Vísir - 03.08.1967, Blaðsíða 9

V1SIR . Fimmtudagur 3. ágúst 1967.
! • VIÐTAL
ÍDAGSINS
er við Pál Oddgeirs•
son íyrrverandi kaup-
mann og útgerðar-
mann i Vesimanna-
eyjum
Tjað er mér ánægjuefni að fá
" í dag tækifæri til að ræða
við hinn aldna athafnamann frá
Vestmannaeyjum Pál Oddgeirs-
son en hann er fyrsti maðurinn
er þar hefur dvalið alla sína
starfsævi, sem ég hef ennþá
átt þess kost að gæfi mér ör-
litla svipmynd af starfi sínu og
heimahögum.
Þá yildi ég fyrst spyrja þig
Páll um ætt þína og uppruna
enda þótt ég telji víst að flestir
sem eitthvað vita um fyrri tíma
fróöleik viti þar á nokkur deili?
— Ég vildi þá byrja með að
segja þaö að ég átti mjög elsku-
lega foreldra. Faöir minn var
Oddgeir Guðmundsson Þórðar-
sonar kammeráðs á Litla-Hrauni
Faðir hans Þóröur Guðmundsson
var trúnaðarmaður Danakon-
imgs yfir þeim fjármunum sem
Islendingar voru skikkaðir til að
greiða í fjárhirzlur Dana.
Faðir minn Oddgeir, var prest
ur í Vestmannaeyjum, ljúfmenni
í allri framkomu, góður kenni-
maður og talinn ræöuskörung-
ur.
— Móðir mín var mjög elsku-
leg kona, bar mikla umhyggju
fyrir bömum sínum og heimilis
hag öllum. Hún var Anna Guð-
mundsdóttir prófasts Einarsson
ar frá Amarbæli.
— Ekki er stofninn veikur?
— Nei, hann er góður, og
báru foreldrar mínir þess ljóst
vitni í allri sinni framkomu og
umgengnisháttum, enda þótt
mér komi ekki til hugar að efast
um að þau hafi átt sínar erfiðu
breiskleikastundir.
— Vomð þig mörg systkinin?
— Við vorum nú 15, en aðeins
10 komust til fulloröinsára. —
Einn bræðra minna var séra
Þórður Oddgeirsson sem lengi
var prestur á Sauöanesi.
— Ég gekk á verzlunarskóla í
Danmörku, Lands-handels Aka-
demi, þaö var góður skóli og tel
ég að námið þar hafi orðið mér
aö miklu gagni og mikill styrk-
ur í Iífinu síöar í sambandi við
mín eigin störf. — Árið 1914
opnaöi ég svo vefnaðarvöruverzl
un í Vestmannaeyjum. Sú starf-
semi blómgaðist vel. Ég hafði
nokkuö næmt fegurðarskyn og
þótti hafa bæði smekklega og
vandaða vöru. Sérstaklega var
kvenfólkið ánægt með það, sem
ég hafði á boöstólum, og ég
held það hafi verið nokkuö und-
anteícningarlítiö að konur sem
fóru út til innkaupa á fatnaði
eða efni, þær hafi sagt: — Við
skulum skoöa fyrst hjá Páli.
— Svo kom að því að ég kvænt-
ist ágætri konu, bóndadóttur úr
Eyjum, og varð hún minn mikli
styrkur í lífinu, fór mjúkum
höndum um breiskleika minn |
og gerði erfiöleikana, sem alltaf
verða á æviskeiði hvers manns.
yfirstíganlegri. — Hún hét Matt'
hildur og var dóttir ísleifs bónda
á Kirkjubæ.
• — Ert þú fæddur í Vestmanna
eyjum?
— Nei, ég kom þangað með
foreldrum mínum 2 ára gamall
og átti þar síöan heima alla
mína starfsævi. — Annars er
mikill meirihluti Vestmannaey-
inga aðflutt fólk — cvg svo hef
ur byggðin aukizt hröðum skref
um. — Þegar það barst út að
þar væru fyrir hendi betri mögu
Ieikar til lífsbjargar en víða
an*ars staöar, þá leitaði fóikiö
þangaö og ’taðfestist. Því alltaf
er verið að leita að betri aðstöðu
til að lifa lífinu, svo það gefi
eitthvað eftirsóknarvert í aðra
höud. — Með öðrum orðum —
líf hvers manns er leit aö ham-
ingju. Og ég vil segja, að Vest-
mannaeyjar séu lind möguleika
með ungu og eldra athafnasömu
fólki.
Fiskimiðin umhverfis Vest-
mannaeyjar brugðust aldrei. —
Enda þótt á fyrstu árum, sem
ég man þaðan væri víða nokkuö
þröngt í búi, en það var vegna
þess, að þaö skorti farkost til
að sækja sjóinn. Vestmannaeyj-
ar eru stormasamt pláss, og ára I
bátaútgerð erfið þaðan. Höfnin
var á þeim tíma heldur ekki góö
og landtaka viðsjál. En eftir að
vélbátaútgerð hófst gjörbreyttist '
viðhorfið og aðstæður manna
allar tií lífsbjargar.
— Þegar þú ólst upp sem
ungur piltur í Vestmannaeyjum
var nú ekki lífið einmanalegt?
— Nei, maður fann ekki til mmm
þess, þekkti ég ekki annaö, —
og það sem helzt var að gera nw yt
sér til i gamans, það uppfyllti ■<
legar þeim sem ekki hefur fylgzt
með þróuninni.
— Hvar áttu heima nú .i?
— Hér í Reykiavík.
— Ég er ekki að spyrja um
lögheimilið, heldur heimíli «nd-
ans, því þar eiga menn fyrst og
fremst heima?
— Þá er því fljótsvarað. Heim-
ili andans er í Vestmannaeyjum
Ég hef lifað brátt 8 tugi ára Allar
mínar athafnir, hafi þær verið
nokkurs virði, eru unnar í Eyj-
um. Þæ: lífsbreytingar, sem ég
hef orðiö fyrir eru fyrst og
fremst þar, en þó má segja að
þær séu svipmynd þjóðarheildar
innar.
— Nú þegar segja má að
stökkið yrði stærst í háttum
Islendinga, þá ert þú maður
kominn yfir miöjan starfsaldur.
Hver var afstaða þín?
— Ég held ég geti svaraö þvi
á þá leið, að hvert það mál sem
ég taldi Vestmannaeyjum til
heilla hafi veriö mitt mál og ég
fann fljótt að tæknibreytingar
nútímans gátu aukið uppbygg-
ingu og stuölað að heilbrigðri
þróun öllum til hagsbóta.
— Þú hefur sem sagt á tíma-
bili verið stór karl í Eyjum?
— Stór karl, ég var fremur at-
hafnasamur, en allt mitt starf
var einkarekstur, ég tók aldrei
þátt í opinberum málum og
leiddi hjá mér allar slíkar stór-
deilur.
— Er nokkurra lífsbjarga að
55
Þar er mitt andans óðal
minn vöggustaður

kröfumar, eöa óskirnar réttara
sagt. Boginn var ekki spenntur
hærra en það.
— Aöstaöa foreldra minni var
nú aö ýmsu leyti betri en margra
annarra, vegna þess að hann
var embættismaöur og hafði af
því fastar árvissar tekjur.
— Það var einn gamall maður
þar á næsta bæ, sem sífellt
tönnlaðist á því, að presturinn
þyrfti nú ekki að kvíða lifinu.
Hann væri launamaður.
— Einu sinni á ferð minni út
til Kaupmannahafnar, víkur sér
að mér maður og spyr mig hver
ég sé. Ég segi honum að ég sé
sonur séra Oddgeirs í Vest-
mannaeyjum.
—Þú situr við hliðina á mér við
borðiö á leiðinni. — Þessi maöur
var Jóhann Jónsson, sem var
fyrsti skipherra við björgunar
og strandvamarskip íslands. —
— Heyrðu sást þú þennan
herra, sem er á myndinni þama
á bak við þig?.
— Nei, aidrei sá ég hann en
veit þó á honum nokkur skil.
— Já, þetta er Matthías Joch-
umsson og var hann sá persónu
leiki sem hefur heillað mig mest
á lífsleiðinni. — og það byrjaöi
þannig, að ég var að koma frá
útlöndum með Botníu, var þá
oröinn kaupmaður og hafði
nokkrar athafnir í Vestmanna-
eyjum. Þá kemur til mín svip-
mikill maður og segir: — Hverra
manna ert þú?
— Ég geri honum grein fyrir
því. — Þú verður í klefa með
mér.
— Ég þakkaöi honum kvaöst
telja mér að því mikinn heiður,
því ég vissi hver maðurinn var.
Þetta voru upphaf kynna okkar
sem siðar urðu meiri og þó
mest gegnum lestur ljóða hans.
— Þú sagðir áðan Páll, aö
stormasamt væri í Vestmanna-
eyjum. Heldur þú að ekki sé
hægt að leiöa rök að því að
náttúra, landslag, veörátta og
annað umhverfi setji svipmót á
skapgerð og umgengnishætti
fólksins?
— Um þaö skal ég ekki segja
en min skoðun er sú, að Vest-
mannaeyingar séu einhverjar
þær mestu hetjur hafsins, sem
ísland byggja og þótt ég segi
þetta finnst mér ég ekki kasta
skugga á neinn.
En sjósókn þar hefur aldrei
verið auöveldur innfjarðaleikur
Hvort skapgerð fólksins þar er
stormasamari en annars staðar
þekki ég ekki. Hitt veit ég að
þar er myndarlegt vel gert og
stórbrotið. fólk, sem samsvarar
umhverfi sínu og þeim lifshátt
um, sem það á við að búa, og
þess er ég fullviss að það býr
ekki yfir minni hjartahlýju en
búendur þeirra byggða, hvar
lygnur eru meiri.. Þar sem ég
var kaupmaður þá komst
ég í kynni við mjög margt fólk
og fyrir kom að ég þurfti að
greiða úr þess vandamálum þeg
ar erfiölega horfði en ég minnist
þess ekki að þau samskipti hafi
nokkru sinni orsakað deiiur.
Ekki vegna minna yfirburða um
fram þá sem í hlut áttu, heldur
hitt að gagnkvæmur skilningur
á vandamálunum leiddi til sam
þykkis. \
— Var verzlun eingöngu þín
atvinnugrein?
— Nei, nei, ég rak einnig
talsverða útgerð.- Ég átti einu
sinni ásamt öðrum stærsta bát-
inn á síldveiðum fyrir Norður-
landi — HEIMAKLETT —
Þessi rekstur gekk mjög sæmi
lega, ég hafði góða menn og
reyndi að búa þannig að þeim
að þeir væru ánægðir. — Ég
gerði mér ljóst aö þeirra hagur
var einnig minn hagur. — Ég
held að góður kaupsýslu eða út-
gerðarmaður geti aldrei náð full
komnum árangri lifi hann fyrir
peninginn einan saman. — Sé
svo, þá er eitthvað rangsnúiö
í byggingunni.
— Meö öðrum oröum, þú gazt
náð þeirri samstöðu viö þína
starfsmenn að jafnframt því sem
þeir unnu þér vel, þá álitu þeir
að þeir ynnu fyrir sjálfa sig.
Studdi þaö nú ekki hvað annað
að reka jöfnum höndum verzl-
un og útgerð?
— Jú vist var það, og auk
þess mjög skemmtilegt. — Þaö
sem var mér mikils virði í
verzlunarháttum mfnum var það
að ég hafði verið talsvert utan-
lands og kynnzt þar ýmsum nýj
ungum og reynt að tileinka mér
það, sem ég taldi við eiga hér
heima og færa það inn á þaö
sviö, sem starf mitt var bundið
Þetta gerði mér margt auðveld
ara í framkvæmd og skapaði auk
in viöskipti og ánægju þeirra
sem njóta vildu.
Hefur þú nokkuð fengizt við
hljómlist?
— Já, dálitið. Ég stofnaði
Iúðrasveit í Vestmannaeyjum.
Helgi Helgason tónskáld, hann
hjálpaði mér nú þar. Viö vorum
góðir vinir í þann tíma sem
hann var í Eyjum. — Eftir að ég
giftist, þá áttum við hjón-
in saman marga ánægjustund
við hljóðfærið. Því hún spilaöi
á orgel. —
— Vestmannaeyjar hljóta nú
að hafa breytt geysilega um
svip frá því þú manst fyrst
eftir og til þess tíma er þú hætt
ir þínum starfsdegi þar?
— Já geysilega. Þær breyting
ar munu því sem næst óskiljan-
leita í Vestmannaeyjum ef
sjórinn bregzt?
— Nei, þá er þar fátt til
fanga, en ég vildi segja, að
bregðist sjórinn við Vestmanna-
eyjar, þá veröi ekki víða í haf-
djúpinu mikils að leita.
— En það er töluvert gras-
lendi í Eyjum?
— Já og búiö að rækta mikið
þar er nokkur mjólkurfram-
leiðsla og nokkuö af sauðfé geng
ur í úteyjum, og artast þar vel.
En mjög mikið er um fuglalíf i
svonefndum úteyjum, og var
fyrmeir mikil verðmæti fyrir
Eyjamenn, en allt mundi þetta
þó skammt duga brygðist sjór-
inn í dag.
Já hugurinn leitar oft heim til
Vestmannaeyja og þangað er
síðustu ferðinni heitið. Ég hef
látið búa mér þar legrúm við
hlið konu minar. —
Og ef til vil áttu eftir aö frétta
af þvl hvemig þeir taka við
mér í Eyjum þegar ég fer þangaö
mína hinztu för og það vil ég
segja, að ég er ánægður ef þær
viðtökur verða samsvara því
viðmóti, sem ég átti við að búa
þar um ævina. — Og þess á ég
von.
— Þú ert ánægður ef þeir
taka við þér látnum eins og
umgengnishættir þeirra voru í
þinn garö meðan þú gekkst þar
frískum fótum.
— Já það var einmitt það sem
ég var að segja.
Að lokum langar mig til að
leggja fyrir þig eina spurningu.
— Hvað er það helzt, sem gerir
einn mann stóran í lífinu?
Er það dugnaður, peningar eða
manngæöi?.
— Þessu skal ég svara: Því
miður finnst mér nú svo komið í
íslenzku þjóðlífi, aö það sem
áður þótti bezt, svo sem hiálp-
semi, greiðvikpi og hlýhugur £ii
náungans, það er að hverfa mið
að við það sem var. — Nú gild
ir fyrst og fremst aö ryðja sér
áfram og safna peningum. —
Framh 5 bls 13