Vísir - 24.07.1967, Qupperneq 8
8
V1S IR . Mánudagur 24. júlí 1967.
VÍSIR
Otgefandi: Blaðaútgáfan VlSIR
Framkvæmdastjóri: Dagur Jónasson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingastjóri: Bergþór Olfarsson
Auglýsingan Þingholtsstræti 1, símar 15610 og 15099
Afgreiðsla: Túngötu 7
Ritstjóm: Laugavegi 178. Sími 11660 (5 línur)
Askriftargjald kr. 100.00 á mánuði innanlands
1 lausasölu kr. 7.00 eintakið
PrentSLaiðja Visis — Edda h.f.
Byggðaþróunin
Líklega mun meirihluti núlifandi íslendinga lifa alda-
mótaárið 2000. Við þau tímamót verður margt orðið
breytt á fslandi. Þjóðinni mun þá hafa fjölgað um
150.000—200.000 manns frá því, sem nú er, og verður
hún þá næstum helmingi fjölmennari en nú. Allmikill
hluti aukningarinnar mun vafalaust verða á Reykja-
víkursvæðinu. Hins vegar er nú talið sennilegt, að
Reykjavík hætti að soga til sín sívaxandi hluta þjóðar-
innar. í nokkur ár hefur ekki fjölgað örar í Reykjavík
en meðaltalsfjölgun nemur utan Reykjavíkur. Ekki
er fráleitt að hugsa sér, að nálægt 100.000 manna
aukning verði utan Reykjavíkursvæðisins til alda-
móta.
Tiltölulega lítið af þessari aukningu verður í sveit-
um landsins. Landbúnaðurinn er enn í vamaraðstöðu
vegna offramleiðslu sinnar. Við stækkandi markað í
þéttbýlinu mun fólksfækkunin í sveitunum stöðvast
og síðan snúast í fólksfjölgun, en varla verður sú
þróun mjög langt komin um aldamótin. Sveitirnar
hafa gegnt mikilvSegu hlutverki um margar aldir,
hafa gætt þjóðmenningar íslands á erfiðleikatímum.
Nú hefur borgamenningin hins vegar tekið við af
sveitamenningunni. Nútímamenning hefði varla þró-
azt hér á landi, ef ekki hefði tekizt að efla svo eina
borg á landinu, að hún er nú komin í stórborgatölu,
samkvæmt alþjóðlegum mælikvarða. Reykjavík
megnar nú að veita næstum alla þá þjónustu, sem
nútímaþjóðfélag þarf á að halda. Skortir nú fátt ann-
að en víðtækari háskólamenntun, óperu og nokkrar
flóknar greinar skurðlæknisfræði til að Reykjavík
sé orðin fullkomin stórborg.
Undanfarið hefur töluvert verið rætt um, að tíma-
bært væri að efla aðra borg á íslandi og þá í öðrum
landshluta. Hefur Akureyrar oftast verið getið í því
sambandi, en hún er talin hafa mjög góða aðstöðu til
að taka slíka ábyrgð á sínar herðar. Borgarvöxtur
á Akureyri mundi efla mjög alla byggð á Norðurlandi
austanverðu og líklega einnig á Austurlandi og skapa
þannig meira jafnvægi í byggð landsins. Gaman væri
að sjá um aldamótin nokkurra tuga þúsunda manna
borg á Akureyri. ( .« q ™
Einnig hefur verið rætt um, að efla þurfi þéttbýli
á ýmsan annan hátt. Þéttbýli er miklu ódýrara í upp-
byggingu en dreifbýli og fjárhagsleg geta þess meiri.
Þéttbýli er einnig skilyrði þess, að blómgast megi
margvísleg þjónusta og menningar- og skemmtistarf-
semi, sem enginn vill vera án nú á tímum. Reynslan
er einnig sú, að efling slíkra byggðakjarna styður
byggðina umhverfis og skapar þannig aukið jafn-
vægi í byggð landsins. Einn þeirra staða, sem nefndir
eru í þessu sambandi, er Egilsstaðaþorpið, sem ef til
vill verður þá orðinn myndarlegur kaupstaður um
aldamótin.
Þannig bíða þjóðarinnar ýmis stórfengleg verkefni
á sviðum byggðaþróunar næstu áratugina. ___
Aibert Lutuli, kunnasti blökku-
mannaleiðtogi Suður-Afríku
nýlátinn af völdum slyss
Hann var kunnastur allra blökkumannaleiðtoga Suður-Afríku
S.l. töstuda" barst frétt1 um
það frá Durban í Suður-Afríku
' að Albert Lutuli, sem hlaut frið-
) arverðlaun Nóbels 1961, væri lát
inn I sjúkrahúsi, en þangað var
hann fluttur eftir að hann hafði
orðið fyrir vöruflutningalest
skammt frá heimili sinu og var
Iestin að sögn á fremur hægri
ferð.
Albert Lutuli hafði ekki verið
f frjáls ferða sinna siðan 1959 —
nema á fremur litlu svæði um-
hverfis heimili hans.
Lutuli var einn af kunnustu
biötogum blökkumanna í Af-
ríku, þeirra sem börðust fyrir
frelsi og jafnrétti, og mun raun-
ar mega fullyrða, að enginn
- blakkur Suður-Afríku-leiðtogi
) hafi verið kunnari en hann eftir
að hann hlaut friðarverðlaunin.
Þessi fyrrverandi ættarhöfðingi
var um tíma leiötogi Afriska
þjóðlega Kongress-flokksins. —
Heimili hans var í Stanger-hér-
aöi um 50 km noröan Durban.
Rikisstjórnin beitti gegn honum
lögum, sem sett voru til að bæla
niður kommúnisma.
Lutuli hafði verið skólakenn-
ari í 15 ár, en Zulu-blökkumenn
' fengið hann til þess að fallast á
\ að vera leiðtogi þeirra.
' Ríkisstjómin svipti hann
\ starfi 1952, er hann hafði neitað
i að segja af sér sem formaður
I fyrmefnds stjórnmálaflokks. —
i Hann var meðal 155 manna, sem
/ 1955 voru handteknir og sakaðir
i um landráð, en honum var
f sleppt úr haldi að loknum und-
i irbúningsréttarhöldum. 1 septem
/ ber 1960 var hann dæmdur í
\ fjársekt fyrir að hafa brennt
/ vegabréf sitt til þess að mót-
\ mæla fyrirmælum og reglugerð-
'/ um sambandsstjómar, sem tak-
\ mörkuðu umferðarfrelsi blökku-
[ manna.
j Fyrr á þessu ári var gerður á
í honum uppskurður á auga í
) sjúkrahúsi í Durban og það var
[ tilkynnt, að sjón hans væri far-
/ in að daprast.
Lutúli vaf talinn i flokki
þeirra blökkumanna í Suður-Af-
ríku, sem hófsamastir voru í
kröfum.
Þegar Lutuli hlaut friöarverð-
launin slakaði Suöur-Afríku-
stjóm á hömlum á ferðafrelsi
hans og hann fékk að fara til
Osló til þess að veita verðlaun-
unum móttöku. Hann mundi
einnig hafa farið til Svíþjóðar
ef til þess hefði fengizt leyfi,
en um það var neitað.
Við hátíðahöldin í Osló sagði
Lutuli, að hann veitti verðlaim-
unum móttöku sem viðurkenn-
ingu á fómum allra kynflokka
í Suöur-Afrfku og fyrir það sem
þeir heföu orðið að þola.
Áriö 1962 var hann kjörinn
rektor háskólans í Glasgow, en
var ekki leyft að fara frá Suður-
Afríku til þess að taka við því
embætti, vig hátíölega athöfn.
Sama ár var bönnuð í Suður-
Aíríku sala á bók hans „Let my
people go“, en bá hafði hún ver-
ið á márkaðinum í nokkra mán-
uði.
Lutuli var 69 ára að aldri.
Mikill fjöldi samúðarskeyta
hefur borízt til Durban víða að
úr heiminum.
Eins og að líkum lætur var
Lutuli vel minnzt og viröulega
í blöðum víða um heim í gær-
kvöldi. Mörg helztu blöð heims
birtu ýtarleg æviágrip og minnt-
ust hans í ritstjómargreinum.
Robert McLoskey talsmaður
bandaríska utanrikisins lýsti
honum sem málsvara manngild-
is og mannlegrar virðingar.
Lester Pearson forsætistóð-
herra Kanada minntísttens tef-
samlega.
Lutuli barðist drengilega og
friðsamlega gegn aðskflnaðar-
stefnu stjómarinnar. Hans að-
ferð var mótspyma án valdbdt-
ingar í anda Gandhis. Þannig er
hans minnzt í Rand Daily Mail,
kunnasta blaðinu £ Suður-Af-
ríku á ensku, sem er andvígt
stefnu stjómarinnar, að því er
varðar aðskilnað blakkra og
hvftra.
Stjómarblöðin minnast og Lut
uli og láta sér yfirleitt nægja
að segja frá hvemig andlát hans
bar að og sum geta nokkurra
helztu æviatriða hans.
Manntjón Bandaríkjamanna
í Vietnam frá áramótum
4.400 fallnir — 600 færri en
féllu á öllu árinu 1966. Á fyrstu
6V2 mánuði ársins komst tn'a
særðra upp í 35.000 rúmlega
eða 5000 fleiri en allt árið í
fyrra.
Atvinnuleysi
I EBE-löndum
Atvinnuleysi er vaxandi í EBE-
löndum og tala erlendra verka-
manna í þeim lækkandi. Ger-
breyting hefur orðið síðan 1964
og 1965, er skortur var iðn-
lærðra verkamanna. — Gert er
ráð fyrir að í lok þessa árs verði
tala atvinnulausra í Vestur-
Þýzkalandi komin upp í 300.000
en það er helmingi hærri tala
en í Iok 1966. Svipaða sögu er
að segja frá Hollandi.
Franskar kjarnorkn-
sprengjur tíl S.-AJ
Því er opinberlega nettað í
Pretoria, að Suður-AfrQa hafi
óskað eftir að fá keyptar kjam-
orkusprensjur l RaiddaadL
i
... . >. .'’ýi -.j,;.