Vísir - 28.10.1965, Blaðsíða 9

9
Vl§IR . Fimmtudagur 28. október 1965.

Gunnar G. Schram:
HASKOLINN
Jjegar eru umræður hafnar
um það hvernig 1100 ára
afmælis Islandsbyggðar verði
bezt og veglegast minnzt, ár-
ið 1974. Hefur ríkisstjórnin
borið fram þingsályktunartil-
lögu á Alþingi um að hafinn
verði undirbúningur að af-
mælinu, og er það vel að það
ráð skuli í tíma hafa verið
tekið.
Á margan hátt má minnast
þessa merkisatburðar í sögu
þjóðarinnar. Kemur þá fyrst
í hugann að vel færi á því að
afmælisins minntist þjóðin
fyrst og fremst með því að
tengja það tímabærri fram-
farasókn í málum Háskóla
íslands. Hér gefst tækifæri
til þess að bæta fyrir van-
rækslu liðinna áratuga og
búa Háskólann svo húsnæði
og fé að sæmi þjóð, sem skil-
ur að blómlegt menningarlíf
í landinu er einna mest und-
ir þvi komið að vel sé að
æðstu menntastofnun þjóðar-
innar búið. Árið 1974 gæti
þjóðin gefið sjálfri sér nýja
og fullkomna háskólabygg-
ingu, sem þá verður hin
mesta þörf fyrir, auk þeirra
sérstofnana og stórbættrar
rannsókna og kennsluað-
stöðu, sem fylgja þarf. Ýmis
verkefni eru aðkallandi í mál-
um þjóðarinnar. En um það
mun fæstum blandast hugur
að betur verði ellefu hundruð'
ára afmælis íslandsbyggðar
ekki minnzt en með því að
gera veg og virðing æðstu
menntastofnunar landsins
sem mesta. Þegar hugsað er
til þess afmælis skyldi það
ekki gleymast, að á löngum
öldum átti þjóðin Hf sitt að
launa andans mennt og þreki
framar flestu öðru. Og í dag
hvarflar varla að neinum að
draga í efa að rétt hlutfall er
á milli velgengni þjóðar og
menntunar þegnanna.
Qgerningur er að reka Há-
skólann, nema hann sé

Háskólabyggingin var tekin í notkun árið 1940 og ætluð 600 stúdentum.
stórefldur til kennslu og
rannsókna næstu árin, sagði
rektor, Ármann Snævarr, í
ræðu sinni á Háskólahátíð-
inni fyrsta vetrardag. Þar tal-
aði sá maður sem gerst þekk-
ir til mála skólans. Og hann
sagði meira um þetta sama
efni:
Háskólinn þarfnast miklu
meira fjár, ef saman á að fara
kennsla og rannsóknir, . svo
viðunandi sé. Kjör starfs-
manna Háskólans verður að
bæta til mikilla muna, ef Há-
skólanum á að haldast.,.. á,.
hæfu starfsliði, og rannsókn-
araðstaða er í flestum grein-
um svo örðug, að hún verk-
ar lamandi á • starfsþrá
manna. Ef vísindastofnanir
þjóðarinnar fá ekki að vaxa
og dafna með eðlilegum hætti
visnar heilbrigt líf hennar.
Það fer því ekki milli mála,
þegar þessi ummæli rektors
eru lesin að úr brýnni þörf
þarf hér að bæta. Árið 1940,
þegar Háskólabyggingin á
Melunum var tekin í notkun,
var hún ætluð fyrir 600 stúd
enta. Nú eru stúdentar Há-
skólans orðnir rösklega 1100.
Og eftir 10 ár er búizt við
að tala þeirra verði komin
nokkuð á þriðja þúsund. Þao
þolir því enga bið að mæta
þessari stórfelldu aukningu
með mikilli stækkun á hús-
næði Háskólans. Ella þarf ís-
lenzki Háskólinn að loka dyr-
um sínum fyrir þeim, sem
þangað 'vilja sækja og vísa
þeim á menntastofnanir er-
lendis.
JJæmi um það hvílíkum
Þyrnirósarsvefni stofnan-
ir Háskólans hafa verið látn-
ar sofa af fjárveitingavaldinu
er Háskólabókasafnið. Ára-
tugum saman Iagði ríkisvald-
ið ekki einn einasta eyri af
mörkum til .safnsins til bóka-
kaupa þess og er safnið þó
helzta vísindabókasafn lands-
ins í mörgum fræðigreinum.
Var ekki furða þótt rektor
teldi í fyrrgreindri ræðu að
slíks væru ekki mörg dæmi
um bókasafn ríkisháskóla.
Nú hefur ríkisvaldið að vísu
bætt hér nokkuð ráð sitt og
veitir tæpa hálfa milljón
króna til safnsins. Það er þó
allsendis ónóg, enda stærð
bókasafnsins enn ekki nema
fjórðungur s^mbærilegra
safna við smæstu háskóla
Norðurlanda. Liggur I augum
uppi, að þetta svelti Háskóla-
bókasafnsins af hálfu ríkis-
valdsins hefur í mörgu lamað
vísindastarfsemi og rannsókn
ir við Háskólann og utan
hans.
Áður hef ég bent á það í
grein um málefni Háskólans
hér í blaðinu, að ríkisvaldið
veitir innan við 1% af heild-
arupphæð fjárlaga til þessar-
ar æðstu menntastofnunar
þjóðarinnar.
Á fjárlögum þessa árs er
sú upphæð 0.85%, en þar
fyrir utan eru að vísu fram-
lög til ýmissa rannsóknar-
stofnana, sem í tengslum við
skólann starfa. Það breytir
þó ekki þeirri staðreynd, að
þetta framlag íslenzka ríkis-
ins, til æðstú menhtunar í
landinu.er hlutfallslega mikl-
um mun minna en nágranna-
löndin veita til sömu efna,
enda byggja þau öll nýja há-
skóla þessi árin og telja þar
ekki fé eftir. Til viðmiðunar
má geta þess, að fyrstu ár
Háskólans veitti Alþingi til
hans 3 — 3.5% af heildarupp-
hæð fjárlaga og var sú rausn
og örlæti enn eftirtektarverð-
ara sökum fátæktar þjóðar-
innar á þeim tíma.
er og skylt að geta
þess að síðustu árin hef-
ur þó nokkur breyting orðið
hér á, ekki sízt vegna ötull-
ar baráttu rektors í þessum
efnum og aukins skilnings
menntamála og fjármálaráð-
herra landsins. Senn verður
hafizt handa um byggingu
sameiginlegs húss Handrita-
stofnunarinnar og Háskólans,
þar sem skólinn fær aukið
kennslurými og prófessora-
herbergi, en þó verða þar
ekki nema fjórar nýjar
kennslustofur. Þá hafa fjár-
veitingar verið verulega aukn
ar til rannsóknastofnana sem
í tengslum við Háskólann
starfa, svo sem Handrita-
stofnunar, Raunvísindastofn-
unar, Orðabókar o. fl. Eru nú
fjárveitingar til Háskólans
þrisvar sinnum hærri en þær
voru fyrir 5 árum og er það
vissulega lofsverð þróun.
Cífellt verður fleirum ljóst,
að það fé sem til háskóla-
mála er veitt er einhver bezta
fjárfestingin sem þjóðin fram
kvæmir. Nágrannaþjóðir okk-
ar byggja nú nýja háskóla,
eins og fyrr var sagt, og hafa
stóraukið framlög til vísinda-
menntun í löndum sínum
síðustu árin. Og það er at-
hyglisvert að þær þjóðir, sem
þessi árin fá frelsi og sjálf-
stæði, láta það verða eitt sitt
fyrsta verk að byggja háskóla
óg spara þar hvergi til. Þjóð-
félög nútímans byggjast æ
meir á vísindum og rannskón
arstarfi og með hugviti eflast
framfarir og lífskjörin bataa.
Það á ekki aðeins við með
stórþjóðunum, þar sem vís-
indamennirnir eru hvarvetna
mest metnu borgararnir, held
ur einnig hjá smáþjóðunum.
í þessum efnum hefur verið
kyrrstöðutímabil hér á landi
alllanga hríð. Það þarf að
breytast. Við getum varia
minnzt merks afmælis byggð-
ar okkar í landinu betur en
með því að treysta enn grund
völl framfara þjóðarinnar
með byggingu nýs glæsilegs
háskólahúss og stórauknum
framlögum til æðstu mennta-
stofnunar landsins á næstu
árum.
Nýtt verðlagsráð
útvegsins stofnað
KLUXKLAN —
rramí) al ols
sæti 3 demokratar og 2 repu-
blikanar og af þessum fimm er
aðeins einn frá Suðurríkjunum.
Með 312 atkvæðum gegn 43
samþykkti deildin 50,000 dollara
fjárveitingu til rannsóknanna.
DÓMUR L. B. J.
Forsetinn kvað upp þennan
dóm yfir KU KLUX KLAN:
— Frú Lizzio var myrt at
þeim, sem berjast gegn rétt-
lætinu, þeim, sem kynslóð
fram af kvnslóð hafa notað
böðla, snörur og skammbyss-
ur, fiður og tjöru til þess að
ógna nágrönnum sínum. Og
þeir fremja verknaði sína að
næturlagi. þvi að þau bola
ekki dagsins ljós.
TÓLAGAMAN
Og ofbeldisverknaðimir byrj-
uðu sem jólagaman 1865, þegar
6 hermenn úr Suðurríkjahemum j
gerðu með sér leynifélag í
spaugi. Einn þeirra kunni dá-
lítið í grísku og stakk upp á :
að kalla félagið Kuklos, öðrum i
fannst KU KLUX meira spenn- j
andi, og sá þriðji — sem var j
frá Skotlandi — stakk upp á j
KU KLUX KLAN, minnugur
skozka orðsins „clan‘* (ættflokk-
amir skozku nefnast clans, þeir
héldu vel saman og áttu í hörð-
um deilum og bardögum fyrr á
tímum við aðra ættflokka). Á
þessari skemmtan komu til orð
eins og „stórmeistari", „dreki“
o. fl. Allir skemmtu sér konung-
lega, er menn sátu við varðelda,
En brátt kom í Ijós, að svona
':aman-næturfundur skaut
blökkufólkinu skelk i bringu.
Og svo varð þetta að bláköldum,
miskunnarlausum hildarleik, þar
sem blökkufólkið var fórnardýr.
(Sumpart þýtt). — a.
Sjávarútvegsmálaráðuneytið
hefur nú skipað menn i verð-
lagsráð Sjávarútvegsins fyrir
næstu tvö ár. Hér verða taldir
aðalfulltrúar, en fyrir hvern að-
alfulltrúa er einnig skipaður
varafulltrúi.
Sveinn Benediktsson og Jón
b. Ámason frá félagi síldar-
^aitenda á N.- og A.-landi.
Sigurður Jónsson frá Síldar-
verksmiðjum ríkisins.
Ólafur Jónsson og Margeir
Jónsson frá félagi síldarsaltenda
á SV-landi.
Tryggvi Helgason frá Alþýðu-
sambandi íslands.
Kristján Ragnarsson, Guð-
mundur Jörundsson og Ingimar
Einarsson frá Landssambandi
ísl. útvegsmanna.
Bjami V. Magnússon frá SÍS.
Vésteinn Guðmundsson frá
síldarverksmiðjusamtökum á.
A,- og N.-landi.
Guðm. H. Oddsson frá Far-
manna- og fiskimannásamband-
inu.
Huxley Ólafsson frá Samlagi
skreiðarframleiðenda.
sjávar-
Helgi Þórðarson, Óskar Gísla-
son og Hans Haraldsson frá
Sölumiðstöð Hraðfrystihúsanna.
Helgi Þórarinsson frá Sölu-
sambandi íslenzkra fiskfram-
leiðenda.
Jón Sigurðsson frá Sjómanna-
sambandi íslands.
Guðm. Kr. Jónsson frá Félagi
Síldar- og Fiskimjölsverksmiðju
á S. og V.-landi.
Þessir hafa verið kosnir í
stjórn ráðsins næsta starfsár:
Kristján Ragnarsson formaður,
Guðm. H. Oddsson varaform.,
Bjami V. Magnússon ritari,
Heigi G. Þórðarson vararitari.
Framkvæmdastjóri ráðsins er
Sveinn Finnsson.