Vísir - 07.06.1968, Blaðsíða 9

V1 SIR . Föstudagur 7. júní 1968.
9

Franskar konur og menn.
Sem varöveizlumaöur að lögmætishugtaki þjóðar og
lýöveldis hef ég síðasta sólarhringinn íhugað blákalt
alla þá möguleika undantekningarlaust, sem ég hef tii
að vemda það og viðhalda.
' Ég hef tekið mínar ákvarðanir. Við núverandi kring-
umstæður .nun ég ekki draga mig til baka. Ég hef
umboð alþýðunnar, er ég mun standa við. Ég mun ekki
afneita forsætisráðherra mínum, sem á skilið virðingu
okkar allra fyrir manndóm sinn, samstarfsvilja og frá-
bæra hæfileika. Hann mun leggja fýrir mig tillögur um
breytingar á ríkisstjórn sinni, sem hann telur að muni
koma að gagni. Ég ieysi þjóðþingið upp í dag. Ég haföi
lagt til að efnt yrði til þjóðaratkvæðagreiðslu, þar sem
borgurunum yrði gefiö tækifæri til að segja álit sitt á
víötækum umbótum í efnahagsmálum og í háskólum
okkar, þar sem þeim gæfist um leið kostur til að segja,
hvort þeir álitu mig trausts verðan eða ekki, með þeirri
einu raust '•em hægt er að taka mark á, — raust lýö-
ræðisins.
Ég sé nú, að hið alvarlega ástand hindrar það efnis-
lega, að þjóöaratkvæðagreiðsian sé haldin. Þess vegna
hef ég ákveðið að fresta henni. En kosningar til lög-
gjafarþingsins munu fara fram inisan þess frests, sem
stjómarskráin áskilur, nema einhverjir hafi í hyggju
aö múlbinda gervalla frönsku þjóöina með því að
hindra hana í aö láta í ljósi skoðanir sínar á sama tíma
og þeir ætla að hindra hana í að lifa, — með sömu
aöferöum og þeir hindra stútíentana í að stunda námið,
kennarana í aö kenna og verkamennina í að vinna.
Aðferðirnar eru ógnanir, eitmn og harðstjórn og
þeim er beitt af samtökum, sem vom skipulögð fyrir
löngu í þeim tilgangi, af stjómmálaflokki sem er fyrir-
tæki einræðishreyfingar og gildir hið sama þó hann
hafi nú eignazt keppinauta á því sviði. En ef þetta
ástand ofbeldis varir áfram, þá mun ég grípa til ann-
arra ráða í samræmi við stjómarskrána til að vemda
lýðveldið, því að aðrar leiöir em til við hliðina á al-
mennri atkvæðagreiðslu.
Umfram allt er hvarvetna og nú samstundis þörí
fyrir að skipuleggja aðgerðir þjóðfélagsþegna til stuðn-
ings ríkisstiórninni og til styrktar héraösstjórunum.
sem em og munu veröa sérstakir fulitrúar lýöveldisins
og bera ábyrgð á því að tryggja tilveru fólksins. Alltat
og alls staðar er Frakklandi nú ógnaö af einræðinu.
Þeir vilja þröngva þjóðinni til að beygja sig undir þaö
vald og hyggjast nota örvæntingu hennar til að koma
því á.
Þetta vald verður augljóslega í eðli sínu vald ot-
rfkismannsins, það er að segja vald kommúnistaein-
ræðis. Að sjálfsögðu mundu þeir fegra þaö i byrjun,
villa um fyrir mönnum á sama tíma og þeir notfærðu
sér metorðagimd og gremju þeirra stjórnmálamanna,
sem telja sig hafa orðiö útundán. En að því búnu yrðu
þeir fljótt léttvægir fundnir. Já, svo er nú það, en —
nei, Iýðræðið mun ekki afsala völdum. Fólkið mun rfsa
upp aftur. Framfarir, sjálfstæði og friður munu færa
því frelshjljifi.lýðræðið! Lifi Frakkland!

> m m ■ ■
r.v.Vi
r.v.

I ■ ■ ■ ■ ■ I
LÝÐVELDIÐ
EKKI AFSALA VÖLDUM
llTér fyrir ofan birtist í heild
ræða sú sem de Gaulle for-
seti flutti til þjóðar sinnar í
síðustu viku. Eins og sjá má,
var hún ekki löng, aðeins fá
orð en hnitmiðuö. Það er aldrei
hægt að þýða franska ræðu svo
að hún missi ekki mikils. Frakk-
ar hafa á reiðum höndum í
tungumáli sínu sláandi orð yfir
heimspekileg og stjórnmálaleg
hugtök, sem verða ankanaleg í
okkar samsetningum á orö-
stofnum. Samt ætti þetta að gefa
fólki örlitla hugmynd um þá
"tignu og stórbrotnu stund, þeg-
ar þessi aldna hetja talaði til
þjóðar sinnar, en sýndi engin
merki þess að bak hans væri aö
bogna.
Að vísu veröur að taka fram,
að enn er ekki séð fyrir endann
á vandræöaástandinu í Frakk-
landi og engu verður heldur spáð
um úrslit þingkosninganna, sem
efna á til 23. júní. Og heldur
ekki er auðvelt aö sjá fyrir
hverjar veröa til langframa af-
leiðingarnar af margra vikna
framleiöslustöðvun og þeim ó-
raunhæfu launahækkunum, sem
nú eru þröngvaðar fram. En
hvað sem því líður, verður aug-
Unum ekki lokað fyrir þvi, aö
þessi ræöa de Gaulles var ein
af stærstu stundunum í lífi hans
og frönsku þjóðarinnar. Hver
sem áhrif hennar verða til lang-
frama, þá fór hún slíkum raf-
straumi um að minnsta kosti
mikinn hluta þjóöarinnar, aö
mér virðist að hún muni í sög-
unni verða talin þriðja stóra
ræðan hans, þar sem þessi
merkilegi maður sýndi þvílíkan
áhrifamátt, að líktist krafta-
verki, sem streymi með leysandi
afli út í hvert hérað Frakklands.
Sú fyrsta var auövitað ræða
hans er hann reis einn upp gegn
hinum franska uppgjafaranda
gagnvart innrás Þjóðverja
1940, hélt í útlegð til Lundúna
og ávarpaöi þjóð sína i BBC-
stöðina. þá sem óþekktur hers-
GREÍN UM
KENNEDY
Á morgun birtist í Vísi
grein eftir Þorstein Thor-
arensen um Kennedy-
morðið.
höfðingi 18. júní 1940.
önnur ræöan var þegar
franski herinn I Alsír gerði upp-
reisn gegn ráðstöfunum hans
til að leysa Alsirdeiluna og hlóð
götuvirki í Algeirsborg og Oran.
Þá flutti hann ræðu sem bræddi
samsærið eins og salti væri
kastað á ís.
/~kg nú vinnur hann þriðja af-
' y rekið, sem enginn hefði
getað trúað eða ímyndað sér.
Þegar ég skrifaði síðustu grein,
virtust öll sund lokuð. Fyrra til-
boö de Gaulles varöandi skjótar
umbætur og þjóðaratkvæða-
greiðslu hafði falliö líkt og
dautt niður við hæðnishlátur
andstæöinga hans. Það gaf enga
von, varö þvert á móti kærkom-
ið tilefni til aö ráðast á náinn.
Undirtektirriar virtust sýna það
svart á hvitu ,að de Gaulle
hefði misst alla tiltrú, dagar
hans við stjórnvölinn væru nú
taldir, þegar áhöfn skipsins öll
geröi uppreisn gegn honum og
neitaöi að hlýða fyrirmælum
hans.
Enn mögnuðust verkföllin,
breiddust út eins og eldur í
sinu til æ fleiri framleiðslu-
greina og óeirðamenn héldu
De Gaulle.
töluðu menn um að borgara-
styrjöld væri að brjótast út í
landinu, þó ekki væri ljóst,
hvaða aðili ætti að taka upp
baráttu við róstumennina, þar
sem þeir áttu leikvanginn, það
inn var horfinn úr borginni,
hafði farið með þyrlu, að því
er talið var í fyrstu til sveita-
seturs síns, en þar var hann
heldur ekki finnanlegur. Þá
átti fimmta lýðveldið aðeins
eftir að taka siðustu andvörpin.
Það þótti einsýnt að hann
myndi segja af sér, en enginn
hafði hugmynd um, hvað við
myndi taka, — valdarán komm-
únista? — allt landið blóðvöllur
innbyrðis bardaga milli borg-
aranna?
Tj’n svo gerðist kraftaverkið.
Næsta dag kom de Gaulle
aftur, til höfuðborgarinnar og
Varð þá uppvist að hann hafði
farið austur i Elsass á tal við
yfirmenn hersins til að tryggja
sér hollustu þeirra. Nú kom
hann aftur endumærður og
hress og eitilharðari og ákveðn-
ari en nokkru sinni fyrr og flutti
þá ræðu, sem hér birtist.
Áhrif hennar voru vægast
sagt furðuleg. Það var engu
líkara en að hún hefði snúið
vindáttinni eða gangi himin-
tungla. Hann hafði varla sleppt
orðinu, þegar fólk tók að
streyma út á götumar og stefndi
niður á Concorde-torg, Champs
sigri hrósandi um stræti París-
arborgar. Það var líkt og þeir
þættust eiga þessa frægu heims-
borg eins og hún var nú meö
ódaun af rotnandi matarleifum
og rusli á öllum gangstéttum.
Fréttir bárust um að lögreglu-
menn væru í samtökum um að
gera uppreisn, þeir vildu ekki
hætta lifi sínu og limum í þess-
um suðuhver, heldur snúa heim
og hætta að skipta sér af því,
þó landið yrði lagalaust ræn-
ingjabæli. Þannig ólgaði upp-
reisnarástandið og stjóm-
leysið. Mendés-France kom fram
á sviðið og kvaðst reiðubúinn
að þjóna fööurlandinu með því
að taka við stjórnartaumunum
af de Gaulle. Og sfðast varö
þess jafnvel vart, að fjöldi
fylgismanna forsetans í stjórn-
arflokknum — fylkingu 5. lýð-
veldisins — voru orðnir honum
fráhverfir. Menn töluðu um að
þeir væm eins og rottur að yfir-
gefa hið sökkvandi skip. Einnig
hefði þá helzt átt aö vera aö
kommúnistar og anarkistar færu
að bítast um beinin í hræi hins
hrunda Frakklands.
JTámarki náði vonleysið, þeg-
ár það vitnaðist, að rikis-
ráð Frakklands, sem þó hafði
að meirihluta verið skipað fylg-
ismönnum de Gaulles, ógilti til-
boð hans um þjóðaratkvæða-
greiðslu — hún bryti i bág við
stjómarskrána með því að geng-
ið værí framhjá þjóðþinginu.
Þannig var hrúndið margra ára
stjómaraöferðum de Gaulles
og var það að vísu vel, ef ekki
hefði allt virzt um síðir og land
og þjóö aö hrapa fram af hengi-
flugi.
Við þessa ákvörðun brá svo
við, að de Gaulle hvarf á brott
úr París í mikilli skyndingu.
Hann haföi boðað ráðherra á
fund sinn og ekki vannst einú
sinni tími til að afboða þá.
Menn vissu þaö eitt, að forset-
Elyseés og að Sigurboganum.
Allur þessi fjöldi varð að fara
fótgangandi langar leiðir úr
hinum ólfku hverfum, því að
almenningsvagnaferðir lágu
niðri. Fólk safnaðist saman
sjálfkrafa, þvi að allt kom svo
á óvart, að litill sem enginn
tími gafst til skipulagningar. Og
áður en við var litið hafði því-
líkur manngrúi safnazt þama
saman, að ekkert slíkt hefur
sézt þar í borg allar götur síðan
París fagnaði frelsi sínu í ágúst
1944. Áætlað hefur verið að
mannfjöldinn hafi verið einhvers
staöar á milli 600 þúsund og
hátt upp í milljón, en ekki er
gott aö meta þaö, því að mann-
söfnuðurinn gekk þarna I marg-
ar klukkustundir og má vera að
sumir þeir er fyrst komu hafi
verið horfnir á braut. Undir
kvöld vom jafnvel famir aö
koma á vettvang hópar manna
utan af landsbyggðinni, frá
Normandi, Leimdal og Champ-
agne. Þá setti það svip á mann-
grúann, að fjöldi fólks haföi
tekið með sér franska þjóðar-
fánann, en fólkiö söng við raust
franska þjóösönginn og hrópaði
oft í sífellu: „De Gaulle, viö
þörfnumst þín.“
Tjað verður ekki borið á móti
því, að de Gaulle sýndi hér
frábæran styrk og óvenjulegir
forustuhæfileikar hans komu
skýrt í ljós. Það er ekki hægt
að koma auga á nokkurn annan
stjómmálaleiðtoga í öllum
Evrópulöndum, sem hefði getað
leikið þetta eftir og eiga þó
margir þeirra við sams konar
erfiðleika að stríða á þessum
síðustu og verstu tímum. Og þvi
verður en’nfremur að bæta við,
að furða er hvílíka seiglu hann
hefur til að bera, þó hann sé
orðinn gráhæröur öldungur á
78. aldursári. Og þó er það i
mínum augum ekkert sérstakt
fagnaðarefni, þegar einn maður
fær með áhrifavaldi sínu slíkt
alræðishlutverk og er ekki
happasælt til frambúöar.
En það merkilegasta við þenn
an atburð er, að hann leiddi i
Ijós, að það er fleira fólk til í
Frakklandi en róstuseggirnir og
ofbeldismennimir, sem haldið
hafa landinu í heljarklóm sínum
Það eru hinir hæglátu og friö
sömu almennu borgarar, svo
hlédrægir flestir hverjir, að þeir
létu ekki heyra til sín meðan
anarkista-skríllinn óð uppi og
þóttist eiga allt. Og þaö má ekki
gleymast, að ríkisvaldið hefur
einnig skyldum að gegna gagn-
vart þessum friðsömu borgurum
Þær skyldur eru aö halda uppi
lögum og reglu. Þann lærdóm
geta forystumenn allra landa
þar sem skrílræöi veður uppi,
dregið af þessum atburðum.
Cá róstuandi sem nú grípur
^ um sig víðs vegar í hin-
um þróuðu menningarríkjum
vitnar um það, aö hvarvetna er
mikilla umbóta þörf á ýmsum
sviðum þjóðlifsins og verður að
taka sérstakan vara viö and-
varaleysi gamalla ráðamanna,
sem skilja ekki tákn nýrra tíma
og ímynda sér. að þeir geti set-
iö áfram í náðum í flokksstjóm-
um og ótal ráðum og nefndum
og þykjast ekkert sjá annað en
rósrauðar framfarir og þróttmik
ið þjóðlíf, þó alls staðar sé pott
ur brotinn: En bó að ólgan sé
eðlileg afleiðina os virðist nauð
synlegt tæki þróunarinnar mega
Wh*- 13. síða
11'
if