Vísir - 03.04.1968, Blaðsíða 5

V1 S IR . Miðvikudagur 3. apríl 1968.
8-—Listir-Bækur-Menningarmál-
Þráinn Bertelsson skrifar kvikmyndagagnrýni:
Eg er forvitin — gul
(Jag ar nyfiken — gul).
Höf-mdur og stjómandi: Vilgot
Sjöman.
Kvikmyndun: Peter Wester
Aðalhlutverk: Lena Nyman,
Börje AMstedt, Peter Lindgren,
Marie Göranson, Ulla Lyttkens
o. fl.
Sænsk, íslenzkur texti, Stjörnu-
bíó.
Fáar kvikmvndir hafa vakið
meiri athygli í seinni tfð en ein-
mitt „Ég er forvitin" eftir Vil-
got Sjöman. Ekki þó svo að
skilja, að allur almenningur
hafi brennandi áhuga á að kynn-
ast skoðunum hans á þjóðfélags
málum og heimspólitíkinni, held
ur vegna þess að Sjöman er
ekkert teprulegur, þegar hann
fjallar um kynferðismál.
Það er greinilegt hvar á'hugi
fólks liggur, því að spyrjist það
út, að í bók eða kvikmynd sé
að finna „djarfar senur“, er
söluvaran þar með tryggð, þetta
hefur Sjöman gert sér ljóst,
og með því að slá öll met í
bersögli tryggir hann mynd
sinni metaðsókn. — Kannski
með það fyrir augum að koma
áróðri sínum til fleiri aðila,
en Sjöman hefur sagt:
„Til er tjáningartæki, sem
heitir kvikmynd og er aldrei
notað í sósíalískum áróðri í
lýðræöisríkjum. Skal því fram
haldið? Er það æskilegt? Ég neita
því. Ég vil slengja áróðri beint
í andlit fólksins, ef þörf er á.
Það sem er ósegjanlegt í blöð-
um, Utvarpi og sjónvarpi er
hægt að segja í kvikmynd. —
Mér finnst að pólitísk mynd eigi
ekki aðeins að rjála við pólitísk
vandamál, sem skýrsla, hún á
að vera pólitísk barátta i sjálfri
sér.“
Þetta er nú kannski ekki svo
nýtízkulegt viðhorf. Jafnvel
Lenin sálugi, iærifaðir Sjömans,
sagði einhverju sinni, að kvik-
myndirnar væru fullkomnasta
áróðurstæki, sem fundið hefði
verið upp, og í Þýzkalandi á
sínum tíma beittu nazistar þeim
til að kynna þá blessun, sem
væri stjórnarháttum þeirra sam
fara.
Sem pólitískur predikari
finnst mér Sjöman ekki túskild-
ingsvirði. Hann tjáir hugsun
sína á óljósan og þokukennd-
an hátt, og einhvern veginn
finnst manni eins og hann sé
ekki fyllilega einlægur, honum
sé ekki eins mikið niðri fyrir og
hann vill vera láta.
Sem kvikmvndagerðarmaður
er Sjömann athyglisverðari.
Honum tekst á stundum að gera
mynd sína mjög lifandi, og kann
að halda uppi góðum hraða.
Sem klámhundur á Sjöman
ekki sinn líka.
Hann fæddist í Stokkhólmi
1924, og hefur starfað sem rit-
höfundur og gagnrýnandi.
Fyrsta leikrit sitt skrifaði hann
17 ára að aldri. Hann hefur
skrifað kvikmyndahandritin við
Trots, Lek p& regnbágen,
Siska. 1962 gerði hann fyrstu
mynd sína ALSKARINNAN, og
árið eftir myndina 491. 1964
kom KLÁNNINGEN (Kjóllinn),
1965 gerði hann STIMULANTIA
ásamt fleirum. Þáttur hans hét
því frumlega nafni Negressen í
skápet. SYSKONBÁDD 1782
gerði hann árið 1966 og nú síð
ast Ég er forvitin sem er í tveim
ur hlutum — blá og gul.
Eins og af nöfnum mynda
ONIBABA
Stjómandi: Kaneto Shindo
Kvikmyndun: Kivomi Kuroda
Tónlist: Mitsu Hayashi
Leikendur: Nobuko Otawa,
Jitsuku Yoshimura, Kei Sato.
Japönsk, danskur texti, Laug-
arássbió.
| ^augarássbíó virðist heldur
betur vera að rétta úr
kútnum, því að innan tíðar eru
væntanlegar a. m. k. tvær mik-
ilsverðar myndir: Maður og
kona, eftir Claude Lelouch, og
Mamma Roma, eftir Pier Paolo
Pasolini. Þetta er sannarlega
gleðiefni, og athyglisvert verður
að fylgjast með því, hvort satt
er, sem sagt hefur verið, að
hér þýði ekki að bjóða upp á
almennilegar myndir.
Onibaba gerist einhvern tíma
í fymdinni, þegar borgarastyrj-
öld geisar í Japan. Tveir keis-
arar keppa um völdin. Borgir
eru lagðar í rústir. Samúraiarn-
ir fara eins og logi yfir akur
með leiguliðaheri sína. Öllu er
spillt, enginn hefur lengur tök
á að erja jörðina. Þjóðin sveltur.
í afskekktu fenjahéraði búa
tvær konur saman í kofa. Önn-
ur er á miðjum aldri, hin yngri,
enda tengdadóttir hennar. Báðar
draga þær fram lífið á ránum.
í hávöxnum fenjagróðrinum
gera þær liðhlaupum fyrirsát,
drepa þá og færa líkin úr
brynjum og klæðum. Líkunum
fleygja þær i uppþomaðan
brunn, en með vopnin fara þær
til vopnasalans Ushis, sem
greiðir þeim fyrir með víni og
matvælum. Þannig tekst þeim
að halda i sér lífinu, meðan þær
bíða heimkomu sama manns —
sonar eldri konunnar, eigin-
manns hinnar yngri. — En
hann kemur aldrei, en dag
nr.kkurn ber annan mann að
garði, nágranna þeirra, sem
verið hefur í striðinu og segir
konunum frá falli þess, sem
þær hafa beðið svo lengi eftir.
Þá er hinn eilífi þríhyrningur
fyrir hendi, og vandamálin
komin í spilið. Þar sem lífið
haföi áður verið ákaflega ein-
•falt, þó svo að konurnar lifðu
á ránum og manndrápum, er nú
skrattinn farinn að prjóna í
skrokknum á þeim.
Yngri konan lætur heillast af
nágrannanum, þó hún láti ó-
líkindalega í fyrstu. Gamla kon-
an, sem ekki er eins gömul og
menn héldu í fyrstu, hefur einn-
ig fullan áhuga á að krækja í
manninn, en hann tekur henni
með mestu fyrirlitningu og
hugur hennar til hans snýst
upp í brennandi hatur.
Eitt kvöld, þegar unga konan
dvelst hjá elskhuga sínum,
kemur tiginn samurai (riddari)
til kofa gömlu konunnar og
spyr vegar. Hann ber djöfla-
grímu fyrir andlitinu, segist
hafa sett hana upp, þegar hann
fór að stríða til þess að hann
hlyti ekki ör í andlit sítt, sém
væri svo fagurt að engin kona
fengi staðizt það.
Gamla konan leiðir hann í
myrkrinu á refilstigu, þannig
að hann dettur í idjúpa brunn-
inn sem þær varpa líkunum í.
Gamla konan fer síðan niður í
brunninn til að ræna vopnum
hans og klæðum. Hún tekur
grímuna af andliti hans — og
hrekkur frá í viðbjóði, því að
það er afmyndað af sárum og
kaunum
Síðar notar hún grímuna,
þegar unga konan leitar næt-
urfunda við elskhuga sinn,
stendur hún í vegi fyrir henni,
þannig að í sektarkennd sinni
held ir unga konan að djöfullinn
sitji um sig.
Þetta er mynd um ógnir
stríðsins, hörmungar þess og
grimmd mannlegrar sjálfsbjarg-
arviðleitni. Óhugnanlegir glæp-
ir, eins og ránmorðin verða að
daglegu brauði, sem konurnar
sjá ekki neitt athugavert við.
Ungu konunni finnst meira að
segja samband sitt við ná-
grannann syndsamlegt, þótt hún
sjái ekkert athugavert við að
bana særðum mönnum, þar sem
þeir liggja örmagna á flótta.
Shindo fer listrænum höndum
um viðfangsefni sitt, en samt
sem áður er myndin fremur
langdregin, og er þar einkum
um að kenna síendurteknum at-
riðum, sem nálega eru alltaf
eins. T. d. næturferðir ungu
konunnar til unnusta síns.
En engu að síður er myndin
athyglisverð, og mætti gjarna
sýna fleiri japanskar myndir
hér. því að af nógu er að taka.
T. d. væri kvikmyndahúsgest-
um mikill greiði gjör með því
að sýna hér einhverjar af hinum
mikla meistara japanskrar
kvikmyndagerðar, Akira Kuro-
sawa.
í sambandi við sýningar á
Onibaba mætti gjarnan taka
eitt atriði til nákvæmrar endur-
skoöunar: Tíu mínútna hléiö er
sett inn í myndina á ósmekk-
legasta stað. sem hugsazt get-
ur, hvort sem sú smekkleysa
er komin frá höfundi myndar-
innar eða einhverjum öðrum.
Stjómandinn, Vilgot Sjöman og aðalleikkonan, Lena Nyman.
hans má ráða er hann enginn
viðvaningur i að fjalla um kyn-
ferðismál, sem eru honum mjög
hugleikin. Sjálfur segir hann að
æfingin við gerð slfkra kvik-
mynda hafi gert sérmunauðveld
ara að fullgera. „Ég er forvitin",
þar sem gengið er lengra en
nokkurn tíma hefur áður veriö
gert í kvikmynd, sem búin er
til fyrir löglega dreifingu.
Vilgot Sjöman segir sjálfur
um mynd sína:
„Ég hef sagt skilið við venju-
legt kvikmyndaklám, þessa
dylgjulist um feimnismál, sem
glir.grar við alls konar útslitnar
kitlur éins og línlak, sem felur
likami elskendanna til hálfs, hálf
naktir kroppar og spegilmvndir
af striplingunum."
Þetta hefur hann svo sannar-
lega gert. Hjá honum er ekki
að finna neinar hálfkveönar vís-
ur, heldur ræðir hann hátt
og snjallt um það, sem til þessa
hefur verið álitið heyra feimnis-
málum til.
Efni myndarinnar — eða
ramminn utan um ástarleikina
— er ekki merkilegt. Ung
stúlka, Lena Nyman, leggur
ýmsar spurningar fyrir fólk á
förnum vegi, eins og hvort það
telji, að stéttaþjóðfélag sé ríkj-

andi í Sviþjöð, hvort það telji
ekki svívirðilegt að styðja ein-
ræöisöflin á Spáni meö Mall-
orca-ferðum og þar fram eftir
götunum. Ýmsir þekktir menn
koma fyrir í myndinni, svo sem
Marteinn LUter, King, Évgéní
Évtúsénkó’ og hinn umdeildi ráð
herra Olof Palme.
Lena lendir í ástarævintýri
með ungum manni, sem ekki
hefur áhuga á að berjast fyrir
félagslegum umbótum, heldur
eru áhugamál hans sérdeilis ver
aldleg. Og það er eins og dofni
yfir umbótastefnu Lenu, þegar
hún kemst i kynni við þessa
heims lystisemdir, sem henni
og áhorfendum eru óspart
kynntar.
Allt er þetta ósköp „inter-
essant”, en engan veginn efni-
viöur í stórbrotið listaverk, a.
m. k. ekki eins og á málum er
haldið.
Mikil áhugi á kvikmyndalist-
inni virðist hafa gripið um sig
í Reykjavík og uppselt er á flest
ar sýningar í Stjörnubíói. Um
það er allt gott að segja, en
hálfvegis finnst manni eins og
menningarþjóöin hafi meiri á-
huga á klámi Sjömans heldur
en þjóðfélagslegum boðskap
hans.

Körje Ahlstedt og Lena Nyman í hlutverkum sínum í „Jag ár ny-
fiken — gul“.