Vísir - 28.06.1968, Blaðsíða 8

I
8
VÍSIR
Otgefandi : Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Bergþór Olfarsson
Auglýsingar : Þingholtsstræti 1. Símar 15610 og 15099
Afgreiðsla : Hverfisgötu 55. Sími 11660
Ritstjóm : Laugavegi 178. Simi 11660 (5 línur)
Áskriftargjald kr. 115.00 á mánuði innanlands
í lausasölu kr. 7.00 eintakið
Prentsmiðja Visis — Edda hf.
Afvopnunartilboð NATO
þorsteinn Thorarensen, utanríkismálasérfræðingur
Vísis, skrifaði í blaðið í gær grein um NATO-fund-
inn, sem haldinn var í Reykjavík í vikunni. Vekur
Þorsteinn í greininni m. a. athygli á afvopnunartil-
boðinu, sem samþykkt var á fundinum, og segir:
„Það hefur löngum legið orð á því, að árangur af
slíkum alþjóðaráðstefnum sé sáralítill. Þetta séu
venjulega kjaftaþing, sem komist sjaldan að neinum
raunhæfum niðurstöðum eða geti fitjað upp á merki-
legum nýmælum.
Eftir því, sem mér hefur til eyrna borizt, þykir
það nokkrum tíðindum sæta með þessa ráðstefnu,
að á henni hefur komið fram allmikið nýmæli og
frumkvæði, sem er í því fólgið, að Atlantshafsbanda-
lagið hefur nú ákveðið að bjóða Rússum eða Varsjár-
bandalaginu afvopnun, sem ætti c.ð hefjast fyrst á
takmörkuðum svæðum í Mið-Evrópu og síðar á
stærri svæðum, ef vel gengi. Þessi hugmynd er nú
talin hafa verið aðalviðfangsefni ráðstefnunnar. Hún
er í fyrstu kannski aðeins hugmynd og nú á að
setja kraft í að útfæra hana í smáatriðum og gera
Rússum tilboð.
Auðvitað byggist þessi hugmynd fyrst og fremst
á þeirri þróun, sem orðið hefur á undanförnum ár-
um, þar sem dregið hefur úr spennunni og frjálsrseð-
isöldur hafa meðal annars gengið yfir kommúnista-
ríkin í Austur-Evrópu.“
„Það væri ekki lítils virði, ef þessi nýja hugmynd
á ráðstefnunni í Reykjavík gæti orðið til þess að
koma á friði eða að minnsta kosti betra samkomu-
lagi milli austurs og vesturs. Það ,væri ekki lítill
heiður fyrir okkur og land okkar, ef þessi samkoma
yrði í minningunni eins konar friðarráðstefna og nafn
Reykjavíkur við hana tengt.
Ég býst auðvitað við, að slíkt sé að gera sér gylli-
vonir, og enn muni líða nokkur tími, þar til séð
verður, hver viðbrögð Rússa verða. En þetta ætti
þó að vekja okkur til nokkurrar umhugsunar, hvers
eðlis slíkar ráðstéfnur eru. Þær eru lýðræðislegur
vettvangur fyrir skoðanaskipti milli þjóða, og geta
merkisviðburðir upp af þeim sprottið, þótt síðar
verði.
Þetta ætti um leið að sýna okkur, hve fávísleg
eru þau mótmæli, sem komið hafa fram varðandi
þetta ráðstefnuhald, sérstaklega þau mótmæli, sem
voru byggð á því, að ráðstefnan gæti orðið Háskóla
íslands til einhverrar vansæmdar. Þvert á móti er
það skólanum sem stofnun til mikils heiðurs að lána
hús sitt til afnota fyrir ráðstefnu, sem hefur komið
rram með merkilega hugmynd í friðarátt í heimin-
um.“
V1 S I R . Föstudagur 28. júní 1968.
Ottó Schopka:
AFKOMA
IÐNAÐARINS
Xpyrir skömmu var Iögð fram
skatta- og útsvarsskrá fyr-
ir Reykjavík, þar sem greint er
frá álagningu opinberra gjalda
á tekjur ársins 1967. Úr þessari
skrá má lesa ýmsan fróöleik,
m. a. um afkomu atvinnuveg-
anna, og með samanburði við
álagningu fyrra árs má gera
sér nokkra grein fyrir þrðun-
inni í afkomu einstakra greina.
Árið 1967 var flestum fyrir-
tækjum og atvinnurekendum
erfitt. Þetta endurspeglast Ijós-
lega í heildarupphæð álagðra
opinberra gjalda á félög, en sam
anlögð tekjuútsvör þeirra lækk-
uðu um nálega 30%, úr 80 millj.
kr. í fyrra f 55 millj. kr. í ár.
Heildarupphæð tekjuskatta fé-
laga lækkar sennilega í sama
mæli. Á hinn bóginn hækka
eignaskattar og eignaútsvör
verulega. Ekki stafar það þó af
því að atvinnureksturinn hafi
aukið eignir sínar svo verulega
frá fyrra ári, heldur er nú not-
að hærra mat en áður við ákvörö
un skattskyidra eigna. Er nú
miðaö viö nífalt fasteignamat
en áður var miðaö við 3—6 falt
fasteignamat.
I þessari breytingu felst veru
lega aukin skattabyröi, sem
Ieggst með fullum þunga á at-
vinnureksturinn á tímum þegar
afkoma hans er með lakasta
móti. Ósennilegt er, að atvinnu-
reksturinn geti staðiö undir þess
ari auknu skattabyrði, eins og
ástandið er í dag, og mun hún
því óhjákvæmilega koma fram f
hærra verðlagi, a. m. k. hjá
þeim atvinnugreinum, sem hafa
möguleika á þvl og að svo miklu
leyti sem verðlagseftirlitið kem-
ur ekki í veg fyrir það.
Aðrar atvinnugreinar, einkum
þær sem eiga í erlendri sam-
keppni eöa selja afurðir sfnar á
erlendum mörkuðum, hafa ekki
sömu möguleika og verða þvl
að bera skattahækkunina að
mestu sjálf. Afkoma fyrirtækja
í þessum greinum hefur hins veg
ar verið fremur bágborin að
undanfö.rnu, þótt gengisbreyting
in í nóvember sl. hafi eitthvaö
bætt þar um, og má’ búast við
að þessi skattabækkun valdi
þeim einhverjum erfiðleikum.
Lauslegur samanburður á
rekstrarafkomu einstakra iðn-
greina gefur vísbendingu um,
að það er víðar en I sjávarút-
vegi, landbúnaði og fiskiðnaði,
sem tryggja þarf raunhæfan
rekstrargrundvöll.
Augljóst er, að afkoma þeirra
iðngreina, sem eiga I erlendri
samkeppni, hefur yfirleitt ver-
ið lök á árinu og versnað frá
áripu áður. Veldur þar mestu,
að vegna erlendrar samkeppni
var óhægt að hækka verðlag inn
lendrar framleiðslu, enda þótt
nokkrar kostnaðarhækkanir
hefðu gert þaö nauðsynleot, oe
dró það að sjálfsögðu úr af
rakstri þessara iðngreina. Hin
hagstæðu áhrif gengisbreyting-
arinnar koma ekki tram 1 ar
komunni á árinu 1967, þar sem
þeirra var lítt eða ekki tekið að
gæta fyrir áramót.
Sumar iðngreinar, sem við
eðlileg skilyrðl ættu að geta
skilað viðunandi hagnaði, voru
reknar með hreinu tapi, sem má
að sumu leyti rekja til strangra
verðlagsákvæða. Athyglisvert er
t. d., að rekstur prentsmiðja
hefur yfirleitt ekki verið arð-
samur, því síður rekstur vél-
smiðja, sama máli gegnir um
brauðgerðarhús og loks hafa
rakarameistarar lýst yfir áhyggj
um um framttð iðngreinar sinn-
ar vegna lélegra afkomuhorfa,
sem fæla unga menn frá þvl að
læra iðnina og starfa við hana.
Allt stafar þetta að meira eða
minna leyti af fráleitri afstöðu
verðlagsyfirvalda, sem virðast
starfa eftir reglum, sem eru
byggðar á misskilningi, eða skiln
ingsleysi á nauðsyn þessara og
ýmissa annarra atvinnugreina
Ekki eru horfur á, að um
neinn stórfelldan bata I afkomu
iönaðarins verði að ræða á þessu
ári þótt líkur séu á, að afkom
an verði þó yfirleitt nokkru
betri en I fyrra. Alls konar kvað
ir hlaðast á hverju ári á at-
vinnureksturinn og lítið eða ekk
ert kemur á móti. Þótt þessir
pinklar séu flestir smáir og láti
lítið yfir sér, eru þeir þó allir
orðnir ærin byrði fyrir margan
sjálfstæðan atvinnurekanda og
þykir sumum nóg um.
Samkeppnisaðstöðu innlends
iðnaðar er hætta búin, ef enda-
Iaust er hlaðið á hann auknum
álögum. Það er þvi áreiðanlega
orðið tímabært að endurskoða
afstöðuna til þessara mála.
Erik Heirung, forstjóri Fred. Olsen & Co., Osló:
Hagræðing í strandsiglingum
og Norðursjávarsiglingum
Vinir á íslandi hafa vakið at-
hygli okkar á viðtali við Guð-
jón Teitsson, sem fjallar um
starf undirritaðs og kapt. Mark-
ussens fyrir Skipaútgerð ríkis-
ins á árunum 1960 og 1963.
Án þess að ræða gæði þess
ráðgjafarstarfs, sem var af
hendi leyst, vil ég aðeins stað-
hæfa að grundvallaratriði þeirra
tiliagna sem gerðar voru, eru
hin sömu grundvallaratriði og
seinna var beitt með miklum ár
angri við hagræðingu á strand
flutningum í Noregi. Það kann
einnig að vera þekkt á íslandi
að rekstur strandflutninga, sem
áður átti I miklum erfiðleikum,
er nú orðinn arðbær rekstur.
Þegar hr. Teitsson segir að I
Noregi hafi fengizt stæm
reynsla síðustu 10 árin af nýj-
ustu gerðum palla- og slðuhurða
skipa, þá er það beinlínis rangt.
í þessu sambandi vil ég einn
ig benda á, að fulltrúar frá ís-
landi voru kynntir hjá Vesten-
fjeldskes Ruteselskap, en skip
þeirra „Verma“ hefur stórlega
opnað mönnum sýn (har vært
den store öyeápner), ekki aðeins
hjá norskum strandferöaútgerð-
um en einnig hjá skipaútgerðum
um allan heim.
Það er hryggilegt að mönnum
skuli sýnast aðstæður á Islandi
svo „sérstakar", að þeim sé ekki
fært að notfæra sér kosti nýj-
ustu skipatækni.
Útgerðarfélag það, sem ég
veiti forstöðu lét byggja 10 ný
skip á árunum 1966/67, og voru
þau öll byggð fyrir notkun palla
og með síðuhurðum. Á sama
tíma var yfir 10 skipum breytt
I sömu átt. Þessi skip eru bæði
I Norðursjávarsiglingum og út-
hafssiglingum.
Þekktur austur-þýzkur leik-
stjóri, Wolfgang Pintzka er
staddur hér á landi um þessar
mundir, en hann hefur verið ráö
inn til að setja upp leikrit Bert
olts Brechts, „Puntila og Matti
vinnumaður hans“, I Þjóðleik-
húsinu næsta haust.
Pintzka vann með Brecht I
hinu fræga leikhúsi hans, Berlin
er Ensemble. I 10 ár, en starfar
nú við eitt fremsta leikhús I
Austur-Þýzkalandi, Volksbiihne.
Að lokum má nefna að þeir,
sem fást við skipaflutninga í
heiminum, eru nú I höfuðatrið-
um sammála um að þar sem
það borgar sig ekki að nota
stóra flutningakassa (contain-
ers), þá sé palla/slðuhurðahug-
myndin sú rétta. Sú gamaldags
aðferð að hlaöa vöru lausri f
lest, er endanlega og örugglega
horfin úr sjónvldd.
Með honum kemur I haust leik-
tjalda og listmálarinn, Manfred
Grund og gerir hann leikmynd
og búninga við þessa sýningu
Þjóðleikhússins. Ekki hefur ver-
ið gengið endanlega frá hlut-
verkaskiþan I sýninguna, en á-
kveðið er að Puntila sjálfan
leiki Róbert Amfinnssoa Er-
lingur Gíslason leikur Matta og
Evu dóttur Pimtila leikur Krist
bjðrg Kjeld. Gert er ráð fyrir að
leikritið verði frumsýnt f októ-
berbyrjun.
Þekktur Brecht-leikstjóri
til Þjóðleikhússins
— setur upp Puntila eftir Brecht næsta haust