Vísir - 13.07.1967, Blaðsíða 9

V í SIR . Fimmtudagur 13. júlí 1967.
Islendingar verða
283,000 árið 1985
— samkvæmt nýjustu 20 ára áætlun Efna-
hagsstofnunarinnar, um fólksfjölda á Islandi
i framtibinni. Visir ræðir við Pétur Eiriksson,
hagfræðing, varðandi þessa áætlun og fleira
JjMns og mörgum er eflaiist
kunnugt um, hefur nýlega
verði byrjað á áætlanagerð
varðandi uppbyggingu efna-
hagslífs vissra landshluta Is-
lands. Má þar sem dæmi
benda á Vestf jarðaáætlunina,
sem gerð var fyrir nokkrum
árum og þegar er hafin vinna
eftir, og einnig, að nú er unn-
ið að gerð Norðurlandsáætl-
unar, og eflaust verða fleiri
slíkar áætlanir gerðar, ef svo
fer sem nú stefnir. Það eru
vissulega mörg atriði, sem
taka verður tillit til, er slíkar
áætlanir eru gerðar. Það eru
þau atriði, sem mest hafa á-
hrif á mótun efnahagslífsins
í framtíðinni. Eitt þessara at-
riða er mannfjöld’nn, því að
vissulega hefur íbúaf jöldi við
komandi staðar mikií áhrif á
efnahagslíf og uppbyggingu
hans.
Slíkar áætlanir, sem minnzt
er á hér að framan, eru unn-
ar hjá Efnahagsstofnuninni,
sem sett var á stofn fyrir
nokkrum árum og lögfest var
á síðasta Alþingi. Jafnframt
því að unnið hefur verið að
gerð slíkra áætlana, hefur og
verið unnið að gerð áætlana
um mannfjölda hér á Iandi,
eins og búizt er við að hann
verði í náinni framtíð, og er
þetta gert til að auðvelda á-
ætlun um efnahagsuppbygg-
ingu viðkomandi landssvæða,
sbr. það sem sagt er hér að
framan. Nýlega hefur Efna-
hagsstofnunin einmitt Iokið
við eina slíka áætlun, þar
sem í stórum dráttum er sagt
fyrir um mannfjölda á íslandi
næstu 20 árin. Vísir ræddi
fyrir stuttu við Pétur Eiríks-
son hagfræðing, sem hefur
haft yfirumsjón með gerð
þessarar áætlunar, og er
manna fróðastur um slík efni
hér á landi. Pétur var fús til
að skýra frá þessum málum
í nokkrum orðum og fer fyrri
hluti viðtalsins hér á eftir,
en síðari hluti þess birtist á
morgun.
Tjú vildir kannski í byrjun
segja í nokkrum orðum frá
undirbúningi slíkra mannfjölda-
áætlana?
— Við hér á Efnahagsstofnun-
inni höfum nýlega lokið við að
gera spá um fólksfjöldann hér á
landi næstu tuttugu árin. Úr-
vinnslan fór fram í Skýrsluvél-
um rikísins. Til þess aö gera
slíka spá þarf að sjálfsögðu viss-
ar forsendur til þess að fóðra
vélarnar með. í>að sem að þar
kemur til er þrennt má segja,
það eru fæðingamar, dauösföll-
in og flutningar. Varðandi flutn-
ingana höfum við haft það á-
kaflega þægilegt, því að við höf-
um gengið út frá því að flutning-
ar að og frá landinu'hafi jafnað
sig út. Reynslan gefur okkur þá
vísbendingu að þetta standist
að mestu sé litið yfir lengri tíma,
þó að einstök ár komi að vísu
nokkuð misjafnlega út.
Varðandi dánartölurnar eru
ekki neinar stórkostlegar sveifl-
ur, það er viss þróun í það, að
menn lifi lengur, sérstaklega
kvenfólk, en taki læknavísindin
ekki stórkostleg stökk fram á
Fyrri hluti
við varöandi lækningu algeng-
ustu dánarorsaka þess fólks,
sem ekki hreinlega deyr úr elli,
krabbameini og kransæðastíflu,
þá er það víst, að ekki munar
miklu i slíkum áætlunum, en að
vísu eru allar slíkar áætlanir
háðar nokkurri óvissu.
í>að sem hefur valdiö mestu
erfiðleikunum varöandi áætlun-
ina er að áætla fæðingartöluna.
Hún hefur nú verið ákaflega.
sveiflukennd hér á landi, t.d. á
áratugnum 1930—40 var lítið
um fæðingar 1930 var mjög
mikið um fæðingar, líklega þær
flestu, sem komið höfðu, en
fæðingartalan datt mikið niður
á næsta ári, 1931, og jafnhá
fæöingartala og hafði verið 1930
náöist ekki fyrr en 1940—41,
þrátt fyrir mikla fólksfjölgun,
sérstaklega fólks á barneigna-
aldri.
Síðan um eða eftir 1940 hefur
fæöingartalan hækkað mjög,
bæði tölulega og svo hlutfalls
Iega og segja njá, að sú þróun
haldi áfram, að vísu nokkuð ó-
reglulega, fram til ársins 1960.
Að vísu má segja, að toppnum
sé náð 1955, en þó hækkar hlut-
fallið örlítið fram til ársins
1960.
En 1960 verður þarna snögg
breyting, 1961 eru fæðingar 2—
300 færri en 1960 og hlutfalls-
lega er þarna um enn meiri
breytingu að ræða. 1960 eru
4916 fæðingar á öllu landinu,
en 1961 eru lifandi fæddir 4563,
þrátt fyrir nokkra fjölgun fólks
á bameignaaldri. — Þessi tala
náði sér aðeins upp aftur 1962—
3, en 1964 og 1965 varö mjög
mikil hlutfallsleg lækkun aftur,
t.d. eru hlutfallslegar fæðingar
1965 í svipuðu hlutfalli og var
árið 1952.
Tölumar fyrir 1966 höfum viö
ekki ennþá fengið, en ég hef
heyrt, að um enn frekari fækk-
un fæðinga sé að ræða, hlut-
fallslega.
Vantar 6—700 á lifandi
fædd börn 1965, skv.
eðlilegri þróun
TTvað hefðu fæðingar áriö
1965 átt að vera margar, ef
þróun sú, sem náði hápunkti
árið 1955, en hélt áfram til
1960, hefði enn haldiö áfram til
ársins 1965?
— Lauslega áætlað hefðu þá
átt að fæöast 5300—5400 börn,
en þau voru 4700, þannig að
þarna munar 6—700 börnum.
Hvað ér það helzt, sem hefur
orsakað þessa þróun hér á landi,
einkum hina hlutfallslegu
minnkun, sem oröið hefur á síð-
ustu árum?
— Það er sjálfsagt margt, sem
til greina kemur. I fyrsta lagi er
að geta þess, að við emm með
eitt hæsta fæðingarhlutfall þjóö-
ar, sem býr við svipuð lífs-
kjör og við. ísraelsmenn eru
töluvert hærri hvað þessu við-
víkur, en Nýsjálendingar og
írar era svipaðir okkur. Það má
segja, að fyrir hvert eitt barn,
sem kona í V.-Evrópulandi fæð-
ir, t.d. á Norðurlöndum eða á
Englandi, fæöir kona hér á landi
tæp tvö böm, ef þannig mætti
komast að orði i þessu tilfelli.
Þróunin hjá öðrum þjóðum
hefur líka á síðari árum verið
í átt til færri barneigna, hlut-
fallslega, konumar eignast færri
böm. Það er tvennt, sem kemur
til greina í þessu sambandi, og
hefur mikil áhrif á þessa þróun.
1 fyrsta lagi hefur efnahagsá-
stand hverrar þjóðar áhrif á
fjölda fæöinga, bæði getur
slæmt efnahagsástand haft áhrif
í þá átt að draga úr fæðingum,
og eins getur batnandi efnahags
ástand haft áhrif í sömu átt. Þá
geta og komið inn f þetta viss
ríkisafskipti, svo sem auknar
eða minnkaðar fjölskyldubætur
og annað slíkt.
Ég mundi segja, að lækkunin
sem varð á hlutfallslegum fæð-
ingum 1960 sé töluvert vegna
breyttra efnahagsástæðna. Það
er kannski hart að þurfa að
segja að frjáls innflutningur á
bifreiðum orsaki minnkun bam-
eigna, en börn kosta líka pen-
inga.
í öðru lagi er að geta þess,
að síðustu árin hafa komið ný
meðöl og tæki til sögunnar, sem
gera áætlanir um fjölskyldu-
stærð miklum mun auðveldari.
Ég mundi ef til vill álfta, að
breytingin 1960 sé vegna breytts
efnahagsástands, en sú breyting
sem varð nú fyrir tveimur árum.
og allt bendir til að haldi áfram
um nokkurt skeið, sé vegna þró-
unar á sviðum læknavfsindanna.
Fæðingum fækkar enn
um nokkurt skeið
17r búizt við, að fæðingum fari
enn fækkandi, enn um skeið
eða ef til vill um lengri tima?
—Það má gera ráö fyrir, sam-
kvæmt reynslu annarra þjóða,
að hlutfallslega fari fæðingum
enn fækkandi um nokkurt skeiö.
Sem dæmi má nefna Bandaríki
Noröur-Ameríku, en þar fækk-
aði barneignum mjög á ákveönu
tímabili, en fyrir um 10 árum
sfðan jukut fæöingar aftur á
nýjan leik, þannig að nauösyn-
legt reyndist að fjölga mjög
fæöingarheiniilum.
Sem sagt, ég geri ráö fyrir, aö
þessi þróun haldi eitthvað áfram
ennþá, aö óbreyttum aöstæöum.
Hvemig lítur svo sú áætlun út
sem þið hafið gert um íbúa-
fjölda landsins í framtfðinni?
— Þar er þá bezt að taka fyrir
heildaríbúafjölda landsins meö
tfu ára millibili frá 1965 fram
til þess tfma, sem áætlunin nær
til, eða ársins 1985. 1965 voru
um 194.000 íbúar hér á landi og
um 2000 fleiri karlar en konur.
Lítum svo næst á árið 1975. Þá
er gert ráð fyrir að íbúar lands-
ins verði 235.000 og karlmenn
þá 3000 fleiri en konur. Árið
1985 gerum við svo ráð fyrir,
að ibúar landsins verði um 283.
000 og þá 4000 fleiri karlar en
konur.
Hví eru fleiri karlar
en konur?
i * J .
T 'hverju liggur það helzt, að hér
á landi eru fíeiri karlmenn
en konur? , ; , ; '
—Það sem helzt kemur þar
til, er að meðan fæðast 100 mey-
böm fæðast um 105—107 svein-
böm, oft miðað við töluna 106
í þessu tilfelli. Á þessu geta að
sjálfsögðu orðið nokkrar sveifl-
ur á einstökum árum, sérstak-
lega hér á landi, þar sem fjölg-
unin er svo lftil. Þá koma og aðr
ar líffræöilegar orsakir til, svo
sem sú, að læknavísindin telja,
að þegar kvenfólk er ungt, þá
séu meiri líkur á að það eignist
sveinbarn, nema sé um mjög
ungar stúlkur að ræða, t. d. á
aldrinum 15—17 ára.
Hvað er það, sem segir einna
mest til um, hvort ákveöinni
þjóð muni fara fækkandi eða
fjölgandl ?
— Mikilvægt atriði til að geta
Pétur Eiríksson, hagfræð-
ingur hjá Efnahagsstofnuninni
sagt til um, hvort þjóð muni
fara fækkandi eða fjölgandi i
framtíðinni, er að vita, hve mörg
meyböm fæðast á hverja konu
hjá viökomandi þjóö. Til þess,
að mannfjöldi haldi í horfinu,
þarf hver kona að fæða af sér
eitt meybarn, fæöi hún minna
en eitt (ef unnt er að orða þetta
þannig í slíkum tilfellum), sést
auðveldlega að konum fer fækk-
andi í framtíðinni. Svo er t. d.
meö Ungverja. Samkvæmt nýj-
ustu upplýsingum í mannfjölda-
skýrslum Sameinuöu þjóðanna.
fæðir hver kona í Ungverjalandi
aðeins 0,87 meybarn, þannig að
allar líkur benda til, að Ung-
verjum fari fækkandi í framtíð-
inni. Þegar meybörn sem fæðast
í dag, komast á barne;gnaald-
urinn, eftir svo sem 20—30 ár.
eru þær færri, en þær eru í dag,
vegna þess, að hver kona i dag
nær því ekki að geta af sér eitt
meybarn. Svíar voru .engi hættu
lega staddir, hvað þetta áhrærir,
ef svo mætti segja. Hlutfali
þetta var lengi undir 1, en nú
er það komið upp í 1,09, en hjá
öðrum Norðurlandaþjóöum sr
það ofurlitið hærra.
Við fslendingar erum vel sett-
ir, hvað þetta áhrærir, því að
hér á landi er þessi tala 1,94. Hjá
þeim þjóðum, sem búa við svip-
uð lífskjör og viö, er petta hlut-
fall hæst hjá ísraelsmönnum,
þeim veitir vist ekki af! — Til
gamans má og geta þess, að
Arabaríkin eru líklega með enn
hærra hlutfall, en þar er barna-
dauðinn aftur á móti svo mikill,
að raunverulega er hlutfallið
lægra þar. Hjá Nýsjálendingum
er þetta hlutfall 1,97, en frar
eru rétt fyrir neðan okkur, þar
fæöir hver kona af sér 1,90 mev-
barn.
(Síðari hluti viðtalsins birtist
í Vísi á morgun.)
af.

I