Vísir - 10.11.1965, Blaðsíða 9

V í S I R . Miðvikudagur 10. nóvember 1965.
Úr dagbókinni
ann 30. þessa mánaðar kl. 11
fyrir hádegi hefst uppboð í
einum elzta og virðulegasta upp
boðssal Lundúna, Southeby &
Co í Bond Street_
Þar verða boðin upp þrjátíu
og níu handrit frá miðöldum.
Elzta handritið er frá upphafi
9. aldar, ritgerð um Markúsar-
guðspjall eftir þann æruverð-
uga munk og rithöfund Beda.
En þótt þarna kenni margra
grasa og fágætra mun okkur Is
lendingum þó þykja engin ger-
semi þar jafnast á við skinn-
bók eina í allstóru broti og fag
urlega skreytta sex upphafs-
myndastöfum. Hér er komið
eina íslenzka miðaldahandritið
í einkaeigu í veröldinni, Skarðs
bók.
Ekki er sú bók þó með merki
legustu handritum íslenzkum
hvað efni snertir. Hún inniheld
ur postulasögur sem hér voru
hið vinsælasta lesefni fram á
17 öld eða jafnvel lengur og
voru til í mörgum þýðingum og
útgáfum. Það handrit sem hér
er um að ræða er vitanlega
frumhandrit, ritað á Skarði á
Skarðsströnd, að því er talið er
um miðja 14. öld. Handritið er
ritað með svörtu bleki og svo
er að sjá við rithandarathugun
að þar hafj tveir skrifarar verið
að verki. Ormur Snorrason gaf
bókina, Skarðskirkju 1401. I
Skarði mun handritið síðan
hafa varðveitzt allt til loka 18.
aldar, Jón lærði getur um að
hann hafi séð bókina þar 1644
og árið 1710 skoðaði Ámi
Magnússon handritið í kirkj-
unn; og fékk séra Eyjólf Bjöms
son, ágætan skrifara, til þess
að gera fyrir sig eftirrit af bók-
inni og senda sér til Hafnar. Á
því afriti var postulasagnaút-
gáfa Ungers að flestu byggð,
sem út kom í Kristáníu 1874.
Síðan berst handritið til Eng-
lands í hendur hins heims-
kunna handritasafnara Sir
Thomas Phillipps, sem andað-
ist 1872. Þar mun Grímur
Thorkelín liklega hafa séð það
en í safn Sir Thomas kom það
1836.
Handrit heim
Þannig er í stórum dráttum
saga Skarðsbókar, sem senn
kemur undir hamarinn eftir
meir en einnar og hálfrar aldar
dvöl á brezkri grund. Allir
munum við íslendingar óska
þess að hin gamla skinnbók fá-
ist aftur heim til föðurhúsanna.
Þjóðemismetnaður okkar er sá
að þau handrit sem hér voru
eitt sinn skráð varðveitist hér
um aldur og ævi. Öll gömlu
miðalda skinnhandritin eru
hinsvegar í opinberri eigu, svo
ekki verða þau fengin að kaup
um, svo sem Skarðsbók að
þessu sinni Vísir fékk fregnrit-
ara sinn í Lundúnum til þess að
kanna málið og skýrir hann frá
því að forstöðumenn Southeby
& Co telji sjálfir að bókin sé
1.8—2.4 millj. króna virði. Hafi
borizt nokkrar fyrirspurnir frá
áhugamönnum á meginlandinu
um handritið. Óvíst er hve mik-
ið er að byggja á slíkum um
mælum.
Hitt er ljóst, að margir munu
hafa hug á að eignast þetta
handrit aðrir en við íslending-
ar. Það má þó ekkj fyrir koma
að það hafni i safni úti í heimi.
Hér á íslandi á það héima sem
önnur fslenzk handrit.
Nýr Sovétsamningur.
í fyrradag var hér í blaðinu
ítarlega greint frá ástandi og
horfum í markaðsmálum Islend
inga og Sovétríkjanna.
Tilefni þess að þau mál er nú
aftur tekið að ræða opinber-
lega er að á laugardaginn minnt
ust Sovétmenn á Islandi afmæl-
is rússnesku byltingarinnar með
virðulegrj samkomu. Þar flutti
Tupitsin, sendiherra Sovétríkj-
anna ræðu, og lét þess getið að
hann birti nýtt tilboð Sovétríkj-
anna um visðkiptasamning við
ísland til þriggja ára. Hér var
reyndar um að ræða svar Sov-
étríkjanna við tilboði sem is-
lenzk viðskiptayfirvöld gerðu
Sovétrfkjunum i október. I öll-
um aðalatriðum er þetta svar
Rússa í viðskiptaefnum á sömu
línu og sá viðskiptasamning-
ur sem gilt hefur milli land-
anna. Gert er ráð fyrir áfram
haldandi rammasamningi um
gagnkvæm viðskipti landanna,
með nokkuð auknum kaupum
Rússa á niðursuðuvörum og heil
frystum fiski héðan af landi.
Er það vissulega til bóta, þótt
fjarri fari því að hér séu stór
yrði Einars Olgeirssonar um
200 millj. kr. niðursuðuvöru-
kaup Rússa orðin að veruleika.
Þau orð voru sögð fyrir ári síð-
an og frá þvi hefúr1 æ betur
komið í Ijós hvflík áróðurshjóm
þau voru. Hins vegar er það
vissulega vonandi að góð við-
skiptatengsl haldi áfram milli
íslands og Sovétríkjanna báðum
þjóðunum til gagns og hags-
bóta. Er ekki annað sýnna eins
og málum er nú háttað en að
nýr viðskiptasamningur verði
senn gerður i Moskvu, kannski
aðeins eftir örfáa daga.
Manndómur æskunnar.
Það er merki um manndóm
íslenzkrar æsku hve vel hún
hefur gengið fram í að safna
fé fýrir herferðina gegn hungri.
Þar hafa hundruð. og jafn-
vel þúsundir æskufólks brugð-
izt vel við og lagt fram störf
við söfnunina. Sú ákvörðun
æskulýðssamtaka landsins að
hefja fjársöfnun í þessu skyni
ber einnig vott um það að is
Ienzk æska er enn hugsjónarík.
Hún vill láta gott af sér leiða,
án nokkurrar hugsunar um á-
vinning i því tilefni. Stundum
heyrist um það talað að ungt
fólk vilji ekki lengur neitt á
sig leggja fyrir aðra og sé hald-
ið ríkri eiginhagsmunakennd,
sem hið nýríka þjóðfélag hafi
skapað. Forganga unga fólksins
f herferðinni gegn hungri af-
sannar þaer skoðanir rækilega.
Þá má heldur ekki gleyma
hinum ágætu viðbrögðum alls
almennings í landinu og þeirri
rausn, sem þjóðin hefur sýnt í
þesu efni. Þrjár milljónir hafa
þegar safnazt, en forsvarsmenn
irnir telja að brátt muni sú
tala vera komin í fimm milljón-
ir króna Eru varla dæmi um
slíka rausn og örlæti siðan safn
að var handa bágstöddum ná-
grannabjóðum eftir hörmungar
styrjaldarinnar. Hér í Vísi og
í öðrum blöðum var miös hvatt
til bess að bátttaka í söfnum'nni
vrði sem almennust. Ánægju-
legt er að sjá að svo hefur
orðið.
1 upphafi var ætlunin að
veita ríflega fjárveitingu af
söfnunarfénu til þess að byggja
upp fiskiveiðar íbúanna við
vatn eitt á Madagaskar, og til
þess að standa straum af
kennslu FAO í fiskveiðum þar.
Nú hefur þegar safnazt helm-
ingi meira fé en við var í upp-
hafi búizt. Færi vel á því ef
forstöðumenn söfnunarinnar
kysu eitthvað annað verkefni,
sem íslenzka þjóðin gæti stað-
ið að baki með fjárframlögum
sínum. Hér þarf að vera um
sjálfstætt og persónulegt verk-
efni að ræða, svo sem hið fyrra,
sem menn geta síðan fylgzt með
hvemig gengur að hrinda í
framkvæmd og lagt fram meira
fé af mörkum sfðar ef með þarf.
Ekki myndi það spilla áhuga
þjððarinnar ef einhverjir Islend
ingar fengju tækifæri til þess að
starfa að verkefninu á staðn-
um, svo sem ungir menn ann-
arra Norðurlandanna víða í þró
unarlöndunum. Það fé sem af
gangs er á ekki að renna í ein-
hvem sameiginlegan alþjóðleg-
an sjóð til starfsemi í þróunar-
löndunum. Það á fremur að
veita því til ákveðins verkefnis,
þar sem árangurinn sést skjótt
f verki.
Tannlækningar
og sjúkrasámlögin.
Nokkrar umræður hafa orðið
um það að undanfömu hvort
ekki væri rétt og skylt að sjúkra
samlögin tækju að einhverju
leyti þátt S kostnaði við tann-
viðgerðir. Eins og sakir standa
greiða sjúkrasamlögin engan
kostnað á því sviði.
Þó ber að geta þess að f
skólum munu börn fá tann-
viðgerðir endurgreiddar, en
skiptar skoðanir eru um að hve
miklu gagni og almennu sú þjón
usta kemur.
islenzka heilsugæzlan er mjög
fullkomin, með þeim fullkomn-
ustu í veröldinni. Það er eitt af
því sem við getum stært okkur
af í samfélagi þjóðanna og menn
margra stórþjóða renna öfundar
augum til íslands og annarra
Norðurlandanna fyrir þessa mik
ilvægu almannaþjónustu. Innan
hennar eru þó ekki tannlækning
ar, eins og t.d. þeirrar brezku.
Það er mjög íhyglisvert, og hef
ur reyndar verið áður hreyft hér
í blaðinu, hvort ekki sé rétt að
taka upp nokkrar greiðslur inn-
an sjúkrasamlagsins fyrir tann-
viðgerðir. Það sýnist reyndar
sjálfsagt, þegar ungt fólk á í
hlut t. d. að samlögin greiði
tannviðgerðir að öllu upp að
18 eða 20 ára aldri.
Helzta röksemdin sem mælir
með þessu er sú að þjónusta
tannlækna er orðin svo dýr að
margir veigra sér við að leita
læknis vegna fyrirsjáanlegs
kostnaðar. Þannig er það um
margar barnafjölskyldur, þar
sem heimilisfaðirinn er launa-
maður. Tannlæknaskostnaður
unglinganna í slíkum fjölskyld-
um getur hæglega orðið fyrir-
vinnu ofviða. Tennumar grotna
þvf niður.
Þetta er þjóðfélagsleg skylda
að koma í veg fyrir og því er
rétt og sjálfsagt að samlögin
greiði tannviðgerðir unglinga að
minnsta kosti.
Þá væri líka ef til vill einhver
von um að fá knúið fram þann
sjálfsagða hlut að blanda ögn
af flúor í drykkjarvatnið. Til-
raunir sem hafa farið fram á
Norðurlöndum sýna að það er
til stórkostlegra bóta hvað tann
skemmdir snertir. Og nú hefur
heilbrigðisstofnun Sameinuðu
þjóðanna mælt með því að öll
ríki blandi flúor f drykkjarvatn
ið vegna þess að bæði banda-
rfskar rannsóknir og aðrar sýna
að það stórdregur úr tann-
skemmdum og er algjörlega
hættulaust. Margar borgir hafa
þegar tekið þetta til bragðs og
menn bíða eftir því óþreyju-
fullir að íslenzk heilbrigðisyfir-
völd dragi af sér slenið og geri
slíkt hið sama.
Heimsending mjólkur.
Það veldur sífelldri furðu að
Mjólkursamsalan í Reykjavík
skuli ekki enn hafa tekið rögg á
sig og boðið neytendum þá þjón
ustu að flytja mjólkina heim til
þeirra eins og tiðkast um allan
heim. Gjarnan má það vera
gegn sérstöku aukagjaldi, en ó-
tækt er að ekki skuli af öðru
eins fyrirtæki vera upp á þessa
þjónustu boðið. Nú hafa Kaup-
mannasamtökin bent á hér í
blaðinu að kaupmenn borgarinn
ar selja margir mjólk og senda
heim með öðrum vörum sínum.
Er hér ekki ágætis leið fyrir
Samsöluna að verða við óskum
fólksins í samvinnu við kaup-
menn? Úr því að Samsalan tel-
ur sig ekki ein hafa bolmagn til
þessarar sjálfsögðu þjónustu
ætti hún að taka höndum sam-
an við kaupmenn borgarinnar
um heimsendingu mjólkur,
skipulagða eftir hverfum. Það
myndi verða vel þegin þjónusta
af mörgum og hindra þá sóun
tíma og vinnukrafts, er þús-
undir húsmæðra verða nú sjálf-
ar að steðja í búðir morgun
hvern eftir mjólkurdropanum.
Blettur á þjóðinni.
Heimspekideild Háskóla fs-
lands hefur nýlega fellt örlaga-
ríkan úrskurð um mannanöfn,
þar sem ákveðin er mynd all-
margra karlmannsnafna. Þessi
úrskurður á væntanlega eftir að
hafa mikil áhrif á nafngiftir,
því að prestar landsins eru
skyldir að skíra einungis sam-
kvæmt lögum íslenzkrar tungu,
en Heimspekideildin ákveður
hvað sé rétt íslenzk tunga.
Skulu nú norræn nöfn halda
sinni upprunalegu endingu ó-
breyttri. Lengur skal sveinninn
ekki heita Ásberg heldur Ás-
bergur, ekki Valgarð, heldur
Valgarður o. s. frv. Og Bem-
harð heitir nú Bernharður.
Um þessa úrskurði er vafa-
laust ekki nema gott eitt að
segja. En þeir leiða hugann að
öðm nafnamáli sem miklu róti
hefur valdið hér á landi á und-
anfömum árum, miklum áhyggj
um og mikilli gremju. Það em
þau ákvæði laga að þegar erlend
ir menn taka íslenzkan ríkisborg
ararétt skuli þeir lögskyldir til
að kasta hinu fyrra nafni sínu
fyrir róða, en velja sér eitt-
hvert íslenzkt nafn í staðinn. —
bæði skímamafn og fððurtieiti.
Ugglaust hefur þetta þótt hið
mesta snjallræði þegar það var
lögtekið fyrir rúmum áratug, og
uphafsmönnum gengið gott eitt
til: að hreinsa tunguna og
hindra málspjöll erlendra nafna.
Reynslan hefur hins vegar
sýnt að þessi lög hafa hrapal-
lega misst marks. Ýmsir fara
ekki eftir þeim átölulaust. Aðr-
ir skipta samvizkusamlega um
nafn en með gremju og óvild til
hins nýja lands, sem seint upp-
rætist í hugum margra. Nafnið
er nefnilega persónubundnasta
eigind mannsins, óaðskiljanleg-
ur hluti lífs hans. Hvergi 1 ver-
öld er þess krafizt að menn
dysji nafn sitt og taki sér annað
— nema þegar íslenzka rikið af
einstöku lítillæti veitir mönnum
þá náð að hljóta íslenzkan rflds
borgararétt.
Þessi nafnalög era blettur á
íslenzku þjóðinni sem menning
arþjóð og við ættum að fram-
kvæma hér breytingu á hjð allra
fyrsta. Tungan er nlegilega
vernduð með þvl að krefjast
þess eins að böm hinna nýju
ríkisborgara taki sér íslenzk
nöfn. Við skulum ekki lengur
krefjast þess að þeir sjálfir geri
það einnig. Við skulum ekki
svipta þá mikilvægum þætti
persónuréttinda einstaklingsins
um leið og þeir gerast þegnar
þessa norðlæga eyrflds.
Enn stendur togaraverkfallið. Myndin er úr Reykjavíkurhöfn, af
fyrsta togaranum, sem stöðvaðist vegna verkfallsins.