið eitt náði rétt upp úr
alveg éins og sýnt er í kvik-
myndinni „Brúin yfir Kwa'i-
fljótið". Einn vinur minn var
barinn 60 högg f andl'itið (ég
taldi þau) með stálkeðju. Hann
var óþekkjanlegur á eftir og
höfuðið eins og stór hnöttur.
Hann dó fáum árum seinna f
Winnipeg, og maðurinn, sem
bjó um líkið furðaði sig á því,
hve erfitt var að smyrja hann,
hann fann svo mörg brotin bein
Ég sagði honum að það væri
ekki að undra eftir meðferðina
f fangabúðunum."
Sálarlífið
Margir drápust af völdum
pyndinga og hungurs. „Við lifð
um á hrísgrjónum, grasaseyði
og tesulli — engu öðru. Ég létt
ist um rúm 100 pund f fanga-
búðunum, og það var skrýtið,
að skilningarvitin breyttust. Það
tók mann tvö ár að fá sitt
eðl'ilega skynbragð til baka."
Njáll Ófeigur hélt áfram:
„Þegar brezki liðsforing-
inn tróð inn í fangabúðimar
til þess að frelsa okkur í sept
ember 1945, þá fannst okkur
ódaunn af honum. Hann lyktaði
e'ins og grís. Ég skildi þá fyrst
það, sem litaðir kynflokkar
meina með þvf, að sé vond
lykt af hvítum mönnum."
„Höfðu þessar aðstæður ekki
óeðlileg áhrif á kynlíf fang-
anna?“ .
„Við höfðum okkar sjó —
nokkrir voru kvengervingar.
Það var dálítið skrýtið, þegar
við sáum þessa kvengervinga
næsta dag og þeir voru orðnir
eins og þeir áttu að sér að vera,
komnir í einkennisbúningana,
maður kom fram við þá eins og
þe'ir væru ennþá dömur, mað-
ur forðaðist að klæmast og
reyndi að vera kurteis."
„OIli fangabúðavistin ekki
brenglun á sálarlífinu?"
„Við þurftum all'ir að vera hjá
sálfræðingum á eftir. Einhver
harðasta raun, sem ég hef lent
f, var að þurfa að afklæðast fyr
ir framan kvenlækni, sem skoð
aði mig eftir stríðið („that was
Frh. á bls. 4
Vestur-íslendingurinn Njáll Ófeigur Arin-
bjamarson segir blaðamanni Vísis frá ógnar-
tímabilinu í Chicago, þegar A1 Capone réð þar
ríkjum. Ennfremur lýsir hann dvöl sinni í
japönskum fangabúðum í síðustu heimsstyrj-
öld.
«IN