Vísir - 22.07.1965, Blaðsíða 8

p
V I S I R . Fimmtudagur 22. júU 1965.
VISIR
Otgefandi: Blaöaútgáfan VISIR
Ritstjóri: Gunnar G. Schrám
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjóran Jónas Kristjánsson
Þorsteinn ó. Thorarensen
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3
Áskriftargjald er 80 kr. ð mánuðl
t lausasölu 7 kr. eint. — Sími 11660 (5 linur)
Prentsmiðja Vísis — Edda h.f.
jr
Agreiningur vina
]\ú hefur sem snöggvast sletzt upp á vinskapinn
milli Þjóðviljans og Tímans út af strætisvagna- og
hitaveitugjöldum í Reykjavík. Ekkert skal fullyrt um,
hvemig á þessum misskilningi stendur, en staðreynd-
in er sú, að hér hefur eitthvað bilað í samstarfskerf-
inu. Eftir því sem bezt verður skilið af skrifum Tím-
ans, var enginn ágreiningur um það í borgarstjórn-
inni, að hækkun þessara gjalda væri óhjákvæmileg,
án hliðsjónar af þeim launahækkunum, sem urðu við
síðustu samninga.
Þessir menn mega gerst vita, hvað þeim fer á
milli og hvað þeir bralla bak við tjöldin, en eitt er
víst, að þeir eru hjartanlega sammála um að gera
borgarstjómarmeirihlutanum eins erfitt fyrir og þeir
geta. Þar er nákvæmlega sama afstaða og gagnvart
ríkisstjóminni.Þegar þessar hækkanir voru ákveðnar,
voru þó allir borgarfulltrúar á einni skoðun um það,
að þær stæðu í engu sambandi við þær launahækk-
anir, sem síðar urðu, en værUj.nauc
komu þeirra borgarfyrirtækja^sem hí
vegna hækkana, sem orðið hafa á rekstrarkostnaði
þeirra síðan í desember 1963.
Nú má vel vera, að Framsóknarflokkurinn hafi
hlaupið þama eitthvað út af línunni, eins og honum
er gjarnt — því hvorki kommúnistar né aðrir geta
nokkru sinni treyst honum. En þó er líklegra, að full-
trúi Framsóknarflokksins hafi í þessu tilliti litið raun-
sætt á málið og mótað afstöðu sína samkvæmt því.
Hitt er svo ekki vitað, hvort hann hefur síðar fengið
bágt fyrir hjá yfirboðurum sínum, en jafnvel Fram-
sóknarmenn láta stundum samfæringuna ráða og
gæta þess ekki, að það kunni að vera óþóknanlegt á
„æðri stöðum“. — En hvað sem því líður, hefur
Guðmundur Vigfússon, borgarfulltrúi kommúnista,
sýnt fádæma lítilmennsku í hringsnúningi sínum.
Hann var, eins og aðrir borgarfulltrúar, sammála um
nauðsyn þessarar hækkunar, en lét svo á síðustu
stundu Moskvu-Kommúnista hræra í sér til þess
að snúast gegn því, sem hann áður hafði talið sjálf-
sagt og nauðsynlegt.
Er laxastofnin í hættu?
Fregnir þær, sem borizt hafa um stóraukna veiði á
laxi í sjó við Grænland, hljóta að valda okkur ís-
lendingum, eins og öðrum þjóðum við Atlantshaf,
miklum áhyggjum. Við vitum það raunar ekki enn,
hvort laxastofn okkar leggur leið sína fram með
Grænlandi, þegar hann leitar heim til æskustöðv-
anna; en ýmislegt bendir þó til að við eigum eitthvað
af þeirri „hjörð“, sem fer um þær slóðir Þess vegna
er full ástæða til að fiskifræðingar okkar séu vel á
verði og hafi samstöðu með þeim þjóðum — gegn
Dönum einum — sem vilja takmarka þessar sjó-
veiðar við Grænland, og helzt banna þær með öllu.
Dr. jur.Guðmundur Grímsson
fyrrv. hæstaréttardómari
(1878 - 1965)
Eins og kunnugt er af blaða
fréttum, lézt Guðmundur Gríms
son, fyrrv. hæstaréttardómari f
Norður-Dakota, í Grafton, N.
Dakota, þriðjudagsmorguninn
22. júní síðastliðinn, en hann
hafði átt heima þar í bæ sein
ustu árin. Útför hans var gerð
frá Grafton Lutheran Church
seinni partinn á föstudaginn 25.
júnf. Var athöfnin um allt hin
virðulegasta og margt fólk við-
statt. í þeim hópi voru fulltrú
ar hæstaréttar, héraðsdómara og
Lögfræðingafélags ríkisins. ís-
fenzki ræðismaðurinn í N.
Dakota var viðstaddur sem full
trúi Islands og jafnframt sem
sérstakur fulltrúi Ríkisháskól-
ans f Norður Dakota (Univers-
ity of North Dakota), en þar
stundaði Guðmundur dómari
laganám sitt. öll helztu blöð
ríkisins fluttu ítarlegar minning
argreinar um hann og fóru mikl
um lofsyrðum um dómarastörf
hans og önnur opinber störf,
og um hann persónulega. Hann
var jarðsettur f Bismarck, N.
Dakota, síðdegis á laugardag-
inn 26. júnf við hlið konu sinn
ar, sem látin er fyrir nokkrum
árum.
'- Með-Guðmundi Grímssyni er -
m £&teix genginn maður, sem“
átti að baki sér óvenjulega
langan og merkilegan æviferil,
og glæsilegan embættisferil að
sama skapi. Hann var einn
þeirra lslendinga, sem hæst
hafa borið merki íslenzks mann
dóms vestan hafs og samtímis
hróður þjóðar vorrar viðs vegar
um Vesturálfu.
Hann var fæddur 20. nóv.
1878 að Kópareykjum f Reyk-
holtsdal f Borgarfjarðarsýslu.
Foreldrar hans voru þau hjónin
Steingrfmur Grfmsson og Guð-
rún Jónsdóttir, og fluttist hann
með þeim vestur um haf f júlí
mánuði 1882. Gerðust þau land
nemar f grennd við Milton, N
Dakota, og þar ólst Guðmundur
upp. Kynntist hann þvf Iffi og
baráttu landnemanna fslenzku á
þeim slóðum af eigin reynd. Hef
ir hann lýst þvf, og þá ekki
Sfður foreldrum sínum, f sonar
legri og prýðilegri grein um þau
sem prentuð er f ritgerðarsafn
inu Foreldrar mfnir (Endurminn
ingar nokkurra íslendinga vest
an hafs), er dr. Finnbogi Guð-
mundsson bjó til prentunar
(Reykjavík 1956). Kemur þar á
daginn, að foreldrar Guðmund
ar hafa verið mikil merkishjón,
enda nutu þau almennrar virð
ingar og vinsælda. í umræddri
grein lýsir Guðrún, systir Guð
mundar, glöggt og vel ætt for
eldra þeirra og ferli á íslandi.
áður en bau fluttust vestur um
haf.
Guðmundur ólst upp á heim-
ili, þar sem bækur voru í heiðri
hafðar og lesnar, og íslenzkar
menningarerfðir metnar að verð
leikum. Fer hann um það þess
um orðum f endurminningum
sínum: „Á kvöldin las faðir inn
oft upphátt fyrir mömmu oö
okku systkinin, sem öll höfð-
um eitthvað fyrir stafni. Okkur
var kennt að lesa á fslenzku og
okkur þannig innrætt ást á ís-
lenzkri tungu og bókmenntum".
Foreldrar hans urðu að vinna
hörðum höndum í nýbyggðinni
til þess að koma til manns
stórum barnahóp sínum, en eft
irfarandi ummæli Guðmundar
bregða björtu ljósi á skaphöfn
þeirra og horf við lífinu: „Eini
munaðurinn, er foreldrar mfnir
veittu sér, var þessi: að taka
vel á móti gestum og kaupa
nokkrar bækur og blöð frá Is-
landi til að lesa, þegar næði
gafst“. Þess eru einnig, góðu
heilli, mörg dæmi í sögu íslend
inga vestan hafs, að einmitt úr
slfkum menningarjarðvegi hafi
sprottið miklir kjamakvistir.
Guðmundur Grímsson var
einn þeirra. Hugur hans hneigð
ist snemma til mennta. Hann
hóf skólagöngu sína heima f
byggðinni, með svo góðum á-
Guðmundur Grímson.
rangri, að sextán ára gamall
varð hann barnakennari, og hélt
því starfi áfram, þangað til
hann innritaðist f Ríkisháskól-
ann f N. Dakota í Grand Forks
haustið 1898. Vann hann, með
ýmsum hætti fyrir sér sam-
hliða námi sfnu, meðal annars
sem pógtafgreiðslumaður í há-
skólanum. Lauk hann þar B.A.
prófi 1904, M.A. prófi vorið eft-
ir, og lögfræðiprófi (LL.B.) 1906
en 1905—1906 hafði hann stund
að framhaldsnám við Chicago-
háskóla. Gerðist hann nú mála
flutningsmaður í bænum Mun-
ich f N. Dakota, og um tveggja
ára .keið ritstjóri vikublaðs
bæjarins, Munich Herald, en
hann var ritfær vel, og skrif-
aði síðar greinar um lögfræði
Ie^ efnj og félagsmál f ýmis
amerísk tímarit.
Árið 1910 var hann kosinn
ríkislögsóknari (State’s Attorn-
ey) f Cavalier-héraði. endurkos
inn hvað eftir annað. og gengdi
þvi embætti óslitið fram til
1924. Ber það því vitni, hversu
mikils álits hann naut f starfi
sínu, bað var einmitt meðan
ham> var ríkislögsóknari. árið
1922. að til hans kasta kom
vandamái. sem gerði hann vfð-
kunnan, en tildrögum þess máls
og farsælum afskintum hans af
því. verður eigi betur lýst f
stuttn máli heldur en í þessum
kafla úr æviágripi hans í Ár-
bók Háskóla íslands (1929-30):
„Á þeim árum gerðust atburð
ir, sem urðu til þess, að nafn
Guðmundar Grímssonar varð
svo að segja á hvers manns
vörum um öll Bandaríkin. Það
var hið svonefnda Tabert-mál.
Unglingspiltur norðan úr North
Dakota (úr bænum Munich),
Tabert að nafni hafði verið
dæmdur fyrir smá yfirsjón suð
ur í Florida, og þvf næst leigð
ur til vinnu f sögunarmyllu, á-
samt fleiri föngum. Sætti hann
svo illri meðferð, að hann beið
bana af. Guðmundur Grímsson
gekkst fyrir þvf, að mál þetta
væri tekið upp. Fór hann sjálfur
suður til Florida og aflaði þar
sönnunargagna. Þegar yfirvöld-
in í Florida tregðuðust við að
láta rannsaka málið, kom hann
því til leiðar, að þingið f North
Dakota samþykkti áskorun
til stjómarvaldanna f Florida
um að láta rannsaka það. Hafði
slfkt aldrei gerzt fyrr í Banda-
rfkjunum, að rfki léti þannig
innanrfkismál annars ríkis til
sín taka. Varð málið því að æs-
ingamáli, og var það bæði sótt
og varið af mesta kappi. Urðu
þær lyktir máls þessa að lok-
um, að ábyrgð var komið fram
á hendur lii^ujp seku og ræki-
leg gangskör gerð'al5 ’þvf að’
koma í ve‘g fyrir. að slík með-
ferð aétti sér framvegis stað
Hlaut Guðmundur Grímssor
hina mestu virðingu af máli
þessu, fyrir ósérplægni sfna
dugnað og kjark“
Árið 1926 var Guðmundur
kosinn héraðsdómari f norð
austurhluta N. Dakotaríkis, or
endurkosinn f það embætti
þangað til Fred G. Aandahl rík
isstjóri skipaði hann hæstarét'
ardómara 1949. Eftir að Guð
mundur hafði verið kosinn
það embætti við almennar kosr
ingar, og endurkosinn, skipað
hann þann þess þangað til 195-c
og var þá dómsforseti réttai
ins tvö seinustu ár þess tfma
bils. Gat hann sér hið ágætast-
orð bæði sem héraðs- og hæsti
réttardómari fyrir mikla dóm
arahæfileika, réttsýni og mam
úð. Lét hann sig einnig mikt-
skipta ýmis önnur löggæzlum
og félagsleg velferðarmál, u>
annað fram vandamál æskulý
ins. og átti hlut að merkilep
löggjöf til umbóta á því svið
Guðmundur Grímsson va
gæfumaður í hjúskaparlífi sfnu
Árið 1906 kvæntist ham
kennslukonunni Inu Sanborn
af skozkum ættum, myndar
konu og athafnasamri, er reynr
ist honum traustur og hæfu>
förunatur á langri samleið. Þai
eignuðust tvo mannvaenlegf
syni, Lynn, lögfræðing f Grat
ton, N. Dakota, sem skipað het
ir ýmsar opinberar stöður, og
Keith lækni, sem er prófessor
í skurðlækningum við Duke
University í Durham, Nortl
Carlina, kunnur maður á sfni.
sviði. Báðir eru þeir bræðui
kvæntir og eiga uppkomin bör-
og barnabörn. Eru því afkóm-
endur Guðmundar dómara og
konu hans orðnir all margir
Framh. á 7. síðu