Vísir - 13.06.1968, Blaðsíða 8

3
V í SIR . Fimmtudagur 13. júní 1968.
VISIR
Útgeíandi: Reykjaprent ht.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Aöstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglysingastjóri: Bergþór Úlfarsson
Auglýsingar: Þingholtsstræti 1. Sfmar 15610 og 15099
Afgreiðsla : Hverfisgötu 55. Sími 11660
Ritstjóm: Laugavegi 178. Simi 11660 (5 línur)
Áskriftargjald kr. 115.00 á mánuöi innanlands
í lausasölu kr. 7.00 eintakiö
Prentsmiðja Vfsis — Edda hf.
Valdshyggjan vinnur á
/
JJeimur nútímans gefur fjölbreytta mynd af stjórn- /
skipulagi. Sums staðar ríkir einræði, annars staðar )
fámennisstjóm herforingja eða alræði eins flokks. )
Ein hin yngsta þessara tegunda og hin eina, sem ekki
byggist á valdshyggju, er lýðræðið. Það hefur löngum ((
átt erfitt uppdráttar, en hefur samt náð fótfestu í i
menningarríkjum Vesturlanda og á nokkrum öðrum )
stöðum. )
Lýðræði byggist á almennum kosningarétti og al- j
mennu skoðanafrelsi. Hugmyndin er, að á þann hált \
komist sem skynsamlegust sjónarmið í umferð og (
tryggt sé, að sjónarmið meirihlutans ráði á friðsam- /
legan hátt. Oft er þessum skilyrðum ekki alveg full- /
nægt, en viðkomandi ríki samt, viðleitninnar vegna, )
talin lýðræðisríki. \
Kosningarétturinn er hentugt tæki til að veita öll- (
um borgurum rétt til áhrifa á stjórn ríkisins með því (
að velja þá menn og stefnu, sem hverjum borgara í
fellur bezt í geð. Málið verður flóknara, þegar menn /
vilja tryggja sjónarmiðum sínum brautargengi. Til )
þess duga ekki eitt eða nokkur atkvæði. )
í þessu reynir á þolinmæði manna gagnvart lýðræð- (
ískerfinu. Margir eru svo innilega sannfærðir um á- (
gæti eigin skoðana, að þeir geta ekki skilið né sætt /
sig við, að þær séu í minnihluta. í slíkum tilvikum )
freistast menn stundum til að grípa til annarra ráða, )
og þá virðist valdbeiting oft vera einfaldasta ráðið. \
Það er þess háttar hugarfar, sem liggur að baki (
morðinu á Robert Kennedy og morðunum á séra i
Martin Luther King og John F. Kennedy Bandaríkja- )
forseta. Valdshyggjumennirnir sjá, að þetta eru vin- )
sælir stjórnmálamenn, sem virðast geta fylgt sjónar- (
miðum sínum fram til sigurs. Séu valdshyggjumenn- (
irnir nógu miklir glæpamenn eða geðsjúklingar, finnst (
þeim sjálfsagt að grípa til byssunnar. //
Hin sama valdshyggja liggur til grundvallar, þegar ))
grískir herforingjar eða tékkneskir kommúnistar ))
steypa í skjóli hervalds löglegum lýðræðisstjórnum n
og grípa sjálfir völdin. Valdshyggja er einnig á ferð- (\
inni, þegar róttækir stúdentar grípa til ofbeldisverka '■
til að koma sjónarmiðum sínum fram. Og einnig þeg- f
ar málningu er sprautað á skip og menn og efnt til /
uppþota fyrir einhverjum málstað. Slíkir valdshyggju- )
menn, stórir og smáir í sniðum, geta ekki sætt sig við, \
að sjónarmið þeirra séu í ir nnihluta, og vilja knýja \
þau fram í trássi við leikreglur lýðræðisins. (
Því miður hefur valdshyggja breiðzt út undanfarna 1
mánuði meðal lýðræðisþjóða. Og hér á landi virðast )
ýmsir andstæðingar Atlantshafsbandalagsins vilja )
rejma að beita henni. En sem betur fer er valdshyggja >
íslendingum framandi. (
í MYRKVIÐUM
AFRÍKU
BORGARASTYRJÖLDIN í NÍGERÍU
Hermenn Biafra eru ótrúlega tötralegir í rifnum einkennisbúningum
úr öllum áttum. Sumir þeirra eru jafnvel berfættir. Maöurinn á
myndinni ber eldflaug á höfðinu. Hún er að öllu leyti smíðuð f Biafra
og hefur reynzt hættulegt vopn, þótt ekki séu notaðar nýtízkuleg-
ar aðferðir við að koma slíkum eldflaugum til víglinanna.
JJinn 30. maí, 1967, lýsti
Ojukwu ofursti því yfir
I umboði íbúa Austur-Nígeríu,
að úr þeim hluta Nígeríuríkja-
sambandsins hefði verið stofnað
Óháða Biafra-iýðveldið. Og fáni
hinnar rísandi sólar var dreginn
að húni. 1 þorpum og bæjum
dansaði mannfjöldi og söng á
götum úti. í gleði sinni gleymdi
fólk næstum öllum erfiðleikum,
en þó var rætt um, að ef til
vill kynni innrás nígerískra
herja að standa fyrir dyrum,
þátt almennum borgurum virt-
ust litlar líkur benda til þess.
Vissulega mundi enginn óvinur,
hversu óbilgjarn sem hann væri,
ráöast á þetta land. Mánuði síð-
ar gerði Nígería innrás í Biafra.
Stundargleðln drukknaði í flóð-
bylgju beiskju og reiði. Almenn
gleði rlkti ekki aftur í Biafra
fyrr en níu mánuðum síðar, þeg-
ar þær fréttir bárust .skyndilega,
að Tanzanía hefði viðurkennt
hið umsetna lýðveldi sem sjálf-
stætt riki. Einangrun Biafra var
aflétt.
Vandamálið Nígería-Bíafra á
sér langan aðdraganda. Þessi
Iandsvæði lutu brezkum yfirráð-
um, og það voru Bretar, sem
ákváðu, að Nígeria skyldi vera
eitt land, sem þó skyldi stjórna
eins og tveimur ríkjum, Norður-
og Suður-Nígerfu. En áöur en
langt um leiö voru ríkin oröin
þrjú, Norður-, Austur- og Vest-
ur-. Til þess að finna einfalda
lausn á þessum erfiða vanda,
var tekið upp orðið „ríkjasam-
band“.
Á fyrstu fimmtíu árunum í
sögu Nígeríu varðist Norðurhluti
landsins öllum erlendum áhrif--
um, en menning þar mótast af
menningarkerfi Araba og Mú-
hammeðstrúarmanna. Aftur á
móti tóku íbúar Austur- og
Vestur-Nígeriu nýtízku mennt-
unarstefnum opnum örmum.
Þetta haföi þaö í för með sér,
að löngu áður en Nígería fékk
sjálfstæði sitt, höfðu margir í-
búar austurhlutans streymt norð
ur í land til að vinna þar sem
tæknimenn, skrifstofumenn o. s.
frv. En þegar frá upphafi beittu
Norðlendingamir eindreginni
„apartheidstefnu" gegn aðkomu-
mönnunum. Á þennan hátt fórst
það fyrir, að Nígeríumenn kynnt
ust anda þjóðlegrar samstöðu.
Aðkomumönnunum vegnaöi vel.
þótt þeir ættu andúð að mæta,
og þetta leiddi af sér öfund
Norðlendinganna í garð aökornu-
manna, sem stundum brauzt
jafnvel út í blóðugum óeirðum.
Einkum voru íbóar frá Austur-
Nígeriu illa séðir gestir.
jpftir að Nígería hlaut sjálf-
stæði sitt 1960 fór ástandið
hrfðversnandi. Ríkið samanstóð
reyndar af þremur óvinaþjóðum.
Það voru þó einkum íbúar Aust-
ur-Nígeríu, sem reyndu að Iíta á
ríkiö í heild, sem ættjörð sína,
en þeir áttu litlum skilningi að
mæta.
En neistinn, sem kveikti i
tundrinu, var tilraun nokkurra
ungra herforingja til að hrifsa
völdin úr höndum hinnar borg-
aralegu stjórnar. Valdaránið mis
heppnaðist, en forsætisráðherra
ríkjasambandsins var drepinn
sömuleiðis forsætisráðherrar
tveggja fylkja og hálf tylft gam-
alreyndra herforingja, sem flest-
ir voru Norðlendingar. Tilraun
inni til valdaráns var tekið með
fögnuði um gervallt landið,
vegna þess að stjórnin hafði ver-
ið þekkt aö endemum fyrir spill-
ingu. En afleiðingarnar, sem
fylgdu í kjölfarið, voru alvarlegs
eðlis. Tortryggni landsmanna í
garð hvers annars óx, og þetta
var kallar samsæri íbóa gegn
Norðurhlutanum, en forsætisrað
herrann þar varð hetja í augurr.
þjóðarinnar — heilagur maður
og píslarvottur, myrtur af heið-
ingjum.
Stjórnmálaforingjar og emír-
ar f Noröur-Nígeríu hugðu á
hefndir. í maí 1966 létu þeir
strádrepa 2000 íbóa, sem bjuggu
í Noröurhéruðunum. Aðrir Aust-
lendingar, sem bjuggu norður í
landi, vildu flýja aftur til heim-
kynna sinna, en Ojukwu ofursti,
sem þá var yfirmaður hersins í
Austur-Nígeríu, hvatti þá til að
halda kyrru fyrir til þess aö
stuðla að samheldni þjóðarinnar.
Tveimur mánuðum síðar end-
urtóku fjöJdamorðin sig. Þeir
íbóar, sem komust undan, flýðu
til Austur-Nígeriu f alls konar
dulargervum.
Lokahríðin varð enn tveimur
mánuðum sfðar, þegar sfðustu
ofsóknimar hófust gegn þeim
Austlendingum, sem ennþá
bjuggu í Norðurhlutanum. Þá
var um 30.000 þeirra slátrað. Á
þessum vikum hrundi til grunna
sú hrörlega bygging, sem nefnd
var Nigería.
íbúar Norður-Nígeríu (40
milljónir) lögðu út í styrjöldina
gegn Biafra (14 milljónir) i
þeirri fullvissu, að ófriðurinn
mundi ekki standa nema tvo eða
þrjá daga.
IV'ígeríumenn hófu stríðið hinn
1 6. júlí á þremur vfgstöðvum.
Þar var heilt herfylki gegn
hverri hersveit frá Biafra. Nfg-
eríumenn höfðu stórskotalið,
sprengjuvörpur og bryndreka.
Biaframenn höfðu riffla og fá-
einar vélbyssur.
Leiðtogi Biaframanna, Qjn-
kwu, ofursti, hefur sagt: „óvin-
imir halda, að sigurinn í þessari
styrjöld sé hægt að vinna með
blýi, en það er ekki blý, sem
sigrar f styrjöldum. Það er hug-
sjónin, sem sigrar. Þeir hafa
enga hugsjón, en þeir hafa mikið
af blýi. Við höfum hugsjón, en
sáralítið af blýi — en við not-
um hvort tveggja með ákaflega
góðum árangri."
Nígeríumenn hafa nú mikið af
vopnum bæði frá Bretum og
Rússum, en þeir ruku til f upp-
hafi styrjaldarinnar og undirrit-
uðu „menningarsáttmála" við þá
og uppskára að launum MIG-
orustuþotur. En Biaframenn
berjast grimmilega, og þeim hef-
ur tekizt að hertaka mikið af
vopnum, en styrkur þeirra er að-
allega fólginn í þvi, að öll þjóö-
in tekur virkan þátt f styrjöld-
inni, því að ósigur þýðir sama
fyrir þá og dauði og útrýming.
Ef til vill hefur sagan veriö
sögð hér frá sjónarmiði Biafra-
manna, og Nígeríumenn mundu
orða margt öðru vísi. Það er
rétt, að tekizt hefur að sameina
alla Nigeríu, nema ættbálk
íbóanna, og Norðlendingarnir
heyja styrjöld til aö neyða þá til
að láta undan og lúta lögum
ríkjasambandsins. En þótt þeir
vinni sigur, er ekki víst, að rfkja
sambandinu verði mikill ávinn-
ingur að þvi, vegna þess að það
er óheilbrigt þjóðfélag, þar sem
hluta þjóðarinnar er haldið niðri
með hervaldi.
Biaframenn hafa rennt augum
til Breta í von um leiðréttingu
á málum sínum, en þaðan hefur
engin hjálp borizt. Afleiðingar
þessa asnasparks hrörnandi
heimsveldis kunna að verða al-
varlegar, eins og orð Ojukwus
ofursta gefa til kynna: „Þrátt
fyrir mínar eigin skoðanir, álít
ég, að afstaða almennings (til
Breta) sé að komast á hættu-
legt stig“. (Að mestu þýtt).