Vísir - 27.07.1968, Blaðsíða 9

V í SIR . Laugardagur 27. júlí 1968.
„Litlu hrepparnir
efnum nútímans"
Rætt v/ð Unnar Stefánsson, framkvæmdastjóra
Sameiningarnefndar sveitarfélaga
valda ekki verk-
■ Unnar Stefánsson, við-
skiptafræðingur, fram-
kvæmdastjóri Sameiningar-
nefndar sveitarfélaga og
starfsmaður Sambands is-
lenzkra sveitarfélaga. Sem
slíkur hefur hann sótt heim
alla helztu landshluta, haldið
marga fundi með sveitar-
stjórnum og kynnt hugmynd-
ina um nýja skiptingu 'ands-
ins I sveitarfélög, þannig að
tveir eða fleiri hreppar sam-
einist í einn. Ennfremur hef-
ur hann fylgzt náið með und-
irbúningi að gerð landshluta-
áætlana, sem hér hafa hafizt,
og meðal annars farið Nor-
egs og Vestur-Þýzkalands að
kynna sér slík mál. — Við
heimsóttum Unnar Stefáns-
son á skrifstofu hans við
Hlemmtorg og inntum hann
frétta af, hverjar horfur væru
um árangur af starfi hans.
Unnar Stefánsson.
SAMEINING HREPPA.
Hver er reynsla þín af starf-
inu.í þágu sameiningar sveitar
félaga?
Fyrsta reynsla mín gefur til
kynna, að þaö hljóti aö vera eitt
brýnasta mál okkar tíma að efla
og styrkja héraösstjómina og
iaga hana að nýjum aðstæðum.
Grunneiningin, hrepparnir, er
elzta félagsmálastofnun í land-
inu, sem starfað hefur samfellt
frá upphafi byggðar. Þeir hafa
ávallt átt mikilsverðu hlutverki
að gegna í okkar þjóðfélagi. Nú
mun mönnum hins vegar orðið
ljóst, að þessi litlu umdæmi
sníða sveitarstjóminni allt of
þröngan stakk. Verkefnin, sem
við er að glíma, hafa vaxið upp
úr þessari þröngu félagsheild.
Gjörbreyttar samgöngur, sími
og annað hafa gert kleif sam-
skipti fólks á miklu breiðara
svæði en áður var.
Hvaða verkefni er hér helzt
um að ræða?
Sveitárfélögin voru frá fornu
fari framfærslustofnanir. Hrepp-
arnir hafa nú reynzt of litlir til aö
geta sinnt fræðslumálum. í rúm
30 ár hefur verið unnið að sam
einingu hreppa um skóla, en því
hefur miöað mjög skammt. Af
því leiðir, að sveitaæskan býr
víða við miklu erfiðari aöstæð-
ur til menntunar en æska ann-
ars staðar á landinu. I heilbrigð
ismálum ná læknishéruðin yfir
stærri heildir, og þau mál hafa
verið leyst meö lögboðinni sam-
stöðu hreppa. Ýmsum málum,
sem hrepparnir eiga að annast,
svo sem heimilishjálp, hafa litlu
hrepparnir ekki getað sinnt.
Sjúkrasamlög í fámennum hrepp
um þola ekki nein skakkaföll.
Brunavarnir eru víða óleyst
verkefni. Síðast en ekki sízt, er
sjálf sveitarstjórnin of veik.
Fólk í sveitum fer á mis við
nauösynlega þjónustu. í dreif-
býli hafa bændur varla tök á,
samfara búskap, að sinna stjórn
sveitarmála eins og vera þyrfti.
í lögum eru ákvæði, að fleiri
hreppum en einum sé heimilt
að ráöa sameiginlegan sveitar-
stjóra, en reynslan sýnir, að
slík samvinna hefur hvergi kom
izt á. Síðari ár hafa þó 25
ungir menn tekiö að sér störf
sveitarstjóra í stærri hreppum,
það er að segja kauptúnum, og
hefur það reynzt mjög hag-
kvæmt, að einn maður helgi sig
algjörlega framfaramálum við-
komandi byggðarlags. Við stefn
um að því, að hinir nýju hreppar
verði það stórir, að þeir hafi
fjárhagslegt bolmagn til að ráða
sérstakan sveitarstjóra. 1 slikum
heildum, sem þyrftu að hafa yfir
1000 íbúa, mundu skapast að-
stæður til að leysa ýmis verk-
efni, sem hinar smærri ráða ekki
við. Sem dæmi mætti taka
fræðslumál, rekstur bókasafna,
landgræðslu náttúruvernd,
skipulagsmál, æskulýösmál,
barnavernd og atvinnumál. Að
því yrði stefnt, að hvert byggð-
arlag, sem er landfræðileg, sam
gönguleg, félagsleg og menn-
ingarleg heild, yrði einnig stjórn
arfarsleg heild.
FÁ KAUPSTAÐIRNIR
AÐILD AÐ SÝ SLUFÉLÖGUN-
UM?
Sýslufélögin gætu væntanlega
ekki myndað slíka heild?
Á nokkrum stöðum á landinu
mætti hugsa sér, aö nýtt sveit-
crfélag næði yfir núverandi um-
dæmi sýslu. Annars staðár yrðu
fleiri hreppar í sýslu. Annars er
víða þörf að endurskoða sýslu-
mörk, sem víða eru úrelt orð-
in. Þannig eru til dæmis tveir
hreppar við Eyjafjörð, sem til-
hevra Þingeyjarsýslu, sem ættu
landfræðilega, að heyra Eyja-
fjarðarsýslu til. Á Fljótsdalshér
aði hefur veriö að rísa upp
byggðarkjami á Egilsstöðum, og
að ýmsum framkvæmdum þar
standa tíu hreppar á Héraði, svo
sem byggingu og rekstri félags-
heimilis. Óeðlilegt verður að telj
ast, að þessir hreppir séu sinn í
hvorri sýslunni. Þannig eru Eg-
ilsstaðir og þrír aðrir hreppar á
Héraði i Suður-Múlasýslu, en
hinir hrepparnir í Norður-Múla-
sýslu. Fljótsdalshérað yröi mynd
arlega sveitarfélag með yfir
2000 íbúum.
Þá virðist einnig óeðlilegt, aö
til frambúðar þurfi fólk í Njarð
víkum og Miðneshreppi, kem
býr í næsta nágrenni við bæjar
fógetann í Keflavík að eiga öll
viðskipti við sýslumanninn í
Hafnarfirði, til dæmis hlýtur aö
vera öfugsnúið fyrir þetta fólk
að þurfa til Hafnarfjarðar með
afgreiðslu smávægilegra erinda,
svo sem um veðbókarvottorð,
nafnskirteini, ökuskírteini og
sllkt.
Hver yrði staða kaupstaðanna
í framtíðinni?
frá grunni samkvæmt fyrirframgerðun ákvörðunum stjórn-
valda. Rætt er um, að þorpið sé vel i sveit sett til að verða
byggðakjarni fyrir Austfirði. Eins og kortið ber með sér,
er það á krossgötum um samgþngur á landi og í jofti. Kort-
ið fylgir aðalskipulági, sem gert hefur verið fyrir Egilsstaða-
kauptún og á að gilda 1968 — 1988.
Þar, sem kaupstaöur er mið-
stöð samgangna og verzlunar i
héraði, væri eðlilegra, að hann
ætti aöild að sameiginlegri yfir
stjórn þess. Nú eiga þeir ekki
einu sinni aðild að sýslunefnd-
um, sem þó eiga hægast með
að reka stofnanir sínar í kaup-
staönum. Þannig eru Akureyri
og Sauöárkrókur til dæmis aö
sjálfsögðu eölileg miðstöö fyrir
þróttmikla héraðsstjórn, sem
næöi yfir allt byggðarlagið.
Styrkari héraösstjórn væri þá
hentugt umdæmi til að annast
ýmsa þjónustu, svo sem rekstur
sjúkrahúsa og læknamiðstöðva,
löggæzlu, framhaldsmenntun og
• VIÐTAL
DAGSINS
sérskóla, byggða- og listasöfn,
sundlaugar, félagsheimili, tann-
læknaþjónustu, skipulagsmál og
fleira. Einnig á ísafjörður að
eiga aðild að sameiginlegri yfir-
stjórn framfaramála á norðan
verðum Vestfjörðum.
BYGGÐAÁÆTLANIR.
Eru horfur á, að kjördæmin
geti oröið eðlilegur grundvöll-
ur héraðsstjórnar?
Hin seinustu ár hefur verið
stofnað til samtaka sveitarfé-
íaga í Reykjanes- og Aust-
fjarðakjördæmi, Fjórðungsþing
Norðlendinga endurskipulagt og
unnið að stofnun sveitarfélaga-
sambands á Vestfjöröum. Þessi
samtök fjalla um ýmis sameig-
inleg mál kjördæmisins, og þá
fyrst og fremst í sambandi við
svonefndar byggðaáætianir,
Fyrsta landshlutaáætlunin hér
á landi, Vestfjarðaáætlunin, fjall
aði eingöngu um framkvæmdir
hins opinbera. Það var mikill
galli á því starfi, að kjörnir
M ■'
fulltrúar heimamanna skyldu
ekki hafa átt beina aðild að því.
Það væri styrkur, er unnið verð-
ur að áframhaldi skipulagðrar
uppbyggingar, ef þeir hefðu
slíka aðild. Til þess að svo megi
verða, þurfa sveitarstjórnir að
hafa umboö fyrir meiri fjölda
íbúa en nú er. Það er líka for-
senda fyrir starfhæfum sam-
tökum.
Við undirbúning Norðurlands-
áætlunar, sem nú er unniö aö,
verður haft samstarf við sveitar
félög á Norðurlandi. Þa8 verður
fyrsta verkefni nýráðins starfs-
manns Sambands sveitarfélaga í
Austurlandskjördæmi að annast
beinlinis gerð Austurlandsáætl-
unar í samráöi við Efnahags-
stofnunina.
Þaö hefur ekkert heyrzt um
þessa Ausftjarðaáætlun fyrr.
Getur þú skýrt nánar frá henni?
Nýlega hefur Bergur Sigur-
björnsson, viöskiptafræðingur,
hafið starf, sem framkvæmda-
stjóri Sambands sveitarfélaga i
Austfjaröakjördæmi. í viðtali í
timaritinu Sveitarstjórnarmál
skýrði hann frá þessu og jafn
framt, að fyrstu þættir þessar-
ar áætlunar yrðu raforkumál og
samgönguáætlanir. í raforkumál
um eiga Austfirðingar mikið í
húfi, hvort Lagarfoss verður
virkjaður. Mikill áhugi virðist
vera á Austurlandi á aukinni
áherzlu á skipulagðri uppbygg-
ingu atvinnumála, opinberrar
þjónustu og menntamála, og eru
þar mikil verkefni ólevst. Ef til
vill hafa forustumenn þar og á
Norðurlandi fundiö betur en
fólk í öörum Iandshlutum, hver
nauðsyn er á því aö efla svo
heimastjórn héraðanna, að þau
verði þess megnug að veita þá
þjónustu, sem nútíminn krefst.
Hrepparnir eru í dag alls ekki
í samræmi við þessi verkefni.
Þegar menn gera sér þetta ljóst,
10 síða
IISIHBDR |
BHNW
ÞAÐ ERU LESENDUR, sem
hafa orðið i þessum þætti okk
ar, sem birtist eins oft og
efni gefst til. Margir skrifa
okkur stutt og góð bréf, en
listin að segja frá er að
vera rtuttorður og gagnorðiu
eins og forfeður vorir, bega’
beir rituðu fslendingasögurn-
ar. Bréf til okkar eíga að senif
ast til eftirfarandi heimilis-
fangs: Dagblaðið Vísir, „Les-
endur hafa orðið“, Laugavegi
178, Reykjavík.
MINNISMERKI UM
SUNDLAUGARNAR
• Við hér ibúar við gömlu
sundlaugarnar viljum skjóta þv
að borgaryfirvöldunum, hvort
ekki væri unnt að byggja nokk
urs konar minnismerki um sund
laugarnar gömlu á þeim staö.
sem þær voru. Þar mætti t. d
hafa Iitla en snotra tjörn og
reyna með einhverju móti aö
minna á þaö, sem sundlaugarnar
hafa verið okkur íbúum Reykja-
víkur, og reyndar mörgum öör-
um.
Heyrit hefur, að i ráði væri
að byggja raðhús á þeim staö,
sem sundlaugarnar voru á, en
nú viljum viö sem sé koma á
framfæri þessari uppástungu.
ÍLái f Laugarnesinu.
ISl
STRÆTISVAGNARNIR
FANGELSI?
• Það er fáheyrð ósvífni og
tillitsleysi, að láta farþega biöa
mínútum saman við lokaðar dyr
strætisvagna, eða þar til vagn-
stjórinn kemur, kannski á sein-
ustu sekúndu til þess að leggja
af stað. Ég hefi séð allt aö 10
manns bíöa við lokaðar dyr —
í rigningardembu. Getur stjörn
SVR ekki gert sér grein fyrir,
að margt af því fólki, sem hér
um ræðir, er fólk af æskuskeiöi,
kannski þreytt í fótum eftir að
hafa rekið erindi sín? Og hvaöa
heimild er til aö loka menn inni
í vögnunum eins og gert er?
Ég hefi heyrt, að strætisvagna-
skýli eigi að koma á torgið. Það
leysir ekki vandann að fullu.
Eða eiga menn að iðka sprett-
hlaup meö vagnstjórunum suöur
eftir Lækjargötu til dæmis eöa
upp á Hverfisgötu? Aö síðustu:
það er ekki viö vagnstjórana að
sakast helflur SVR. — 1.
ÍSI
SÓLBAÐSKÝLI
• Sundlaugin nýja er glæsi-
legt mannvirki og gaman er að
koma þangað og synda í tæru
vathinu og móka í heitum ker-
unum. Sumt hefði að vísu mátt
betur fara í skipulagi staðarins.
en það má vafalaust segja um
öll okkar mannanna verk. Mig
langar þó til að koma einu á
framfæri sem brýna nauösyn ber
til að athuga nú um hásumariö.
Það vantar aðgreind sólskýli fyr
ir karla og konur. Mér dettur
í hug aö handa okkur stripl-
ingunum mætti nota suðurhorn
svæðisins og yrðu þá kallarnir
í öðru horninu og kellingarnar
í hinu. Mundi þá nægja að setja
upp veggi úr þunnum dúk, þvi
að með haustinu yrðu þeir tekn-
ir niöur. Þannig mætti útbúa
dýrindispláss handa okkur sól-
dýrkendum, þar sem viö gæt-
um legiö í grasinu og látið far,-
vel um okkur — án þess að
hneyksla náungann.
Díana.
Með kveðju til þáttarins „Les-
endur hafa oröið“.
V