Vísir - 01.06.1968, Qupperneq 9

V í S IR . Laugardagur 1. júní 1968.
9
A svona byltingartimum er nauðsynlegt
að kanna fleiri möguleika t.d. hversu mikil
sild er á svæðinu milli Islands og Ný-
fundnalands
□ Þær eru margar mótsagnirnar i síldveiðihorfunum fyrir
næsta sumar og erfitt að gera sér grein fyrir því hvemig
veiðamar verða. Sjórinn norður og austur af landinu er kald-
ari en oftast áður og þess vegna tr.lið líklegt, að sildin muni
halda sig langt undan landinu eins og í fyrrasumar. Mótsögn
við þetta er sú staðreynd, að 80 — 90% af síldinni, sem mun
ganga á íslandsmið í sumar, verður mjög stór síld, en stór
síld gengur lengra að landinu en smærri síld og lengra vestur
með því. — Aðrar mótsagnir em þessar: Fram á s.l. haust
voru allir síldarfræðingar á einu máli um að norski síldar-
stofninn væri mjög stór, 5 — 6 milljónir lesta, en í fyrrahaust
fullyrtu Rússar eftir víðtækar athuganir, að stofninn væri
ekki nema 2.3 milljónir lesta.
□ í þriðja lagi er mótsögnin
sú, að margir sjómenn og jafn
vel skipstjórar eru nú að
ganga í land af flotanum, en
á sama tíma er því haldið
fram, að allt útlit sé fyrir
nokkuð atvinnuleysi í landi.
Það er alveg nýtt á íslandi,
að menn vilji gefa upp gott
pláss á sfld til þess að fara
í meðalvinnu í landi.
□ Þetta og margt annað
kemur fram í eftirfarandi við-
tali við Jakob Jakobsson,
síldarsérfræðing, sem flestum
kemur í hug, þegar síld er
nefnd á nafn. — Vísir leitaði
til Jakobs til að biðja hann
um að spá um sumarsíld-
veiðamar en síðastliðið ár
gerðist slík bylting í þeim, að
algengasta spurningin, þegar
þjóðmálin em annars vegar,
er: Hvað gerist á síldinni
næsta sumar?
stofnsins héldu nokkum veginn
hópinn sumarið 1967 á svæðinu
milli Jan Mayen og Svalbaröa
og það er hugsanlegt, að sá hluti
síldarinnar sem áður hafði hald-
ið sig á Bjamareyjarsvæðinu
hafi haft nokkur áhrif á göng-
urnar, vegna þess að hún hafði
alizt upp á þeim slóðum.
Meginástæðuna fyrir göngu
síldarinnar svona langt norður
á bóginn eins og í fyrrasumar,
teljum við þó vera þá, að sfldin
Jakob Jakobsson, síldarsérfræðingur.
að stofninn væri 5—6 milljónir
lesta og s.l. haust þegar síldin
var að ganga frá Svalbarði suð-
vestur til Islands var ekki annað
séö, en að mikið síldarmagn
væri þar á ferð. Hins vegar brá'
svo við, að torfurnar reynuust
ekki eins stórar og búast mátti
við Þessu til staðfestingar voru
athuganir Rússa. Þeir höfðu
hvorki meira né minna en 15
rannsóknarskip á ferð á þessum
slóðum til að kanna stærð stofns
ins. Þeir töldu eftir athuganir
sínar að stofninn væri ekki
nema 2.3 milljónir testa.
Við þetta bætist sú mót-
sögn, að Devold, norski
síldarsérfræöingurinn, fylgdist
með göngu sfldarinnar til Nor-
egs í vetur og taldi mjög mikið
magn vera þar á ferð. Þá bregð-
ur þó svo undarlega við, að á
hrygningarstöðvunum í marz
virtist mönnum ekki vera neitt
slíkt magn eins og hann taldi
sig hafa oröið varan við á leið
inni til Noregs.
Þess ber að geta, að veður
voru mjög válynd á miöunum í
marz og ef búast má við að
síldin hafi dreifzt nokkuð gafst
lítið tóm til að kanna magnið,
svo óyggjandi væri. Ákvarðanir
um stofnstæröina hafa ekki í
mörg ár veriö eins mótsagna-
kenndar og nú. Þess vegna blð-
um við þess með mikilli eftir-
væntingu, hversu mikið finnst f
vor.
Hvað gerizt á síldinni í sumar?
— Visir leitar til Jakobs Jakobssonar til að fá spá fyrir sumarsildinni —
yið gerum ráð fyrir því aö
mestar líkur séu til þess, að
meginhluti síldarinnar haldi sig
langt undan landinu í sumar,
sagði Jakob, þegar tíðindamaður
Vísis hitti hann á Hafrannsókna-
stofnuninni. — Hversu norðar-
lega hún fer vil ég ekkert segja
um. Það er ógemingur nú, en
líklega mun hún halda sig á
svæðinu djúpt undan Austfjörð-
um og noröur til Jan Mayen án
þess að fara alla leiðina tfl Sval-
barða eins og í fyrrasumar, sem
var að öllu leyti mjög óeðlilegt.
Hugsanlegur möguleiki er aö
hún gangi inn með suðurkanti
kalda sjávarins og gangi með
honum að landi.
Á árunum 1964 til 1966 var
norski síldarstofninn þrískiptur
yfir sumarmánuðina, en það hef-
ur verið norski síldarstofninn,
sem hefur haldið uppi veiðun-
um undanfarin ár. Fyrsti hlut-
inn hélt sig út af Austfjörðum'
einmitt við suðurjaðar kalda
sjávarins. Síldin var að mestu
leyti dreifð um svæði, en gaf
ágæta veiði f ágúst, sérstaklega
1966.
Annar hlutinn hélt sig suður
og suðvestur af Jan Mayen á
svokölluðu Jan Mayen-svæði.
Þriðji hlutinn var sfld, sem
aldrei hafði þar til f fyrrasumar
á íslandsmið gengið, en það var
sfld á svokölluðu Bjarnareyjar-
svæði í Barentshafi, 100—150
mílur norðvestur af N-Noregi.
Cvo geröist sú reginbreyting,
að síðla 1966 gengur Bjarn-
areyjarsíldin í október og nóv-
ember alla leið á síldarmiðin
austur af landinu og sameinast
síldinni, sem hafði haldið sig
þar.
Þessir þrír hlutar norska
kom að austurkanti kalda sjáv-
amis mun norðar en venjulega.
Við urðum varir við það í fyrra-
sumar, aö hún gerði tilraun til
þess að ganga vestur og sneri
ekki til baka aftur fyrr en hún
var komin í svo kaldan sjó,
að hitinn var næstum ólífvæn-
legur.
Var það tilviljun að sfld kom
norðar á austurkantinn en venju
lega?
Tilviljun og kannski einhverj-
ar aðstæður í sjónum, sgm við
getum ekki skýrt. Devoldsen
norski telur reyndar, að hrygn-
ingarstöðvar stofnsins við V-
Noreg séu alltaf að færast lengra
lengra norður á bóginn og hafi
gert það s.l. 30 ár. eða svo.
Þetta valdi þvf hins vegar, að
hún gangi lengra norður, þegar
hún fer að hreyfa sig vestur á
bóginn eftir hrygninguna. Þessu
höfum við ekki getað veriö sam-
mála. 1 vetur hrygndi síldin t. d.
sunnar við V-Noreg en í fyrra-
vetur.
Ég held, aö f fyrrasumar hafi
síldin hreinlega lokazt inni. Sjór
inn milli Jan Mayen og Svai-
barða var alls ekki eins kaldur
og menn halda. Hann var 5—
7° C meðan á veiðitímabilinu
stóð. Aftur á móti voru stór
hafsvæði milli íslands og Jan
Mayen mjög köld með 0° C og
þar fyrir neðan og þvf ekki á-
rennilegt fyrir síldina að ganga
vestur eftir að hún var komin í
kalda sjóinn.
Hvaö veldur því, að sfldin leit-
ast við að ganga f vestur?
Það er eðlishvöt hennar, sem
ræður því. Síldin er langelzt
nytjafiska í sjónum. Það hafa
fundizt steingervingar af sild al-
veg aftur í miðaldir jarðsögunn-
ar, þannig að eðlishvöt hennar
er mjög þroskuð. Það er t. d.
af eðlishvöt, sem hún gengur i
torfum. Hún á auöveldara með
að verjast óvinunum þannig.
Líkindi þess að hún verði fyrir
árás er minni ef hún er i torf-
um en ef hún er ein á ferð.
Þaö er einnig eölishvöt, sem
veldur því, aö á haustin safnast
hún saman út af Austfjörðum,
þar sem hún kemst í eins konar
hvíldarástand meðan hrognin og
svifin eru að þroskast.
Svæðið út af Austfjöröum er
sérlega hagstætt fyrir síldina,
þvi þar getur hún valið á milli
hitastigs og seltustigs án þess
að hreyfa sig nema mjög lítið.
Sfldin leitar í kalda sióinn eftir
að ætistímabil lýkur og ligg-
ur þar I hálfgeröum lífrænum
• VIÐTAL
DAGSINS
dvala þar til hrygningin fer að
nálgast. Þá fer hún i janúar
smám saman aö fikra sig yfir
kuldamörkin.
Hvernig er ástand sjávarins
miöað við í fyrra?
^ðstæðurnar eru að því leyti
svipaðar og í fyrra, að kaldi
sjórinn virðist ná mjög langt
suður og austur á bóginn. Það
er meginástæðan fyrir þvi að
við höldum að síldin verði langt
undan landi í sumar, kannski
150 milur og þar yfir.
Þess ber þó aö geta, að senni-
lega verður meginhluti aflans
mjög stór síld, 7, 8 og 9 ára
síld. Stórsíldin verður sennilega
yfir 80% af aflanum. Þess vegna
ætti síldin að nýtast vel í salt
og þurfa minni flokkun en á
undanförnum árum, að þvi skil-
yrði fullnægöu að hún fái nægj-
anlegt æti. Samkvæmt þeim fáu
og ófullkomnu fréttum, sem við
höfum fengið, virðist útlit með
átuna vera sizt verra en f meö-
alári.
Það hafa reyndar átt sér staö
mjög undarlegir hlutir I sam-
bandi viö síldina við N-Noreg,
sem mun án efa hafa nokkur á-
hrif á sildveiöamar héma. Það
var búizt við þvi aö 4 og 5 ára
sfld, þ. e. síld frá 1963 og 1964
myndi bætast viö I hrygningar-
stofninn við V-Noreg I vetur.
Svo varð þó ekki og bólaði ekk-
ert á henni, fyrr en menn urðu
allt í einu varir við að þessi
sama síld var byrjuð að hrygna
við N-Noreg í maíbyrjun. Það
var miklu seinna og norðar en
dæmi vom til með norska síld-
arstofninn.
Norskir sfldarfræðingar gefa
þá skýringu á þessum ótrúlega
atburði, að uppeldisskilyrði síld-
arinnar hafi verið svo slæm í
Barentshafi, að hún hafi þrosk-
azt mun seinna en venja er.
Sé þetta rétt má 'búast við að
hún sameinist síldini úti af Aust
fjörðum næsta haust og gangi
með annarri síld í stað þess að
ganga í vor með síldargöngun-
um eins og áður hefði mátt bú-
ast við. Ef hún gengur með sfld-
inni í vor, veröur sildin meira
blönduð, en á sama tíma mundi
meira magn ganga á miðin.
Má búast við miklu magni á
miðin í sumar?
Ckoðanir eru mjög skiptar hvað
* viövíkur magninu af norska
síldarstofninum. Mörg undanfar-
in ár töldum við okkur hafa góð-
ar heimildir um stærð norska
sfldarstofnsins, en athugunum á
s.l. ári bar ekki saman. Á s.l.
vori var það ótvírætt álit allra
Ég á sjálfur mjög erfitt með
að trúa því að norska síldar-
stofninum hafi hnignaö svo mik-
ið á skömmum tíma að hann sé
nú aöeins um 2.3 milljónir lesta
eins og athuganir Rússa gefa til
kynna.
Ég held að torfumyndanir út
af Austfjörðum hafi verið mjög
óvenjulegar s.l. haust og mæl-
ingar þess vegna mjög erfiöar.
Hitt er svo óumdeilanlegt, að
norski síldarstofninn hefur far-
ið heldur minnkandi vegna þess
að ekki hafa bætzt viö neinir
nýir sterkir árgangar síðan 1963
og 64.
Árgangurinn frá 1959 hefur
verið um helmingur aflans und-
anfarin ár, en hann ásamt ár-
göngunum frá 1960 og 61 hafa
verið um 80—90% af veiöinni.
Dúizt hafði verið viö því aö
allir árgangarnir eftir 1961
væru lélegir, en seinna hefur
komið í Ijós, aö 1963-stofninn
var allstór. Á fimmta hundr-
að þúsund lestir af þessari milli
síld veiddist við N-Noreg.
Einnig fengu Rússar.um 260 þús
und lestir af 1964-árgímginum,
svo að hann hefur einnig verið
nokkru stærri en búízt var viö.
Það er þó vafasamt að þessir
stofnar komi okkur mikið • til
góða, þvi svona gengdarlausar
veiðar á ungsíldinni hafa mikil
áhrif á stærð hrygningarstofns
ins næstu árin.
Það ber raunar að fagna því,
að Rússar lögðu fram ákveðna
tillögu á fundi N-Atlantshafs-
nefndarinnar, sem var haldinn
hér í, Reykjavík nýlega, varð-
andi veiðar á óþroskaðri sild.
Þeir lögðu til að veiðar á smá
síld og millisfld verði alveg
bannaðar við Noreg og Rúss-
W-+ 10. sfða.