Alþýðublaðið - 04.06.1966, Qupperneq 7

MINNINGARORÐ:
Axel Benediktsson
fyrrverandi skólastjóri
Skólastofa í norðlenzku kauptúni
fyrir 20 árum síðan. Það er síð
asta kennslustund fyrir jól og all
ir hlakka til að fá jólafriið. Það
er hlýtt og notalegt í þröngri
kennslustofnunni, og það logar
glatt í olíuofninum, sem notaður
er til að hita upp kennslustofuna.
Kennarinn, hár myndarlegur mað
ur, kemur inn í stofuna og er með
bók í hendi. Hann ætlar að lesa
sögu fyrir nemendurna þennan síð
asta tíma. Allt dettiu- í dúnalogn
þegar hann byrjar lesturinn. Að
eins heyrist hvinið í olíuofninum
og sterk og hljómmikil rödd kenn
arans, er hann les. Eftir því sem
á söguna líður vex athygli og eftir
vænting nemendanna — lestur
inn og söguefnið hrífur þá. Sag
an er „Stökkið“ eftir Þórir Bergs
Bon.
Þessi minning rifjaðlst upp fyr
lr mér, er mér var sagt lát míns
gamla skólastjóra og síðar sam-
starfsmanns, Axels Benediktsson
ar. Og mér hefur fundizt framan
greind saga, sem hann hafði valið
Bér að lesa fyrir nemendur sína
á ýmsan hátt táknræn fyrir hann.
Hann vildi annars vegar hvetja
nemendur sina til að verða aff sönn
um mönnum, en á hinn bóginn var
Axel Benediktsson sjálfur karl-
menni bæði til líkama og sálar.
Hann komst ekki hjá því vegna
mikilla afskipta af þjóðmálum, að
stundum léku stormar um hann,
en ekkert held ég, að hafi verið
fjær skapi hans en láta bugast af
slíkum hlutum, enda skapmikill en
þó með viðkvæma lund. Og með
sömu karlmennsku og hugrekkí, er
hann hafði sýnt í lffi sínu, beið
hann þess, er koma skyldi, síðustu
vikurnar, er hann lifði. Hann lézt
á 2. hvítasunnudag og er útför
hans gerð frá Kópavogskirkju í
dag.
Axel Benediktsson var fæddur
29. 4. 1914 á Breiðabóli á Sval
barðsströnd og voru foreldrar hans
hjónin Benedikt Jónsson og Sess
elja Jónatansdóttir, bæði af þing
eysku bergi brotin. Hann ólst upp
í foreldrahúsum í stórum syst-
kinahópi og fór ungur í Mennta
skólann á Akureyri og lauk þcli
an stúdentsprófi vorið 1935. Um
tíma stundaði hann nám við Há
skóla íslands en lauk kennara-
prófi frá Kennaraskólanum 1937
og stundaði eftir það kennslustörf
í sveitum á Norðurlandi um nokk
urt skeið.
Haustið 1940 réðist Axel kennari
við barnaskólann í Húsavík. Vakti
hann í Húsavík strax athygli sem
vinsæll og góður kennari, en ekki
síður fyrir snjailar ræður og sköru
legan og þróttmikinn málflutning
en slíkt eru og voru mikils metn
ir kostir um þær slóðir.
Þegar Gagnfræðaskóli Húsavík
ur var stofnsettur haustið 1945
var Axcl ráðinn skólastjóri hans
og stýrði honum af myndarskap
til ársins 1957, er hann flutti brott
frá Húsavík. Þessi fyrstu ár Gagn
fræðaskóla Húsayíkur voru áreið
anlega erfið fyrir skólastjórann.
Ekkert eigið húsnæði var til.
Fyrstu árin starfaði skólinn í leigu
hú:næði, í hóteli og var veitinga
stofa staðsett á milli kennslustof
anna. Olíuofnar voru til upphitun
ar í kennslustofum. en á kennara
stofu mun engin upphitun hafa ver
ið. nema afstungið var við raf-
magnsofni. Við þessi erfiðu skil
yrði stýrði Axei Benediktsosn
skóla sínum fyrstu árin, en tókst
samt að skapa það andrúmsloft
Axel Benediktsson
innan skólans, að ég sem einn úr
hópi fyrstu nemenda Gagnfræða
skóla Húsavíkur minnist þess ekki
að liafa átt í öðrum skólum ánægju
legri skólaár, svo mikill var sam
hugur og samstarf kemiara og
nemenda, þrátt fyrir það, sem
kallað yrði í dag erfið ytri skil-
yrði.
Alþýðuflokkurinn í Húsavík
hafði um langt skeið átt 1 fulltrúa
af 7 í hreppsnefnd Húsavíkur. Við
fyrstu bæjarstjómarkosningör i
Húsavík árið 1950 réðst það svo,
að Axel yrði í öðru sæti á lista
Alþýðuflokksins. Gekk hann ó-
trauður fram í þessari kosninga
baráttu, og urðu úrslitin þau, að
hann náði kjöri í fyrstu bæjar
stjórn Húsavíkur og Alþýðuflokk
urinn í Húsavík tvöfaldaði fylgi
sitt í þessum kosningum. Þá voru
jafnaðarmenn í Húsavík stoltir.
Axei átti síðan sæti í bæjarstjórn
Húsavíkur um sjö ára skeið og
var um tíma forseti bæjarstjórn
ar. Var á þessum árum oft gest
kvæmt á heimili hanS, enda öll
um tekið með - sérstakri ljúf-
mennsku af húsráðendum. Þá var
Axel og tvívegis í framboði til
Alþingiskosninga í S-Þingeyjar-
sýslu.
Haustið 1957 flutti Axel ásam*
fjölskyldu sinni til Reykjavíkur
og stundaði þar kennslustörf um
eins árs skeið, en varð síðan skóla
stjóri Gagnfræðaskólans á Akra-
nesi einn vetur. Veiktist hann eft
ir það mjög alvarlega ög varð um
skeið óvinnufær og mun aldrei
hafa náð sér að fullu eftir það.
Hann starfaði um 5 ára skeið sem
aðalbókari lijá Innkaupastofnun
ríkisins, og rækti hann það
starf af einstakri snyrtimennsku
og nákvæmni, enda að at-
gerfi listaskrifari. Fyrir um það
bil ári síðan réðist hann sem full
trúi á skrifstofu Fræðslumála-
stjóra og hugðist nú, starfa að
þeim málum, sem honum höfðu
verið hugstæðust, en skömmu eft
ir siðastliðin áramót fór að bera
ó sjúkdómi þeim, er varð honum
að aldurtila.
Enn er ótalið, að Axel átti sætl
í bæjarstjóm Kópavogs síðastlið
ið kjörtímabil fyrir Alþýðuflokk
inn og var fyrsti maður, sem A1
býðuflokkurinn fékte kjörinn í
bæjárstjórn Kópavogs. Atti hann
þar meðal annárs frumkvæði að
því að , sett var á fót
•sérstök atvinnumálanefnd ir
vegum Kaupavogsbæjar, en
starf þeirr&r nefndar varð síð
ar upphafið á því að sainin var
sérstök framkvæmdaáætlun fyrir
Kópavogskau pstað — sú f&rrsta
fyi-ir kaupstað hér á landi. Hann
átti ennfremur sæti. í fræðsluráði
Kópavogs. Fyrir síðustu bæjar-
stjórnarkosningar hugði Axel enn
til sóknar á stjórnmálasviðinu, en
hann var þá sjúkur orðinn og varð
þar skarð fyrir skildi.
Fjölda annarra trúnaðarstarfa
gegndi hann. Meðal annars átti
hafði um langt skeið átt 1 fulltrúa,
honn sæti í miðstiórn Alþýðu-
flokksins og gegndi formennsku í
Bvgsingafélagi verkamanna í
Kónnvopi og einnig starfaði hann
mikið innan Síarfsmannafélags
ríkisstofnana. Öll þessi störf
rækti hann af trúmennsku og
dugnaði.
Axei Benediktsson var mikitl
hamingjumaður í sínu einkalífi.
Iíann kvæntist ágætri konu, Þóru
Guðmundsd. árið 1640 og eign-
uðust þau tvo syni, sem nú eru
uppkomnir, Guðmund og Benedikt,
svo og eina dóttur, Láru, er fermd
var nú í vor. Han nvar mikill
og ljúfur heimilisfaðir. Það er
því sár harmur, sem kveðinn er
að fjölskyldu þessari, er heimilis
faðirinn er á brottu kvaddur fyr
ir aldur fram. Um leið og ég bakka
Axel Benediktssyni fyrir öll okk
ar löngu og góðu kynni, votta ég
ástvinum hans og æ'ttingjum mína
dýpstu samúð.
Ásgeir Jóhannesson.
Fyrir tæpum fjórum árum kom
nýkjörin bæjarstjórn Kópavogs
saman til fyrsta fundar, Allir voru
bæjarfulltrúarnir á bezta aldri og
logandi af áhuga að vinna bænum
sínum sem bezt. Enginn þeirra
hafði náð fimmtugsaldri og engum
kom til hugar að úr þessum höpi
yrði einn horfinn innan fjögurra
ára. Eitt fyrsta verk Axels Bene
diktssonar sem var einn hinna ný
kjörnu bæjarfulltrúa var að flytja
tillögu í bæjarstjóm um skipun
nefndar sem athugaði og gerði til
lögur um á hvern hátt bæjarfélag
ið gæti bezt stuðlað að auknum'
atvinnurekstri í bænum. Tillagan •
vár samþykkt einróma eins og
langfliestar tillögur, isem bæjar
stjórn Kópavogs fékk til af-
greiðslu á liðnu kjörtímabili.
Nefnd sú, sem hér um ræðir
hlaut nafnið atvinnumálanefnd og
skilaði áliti sem síðar varð grund
völlur að samningu þeirrar 10 ára
framkvæmdaáætlunar, er lögð var
fyrir bæjarstjórn undir lok kjör
timabilsins. Má því segja að með
tillöguflutnirigi sínum hafi Axel
Benediktsson hrundið því merka
verki úr vör. Axel hafði mikinn á
huga á að skapa þessu unga bæjar
félagi nokkra festu og átti hann
hugmynd að því að bæjarfulltrú
ar gáfu kaupstaðnum fundarham
ar. Var ánægjulegt að vinna með
honum að því máli og kom þar í
ljós smekkvísi hans og hug-
kvæmni.
Flokkur hans átti ekki fylgi til
þess að eiga mann í bæjarráði,
en vegna áhuga hans á afgreiðslu
mála þar var honum boðin seta
í bæjarráði méð tillögurótti. Sýnir
það hvílíkt traust bæjarfuíltrúar
og bæjarráðsmenn báru til hans.
Reyndist hann þar jafnan til-
lögu góður og er ánægjulegt að
minnast samstarfsins við hann í
bæjarráði sem ariinarsstaðar. Síð
asta starfið, sem hann vann i þágu
kaupstaðarins var í riefnd sem var
sklpuð af samgöngumálaráðherra
til þess að gera tillögur um lausn
á lagningu Hafnarfjarðarvegar um
Kópavog. Þar hélt hann einarðlega
á málstað kaupstaðarins eins og
endranær. Eftir að hann lagðist
banaleguna fylgdist hann af mikl
áhuga með störfum nefndarinnar
og fékk skrifað undir nefndarálit
ið áður en hann var allur.
Axel var mjög IjóðeÞkur
og skáldmæltur vel. Kom það
ekki sialdan fvrir að beir kvæðust
á hann og Ólafur Jensson og Þor
móður Pálsson á bæjarstjórnar
I
fundum. Þá orti hann hin hnlttn
ustu ljóð í Alþýðublaðinu daglt ga
um langt skeið og hlaut fyrir v ite
ið lof. Hér hefur ekki verið vikið
að stöi*fum hans í fræðsluráði Kóp
avogs. Þar átti hann sæti síðast
liðin fjögur ár og var það sætl
vel skipað. Aðrir munu kunnugri
starfi hans þar. En þau störf áttu
hug hans allan, þar var hann öll
um hnútum kunnugur. Margar á-
nægjustundir áttum við saman við
störf að bæjarmálum og ennfrein
ur í Norræna félaginu hér í Kópa
vogi. Hann var varamaður í stjórn ;
þess. Á síðastliðnu sumri fór hann
með okkur í skemmtiferð með
kennurum frá vinabæjum Kópa
vogs á Norðurlöndum og kom þá
•fram sem oftar, þð h'ann var
glæsilegur og Ijúfur fulltrúi þessa (
bæjar og kunni vel að skemmta
og fræða þessa gesti okkar.
Axel var höfðingi heim aS sækja .
og minnirf ég gleðistunda á mynd ‘ ‘
arheimili þeirra hjóna. Þar har.
allt vott um menningarbrag —
þar sem geðlþekk hógværð og
glaðlyndi hjartans skipuðu önd
vegið. Axel var glæsimenni í út
I|ti, fríðuí- og þrekvaxinn, vel
meðalmaður á hæð. Öll hans frana
koma var fáguð og ljúfmanpVeg ^
svo af bar.
Í.B
Það er nöturlegt að sætta sig
við þá staðreynd að maður á beztn
aldri búinn þeim hæfileikuni ög" “
lífsrevnslu sem Axel var, sé horf “
inn frá okkur. En enginn má sköp 9
um renna.
í nafni okkar samstarfsmarina ^
hans og Kópavogskaupstaðhr
hskka ég honum störf hans í þágri
okkur unga bæjar. Persónuléga ''
þakka ég allar samveru- og sairi
starfsstundirnar, sem urðu mér
ógleymanlegar og stoð í stárfi
mínu.
Konu hans, frú Þóru Guðmundg
dóttur og þrem börnum þeirra
og öðrum ættmennum votta ég
Framhald á 4. síðu.
:í <£
Alþýðuflokkurinn sér í dag á bak einunt af miðstjórnar-
mönnum sínum. Axel Benediktsson er látinn, langt fyrir ald-
ur fram. Hann átti að baki langt starf og gott í þágu Alþýðu
flokksins, bæði á Norðurlandi og hér fyrir sunnan. Ráð hans
voru alltaf mikils metin. Hann var sterkgreindur og fastur fyr-
ir í skoðunum, Honum veittist mjög auðvelt að koma vel fyrir
sig orði. Einnig óbundið mál lians naut þess, að hahn var
ágæta vel begmæltur. Og kímnigáfa hans var þroskuð og fág-
uð. Sæti hans í forystu Alþýðuflokksins verður vandskipað.
Aðalstarf sitt í lífinu innti Axel Benediktsson af hönd-
um í þág.i íslenzkra skóla og skólamála. Hann var ágætur
kennari og stjórnaði stórum skólum með festu og prýði. Síð-
ustu árin var liann fulltrúi á skrifstofu fræðslumálastjóra.
Öll þessi störf liöfðu fært jafnathugulum manni og hanri
var mikla þekkingu á íslenzku skólastarfi. Ilann var bjart-
sýnismaður að eðlisfari og hafði mikla trú á gildi skól-
anna fyrir gott þjóðlíf. Allir, sem með honum unnu að skóla
niálum, eiga um það samstarf hjartar minningar. Og marg
ir eru þeir, sem þakka honum vel unnin verk ' á þeinl
vettvangi.
í Alþýðuflokk/iium muti Axels Benediktssonar verða
saknað. En merkið stendur, þótt maðurinn falli. Axel
m-
Benediktsson var góður merkisberi þeirra hugsjóna jafnaðar
stefnunnar, sein hann aðhylltist á ungum aldri. Alþýðuflokk-
urinn þakkar honum allt það, sem hann vann honuin á
þeirri ævi sem við vonuðum öll að yrði lengri.
Gylfi Þ. Gíslason.
utt
iþ’.Ö
lH
nfi
M
<><1
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 4. júní 1966 f