Vísir - 29.04.1968, Blaðsíða 9

V1 SIR . Mánudagur 29. apríl 1968.
9
. »'? p
„Hver 18 ára unglingur hefur kostað
þjóðfélagið um 3 milljónir krónay/
» VIÐTAL
DAGSINS
Núna á dögunum flutti
dr. Jón Sigurösson borg-
arlæknir erindi, sem
hann nefndi „Heilsa og
samfélag“, og hefur það
vakiö mikla athy£li.
Hann benti á, að fram-
lagi til heilbrigðismála
og verndunar mannslífa
sé vel varið:
„Tjað er í samræmi við sam-
vizku okkar og þjóðareöli
að leitast við aö bjarga manns-
lífum, sem í hættu eru, hvort
sem er á fjöllum eða úti á hafi,
án tillits til kostnaöar. Þetta
þykir svo sjálfsagður hlutur, að
um það er aldrei deilt.
Viö byggjum einnig sjúkra-
hús, búum þau fullkomnum
tækjum, og leggjum f margvís-
legan annan kostnað til þess
að líkna sjúkum og viðhalda lífi
og heilsu.
Margir, og einkum þeir, sem
við þessi störf fást, álíta aö
vísu, að hér sé ekki nóg að
gert. Allir vita, að til eru sjúkl-
ingar, 'em ekki er unnt að
sinna sem skyldi.
Öðrum finnst nóg um, —
telja að í þetta fari mikiö fé,
og það er vissulega svo. Á
yfirstandandi ári er áætlað, að
við verjum liðlega 1300 milljón-
um króna til heilbrigðismála,
þar af rúmlega helmingi til
reksturs og byggingar spítala
og annarra sjúkrastofnana."
© „Hvað þær þjóðarheildin
fyrir þetta framlag til heilbrigð-
ismála?“
„Jú, hún fær hamingjusamari,
hraustari og afkastameiri þjóð-
féiagsþegna."
® „En hvað þýðir það í
peningum?“
„Því verður ekki svarað, en
til glöggvunar skal þetta tekið
fram:
Áriö 1899 var reiknað út í
krónutali, hve mikils virði
mannslífið var þá, en þess jafn-
framt getið, að það væri ekki
ævinlega jafnmikils virði. Mið-
að við meðlag á hreppsómögum
var hver 15 ára unglingur hér
á landi a.m.k. 1500 kr. virði, en
síðan yrði hann verður 9500 kr.
og var þá fæðiskostnaður ekki
reiknaður með.
Árið 1930 mátu þjóðfélags-
fræöingar mannslífið fslenzka á
60 þúsund kr. Nú hefur verið
reiknað út. aö hvert nýfætt
barn kosti samfélagiö um 50
þús. kr„ og að 18 ára unglingur
hafi kostaö það nálægt 3
milljónum króna að meðaltali.
Þessu gera sér fæstir grein fyr-
ir. Það er bein efnahagsleg
nauðsyn fyrir þjóöfélagiö að
vernda líf og heilsu lands-
manna. svo sem framast er
unnt.
Okkur hættir til að líta á
heilbrigðismál einvörðungu sem
mannúöarmál og sem öryggis-
mál fyrir ástvini okkar og sjálfa
okkur. en það er eins og sjá má,
mjög mikilvægt fyrir efnahag
bjóðarinnar, að þeim mannslífum
sé þyrmt ,sem bjargað veröur og
aö vinnufærir menn þurfi ekki
að sitja auðum höndum vegna
veikinda, ef komizt verður hjá
því. í þvf skyni má fórna tals-
verðu fé, þannig að það komi
aftur meö fullum vöxtum."
• „Heilbrigðismál á íslandi
hafa breytzt mjög til batnaðar
á undanfömum árum?“
„Heilsufar íslendinga hefur
tekið miklum stakkaskiptum á
síðustu 100 árum, svo sem al-
þjóð er kunnugt. Alls konar ó-
áran, drepsóttir, eldgos, jarð-
skjálftar og haröindi höfðu
herjað landið frá 14. öld og
fram á þá 19. Hér var því
heilsufar, þrifnaður og almenn
afkoma ömurleg, þegar þjóðar-
vakningin hófst hér um miðja
síðustu öld með framfaravið-
leitni Fjölnismanna, og tilkomu
verzlunarfrelsis. Þjóðin vaknaði
smám saman til meðvitundar
um hollustuháttu, framfarir
jukust og þó aðallega með vax-
andi hraða upp úr aldamótun-
um. Hýbýli bötnuðu til muna,
atvinnuhættir breyttust, aukin
tækni tekin f notkun og velmeg-
un jókst.
Jafnframt tóku hugsjónaríkir
og dugmiklir læknar upp bar-
áttu við skæðar farsóttir. sem
kostað höfðu þjóðina miklar
fórnir. Á þessu framfaraskeiöi
var ráðið niðurlögum holdsveiki,
sullaveiki taugaveiki, barna
veiki og síðar að mestu berkla
veiki. Bólusótt hafði verið út-
rýmt á 19. öld með lögboöinni
bóiusetningu.
Skammt er aö minnast mænu-
sóttar, sem hér gekk árið 1955
til 1956. Þá sýktust alls 1153
manns, þar af lömuðust 164 og
4 dóu. Eftir það kemur bólu-
efni til sögunnar, almenn bólu-
setning framkvæmd, og mænu-
sótt hefur ekki gengið hér síö-
an.
Það gefur auga leið, að hvarf
þessara smitnæmu sjúkdóma
hefur haft víðtæk áhrif á heilsu-
far landsmanna. Þessir sigrar
hafa að mestu leyti unnizt fyrir
opinberar aðgerðir. Þeir láta lít-
ið yfir sér, sjást varla á meðan
þeir eru að vinnast, en eru því
áhrifameiri, þegar litið er til
baka á þá af sjónarhóli."
© „Hvað er um almennt
heilbrigöisástand að segja?“
„Þegar á allt er litið, megum
við að því leyti vel við una, að
heilbrfgðisástand er hér mjög
gott, miðað við aðrar þjóðir.
Almennur manndauði er einnig
hér með þvf allra lægsta, sem
þekkist, eða 6,9 á búsund fbúa.
Þetta býðir þó ekki, að allt
sé eins og það ætti að vera. og
enn síöur að árar megi leggja
f bát.
Viö erum enn ‘ hættu frá
næmum sjúkdómum og vitum
aldrei nema stórhættulegir
sjúkdómar kunni að vera á
næsta leiti. Við höfum eins og
áöur er sagt, fyrir aðeins 12
árum, haft alvarlegan mænu-
sóttar-faraldur hé: á landi. Við
erum engan veginn nægiiega
varin gegn þessum vágesti.
Fólk er hirðuíaust um að láta
gera á sér ónæmisaögerðir, þótt
hvatt sé til þess.
Viö höfum fyrir ekki svo
löngu tvisvar haft útbreidda
faraldra af taugaveikibróður.
Við minnumst taugaveikinn-
ar f Zermatt sem vel hefði
getað borizt hingað.
Dr. Jón Sigurðsson, borgarlæknir
Bólusótt er alltaf að stinga
sér niður í nágrannalöndunum,
m. a. í Svíþjóð fyrir 5 árum,
þar sem 27 veiktust, áður en
viö varö ráðið.“
• „Bjóða nútímasamgöngur
og tæknibróun ekki einhverjum
hættum hUm?“
„Ferðalög hafa aukizt til
störra muna, ísland er komið
f alþjóðaleið, ferðalangar, ís-
lenzkir og erlendir, koma í hóp-
um frá hitabeltislöndum, og
þaðan koma mer hingað jafn-
vel f atvinnuleit. Við verðum
að vera við þvf búin, að hingað
berist hættulegir sjúkdómar
frá hitabeltinu þá og þegar.
Nýjar hættur steðja að, frá
atvinnulífinu. frá tæknilegum
og efnafræðilegum nýjungum,
og má geta þess. að um 10 þús-
und ný efnasambönd koma fram
á ári hverju. og loks frá brevtt-
um þjóöfélagsháttum og nýj-
um lífsvenium.
Þótt viö höfum losnaö aö
mestu við hina alvarlegu, næmu
sjúkdóma þá hafa aðrir komið
f staöinn. Þeir sjúkdómar, sem
nú höggva stærstu skörðin i
raðir tslendinga. eru hjarta- og
æðasiúkdómar og krabbamein
en slys koma sem 3ja stærsta
dánarmeinið."
er við dr. Jón
Sigurðsson
borgarlækni um
iieiisu og sam-
félag og birtur
úrdráttur úr
erindi, sem
hann hefur flutt
í sjónvarpi
• „Hver er tfðni hjarta- og
æðasjúkdóma hér miðað við
önnur lönd?“
„Að því er hjarta- og æða-
sjúkdóma snertir, erum við tals-
vert betur sett en hin Norður-
löndin Það er verðugt verkefni
fyrir okkur öll og heilög skylda,
að leggja okkur fram að halda
þessari dánartölu f skefjum og
helzt að lækka hana. Ef við
næðum hinum Norðurlöndun-
um. jafngilti það þvi, að um
420 íslendingar dæju á ári úr
þessum sjúkdómi — umfram
bað sem nú er.
Við erum einnig betur á vegi
stödd en hin Norðurlöndin, aö
þvf er varöar dauöa af völdum
æxla Ef sama dánartala væri
hjá íslendingun. og hinum
Norðurlandaþjóðunum úr þess-
um úkdómum öllum mundu
samanl. um 600 landsmönnum
fleiri hafa látizt þetta ár. Erfitt
er aö sjá. hvernig sjúkrahús
landsins hefðu annað því álagi,
svo að ekki sé minnzt á annað.
„Opinberar heilbrigðisráðstaf-
anir. sem dugðu svo vel 1 bar-
áttunni við næmu sjúkdómana
koma hér aö minna gagni. Hin
nýju aðaldánarmein landsmanna
eiga iðulega rætur aö rekja ti)
margs konar utanaðkomandi á-
hrif á manninn, og til lffsvenja,
sem honum eru óhollar Og þótt
þessar Iffsvenjur leiði ekki al-
mennt til dauða, þá valda þær
oft sjúkdómsástandi og f vissum
tilvikum öryggisleysi og óham-
ingju.
Hið opinbera þarf aO beita
öllum ráðum til að fá einstakl-
inginn til að temja sér hollar
lífsvenjur.
ViO vitum. aO sjúkrahús eru
nauðsynleg og sjálfsögO tii líkn-
ar og lækninga á sjúkum og
slösuðum. Aukin tækni og
stöðugar framfarir á sviði lækna
vfsinda auka afköstin, auka
batahorfur sjúklinga og flýta
rannsóknum og meöferð, en
hleypa jafnframt fram kostnaði
við rekstur sjúkrahúsanna með
hverju ári sem líður, Or þeim
kostnaðarauka verður aðeins
dregið með þvi að halda lands-
mönnum eins lengi heilbrigðum
og frekast er kostur. AOeins
með raunhæfri heilsuvernd og
bættu heilsufari hjá þjóðinni er
unnt að minnka þörfina fyrir
sjúkrarúm.
Sá undraveröi árangur, sem
náðist með umferðarfræðslu
Svfa f sambandi við H-daginn
hjá þeim hefur breytt afstööu
manna til þess, hversu tangt
má komast me.O vel skipulagðri
og ötulli fræðslu, f því aO fá
menn til að breyta um lffsvenj-
ur. Þetta hefur Alþingi fslend-
inga séð og nú hefur það vegna
okkar H-dags veitt milliónum
króna til að kenna landsmönn-
um. hvernig aka og ganga eigi
eftir götum og vegum. og er
bað góðra gjald; vert.
MikiO mundi ávinnast. et
samsvarandi upphæð feneist til
að kenna landsmönnum að
ganga í gegnum lífið. temja sér
hollar Iffsvenjur. þannig aö
þeir búi við góöa heilsu í vfð-
tækasta og bezta skilningi þess
orðs.“