Bókasafnið - 01.06.1983, Síða 11

SKIPST Á SKOÐUNUM
samræmi við kröfur tímans og auka
kostnað lánþega til að notfæra sér þessa
þjónustu. eru því í andstöðu við vilja
Menningar- og vísindastofnunar Sam-
einuðu þjóðanna.
Þó eru til þeir menn, er viija ganga
enn lengra en háttvirtur meirihluti
borgarstjórnar, sem tók þá ákvörðun að
hækka lánþegaskírteini til fullorðinna
úr 30 kr. í 100 kr. en það jafngildir
hvorki nteiri né minni en u.þ.b. 230%
hækkun. I öðru tölublaði sjötta árgangs
tímaritsins Bókasafnið er að finna grein
eftir Jóhannes Helga. rithöfund. þarsem
hann kunngerir: „Fyrir bók á að koma
sama greiðsla og fyrir Vídeóspólu.“
(Það er athygli vert. að Jóhannes
skrifar orðið vídeóspóla með stórum
staf, en bók ekki). Hann segir, að leigu-
gjald fyrir slíka spólu sé fimmtíu krónur
á sólarhring, senr vel má rétt vera. Þessi
skoðun Jóhannesar er vitaskuld í engu
samræmi við það hlutverk almennings-
bókasafna. sem þegar hefur verið reynt
að útskýra. Öllu heldur má skilja orð
hans svo, að almenningsbókasöfn eigi að
vera tekjulind fyrir rithöfunda.
„Það er mikill misskilningur ef bóka-
verðir halda sig inna af hendi einhverja
þjónustu við rithöfunda í landinu," segir
Jóhannes. „Það er þveröfugt - eins og
greiðslum til höfunda er háttað í dag.“
Ég geri fastlega ráð fyrir. að enginn
sem í bókasafni starfar haldi sig vinna
þar í þágu rithöfunda, en svo virðist sem
Jóhannes Helgi ætlist einmitt til þess,
þegar hann vill, að sérhver lánþegi greiði
jafnvirði einnar vídeóspólu fyrir hverja
bók, er hann fær að láni. Það er hin
mesta fjarstæða að bera saman almenn-
ingsbókasafn, sem rekið er af ríki eða
bæ, og myndbandaleigu, sem rekin er af
einkaaðilum. lýtur engurn lögum og
virðir engan höfundarétt. Það er hins
vegar gildandi samningur Rithöfunda-
sambandsins og viðkomandi yfirvalda
um greiðslur til handa rithöfundum
vegna afnota bókasafna af verkum
þeirra. Það er því við þessa aðila að
sakast en ekki þá, er starfa í bókasöfn-
um.
Myndbandaleigur, sem nær einvörð-
ungu leigja menningarsnautt efni og
gegna því á engan hátt menntandi hlut-
verki eru því í raun fjandsamleg bóka-
söfnum, sem þjóna fróðleiksþyrstum
notendum.
(Útdráttur úr grein, er birtist í
Sunnudagsblaði Þjóðviljans 16.-17.
apríl 1983, ásamt nauðsynlegunt breyt-
ingum).
Hvaö segja Danir frændur okkar um bókasöfn og bókaútgáfu?
í nýútkomnu riti sem ber heitið 12
þjóðsögur um bókasöfn fjallar einn
kaflinn um þá staðhæfingu að bókasöfn
spilli fyrir útgáfu og sölu bóka.
Höfundur segir:
í Danmörku er mikil og fjölbreytt út-
gáfa, og margt bendir til þess að bóka-
söfn, bæði beint og óbeint, skipti hér
ntjög miklu máli.
Engar athuganir eða kannanir eru
fyrir hendi, sem sanna að útlán bóka
skaði bóksölu. Þvert á móti kemur í ljós,
að þeir sent helst kaupa bækur. eru úr
röðum þeirra sem eru tíðustu notendur
bókasafna.
Bókakaup safnanna sjálfra skipta
rniklu máli og fyrri ásakanir gegn bóka-
söfnurn, um að söfnin eyðileggi hið
eðlilega jafnvægi bókamarkaðarins,
hafa nú breyst I áhyggjur af minnkandi
innkaupum safna vegna minnkandi
fjárráða þeirra.
I náinni samvinnu við grunnskóla,
dagvistarstofnanir og fleiri stofnanir
fyrir börn. vekja almenningsbókasöfn
áhuga barna á lestri og móta góðar les-
venjur barna og unglinga.
Það er mikið verkefni að koma bók-
um á framfæri við þann hluta þjóðar-
innar sem ekki stundar bóklestur, verk-
efni sent bókaútgefendur og bóksalar
ráða ekki við. Bókasöfn aftur á nióti
leggja mikið á sig til að koma þessu í
kring.
Bókasöfn gegna rniklu hlutverki í því
að viðhalda og efla útgáfu barnabóka.
Innkaup safna á góðum barnabókum
ráða oft úrslitum um það hvort hægt er
að gefa þær út.
Bókasöfn hafa sérstakan áhuga á út-
gáfu góðra bókmennta, þ.e.a.s. einnig
bóka, sem gefa útgefendum minna í
aðra hönd. Dragi söfnin úr innkaupum
þessara bóka, rninnka útgáfumöguleik-
urnir í það miklum rnæli. að margir rit-
höfundar og útgefendur rnunu missa
áhugann á að fást við annað en það, sem
gengur í flesta.
Fyrir margar bókaverslanir ráða inn-
kaup safna úrslitum vegna þess hve
mikið þau kaupa. Þetta á sérstaklega við
í minni bæjum. og uni bókaverslanir
sem hafa sérhæft sig í innflutningi á er-
lendum bókum.
Tekið úrbókinni 12 myterom bihlioteker,
Kbh., Bibliolek 70, 1983.
Um greiðslur til riíhöfunda fyrir afnot af bók-
um í almenningsbókasöfnum
Lög og i'églugerðir er varða greiðslur til rithöfunda fyrir afnot bóka í
alnienningsbókasöfnuin:
Lög um almenningsbókasöfn nr. 50/1976 (II. gr.)
Reglugerð um Rithöfundasjóð íslands nr. 84/1977
Greiðslur samkvæmt ofangreindum lögum 1981 Kr. 800.000
1982 Kr. 1.200.000
1983 Kr. 1.800.000
Viðmiðun vegna greiðslna til rithöfunda fyrirafnot af bókunt.
Danmörk Fjöldi binda
Noregur Upphæð á fjárlögum sem miðast við a.rn.k 5% af
frantlagi ríkis og sveitarfélaga til kaupa á bókum og
öðru safnefni.
Svíþjóð Fjöldi útlána
Finnland Upphæð á fjárlögum sem miðast við 5% af ríkisfram-
lagi til almenningsbókasafna
Island Fjöldi binda
Heintild: Ole Koch: Situation in counlries of Continental Europe.
(Library Trends. Spring 1981)
11