Bókasafnið - 01.02.1988, Blaðsíða 20

BÓKASAFNIÐ
Nemendur útbjuggu t.d. spumingalista eða skipurit
með lykilorðum þegar þeir voru að undirbúa leit eða að
draga saman upplýsingar og vinna úr þeim.
Á öðru stigi verkefnisins hefur athyglin beinst að
því að skilgreina áhrif þess að nota lykilorð - hjá nem-
endum, kennurum og bókavörðum. Sex skólar í Skot-
landi hafa tekið þátt í að þróa þessa aðferð, þannig að
hægt er að safna upplýsingum um hagkvæmni og
sveigjanleika hennar við mjög mismunandi aðstæður.
Skólamir fengu einföld skráningarforrit i BBC
einkatölvur, sem em algengustu einkatölvur í breskum
skólum. Þeir gátu samt sem áður notað önnur forrit sem
gátu komið að gagni við að byggja upp gagnagrunna sem
hentuðu þörfum þeirra.
Mikilvægur þáttur í verkefninu er að kennarar og
bókaverðir viðkomandi skóla em nú ábyrgir fyrir rann-
sóknum og þróun. Þeir vom beðnir að velja námsgreinar
innan skólans þar sem talið var að MISLIP-aðferðin
kæmi að gagni við að auka hæfni nemenda við að finna
og nota upplýsingar. Með þessu móti tóku bókaverðir og
kennarar mjög snemma þátt í verkefninu sem mótaðist af
skólastarfinu á hverjum stað. Þannig hefur hver getað
ráðið sínum hraða, sem er mjög mikilvægt atriði.
Allir gagnagrannamir og allt frumkvæði í
upplýsingatækni á öðm stigi hefur þ ví komið frá skólun-
um sjálfum.
Bókaverðir og kennarar hafa einnig verið hvattir til
að halda dagbækur og skrá hjá sér ffamvindu mála. Slík-
ar upplýsingar um daglegar ákvarðanir em gagnlegar
viðbætur við þær skýrslur sem stjómandi verkefnisins
gerir um heimsóknir í skólana.
3. Hvaö hefiir gerst
í MISLIP- skólum?
3.1 Gagnagrunnar
Breiður aldurshópur nemenda (12-18 ára) hefur notað
KAL-aðferðina við ólík verkefni, allt frá stuttum “fyrsta
árs” verkefnum til lokaritgerða. Verkefnin em margvís-
leg og taka til raungreina, ensku, sagnfræði, landafræði
og félagsfræði. í skólunum hefur verið tilhneiging til að
beina athyglinni að þróun gagnagmnnanna á fmmstig-
um verkefnisins. Þetta var sá hluti af MISLIP sem olli
hvað mestum áhyggjum meðal kennara og bókavarða
sem höfðu litla reynslu í notkun tölva. En jafnframt var
álitið að þessi hluti gæfi hvað mesta möguleika á að
kveikja áhuga meðal nemenda og kennara.
Bókaveiðir og kennarar bjuggu til litla, sérhæfða
gagnagrunna. Margir hafa verið notaðir við verkefna-
vinnu en aðrir hafa verið gerðir með sérþarfir nemenda
í huga, s.s. til að hvetja yngri nemendur til að lesa skáld-
sögur. Leslistar fyrir eldri nemendur vom útbúnir og
heimildir fyrir lokaritgerðir settar upp. Tilgangurinn
með þeim og uppbygging þeirra er ákaflega mismunandi
en í þeim öllum er reynt að skrá upplýsingar og heimildir
og setja inn lykilorð sem tengjast námsefhinu og því
tungumáli sem nemendur nota við að afmarka spum-
ingar sínar.
Gagnagmnnamir eru því mjög mismunandi. Upp-
lýsingamar í þeim (staðreyndir/bókfræði, verkefni/
spumingar o.s.frv.), magn þeirra og uppsetning, er háð
námsskrám og þörfum og getu notenda. í sumum gmnn-
unum, svo sem Miðaldaþorpinu og Hellinum (sjá
viðauka) hefur verið brotið upp á þeirri nýjung að tengja
spumingar og æfingar við ákveðnar heimildir.
í meirihluta gmnnanna em bókfræðilegar upp-
lýsingar um heimildir í skólasafninu og útibúum þess og
jafnffamt um heimildir sem hægt er að fá í skólasafna-
miðstöðvum. Hér getur verið eingöngu um að ræða
prentað mál eða bæði nýsigögn og prentað mál, það fer
eftir því hvað er á boðstólum. Nokkur dæmi em sýnd í
viðauka.
Gagnagmnnar með hreinum staðreyndum em yfir-
leitt ætlaðir 12-13 ára nemendum en nokkrir þeirra hafa
sjálfir unnið slíka einfalda gmnna í yngri bekkjardeild-
um. Þeir em gagnleg kynning fyrir þá sem em að kynnast
því að leita í gagnagrunnum að ákveðnum upplýsingum.
Nemendur em einnig hvattir U1 að búa sér til eigin skrár,
bæði í staðreyndagrunnum og bókfræðilegum. FlesUr
gagnagrunnamir, sem hafa verið unnir innan ramma
MISLIP, hafa verið miðaðir við nemendur með
mismikla námshæfileika. Þó hafa verið unnir tveir
grunnar fyrir þá nemendur sem þurfa á aðstoð að halda.
Hellirinn var útbúinn fyrir 12-13 ára nemendur í verk-
efni um frummanninn. Lestrargeta þeirra var eins og 7-
9 ára bama og kennari þeirra þurfti að fá þá U1 að lesa og
finna svör í nokkmm bókum. Gagnagmnnur þessi
byggðist á spumingum sem notaðar vom í skólastofunni
og þær afmörkuðu ákveðið efni. Aðeins eitt atriðisorð er
lyklað í hverri færslu og er það jafnffamt höfuð hennar
(sjá viðauka).
I öðrum skóla hafa menn unnið með heymarlausum
nemendum en upplýsingatækni kemur þeim að sérlega
góðum notum. Sérkennari og bókavörður hafa unnið
náið saman við að þróa bókfræðilegan gagnagmnn þar
sem áhersla er lögð á góðar, myndrænar heimildir. Mörg
lykilorðin í þeim gagnagmnni byggjast á hugtökum sem
þessir nemendur eiga sérstaklega erfitt með að skilja en
aðrir nemendur geta einnig notað þá.
Áhugavert framtak í þessum sama skóla var að
þróaður var stuðningsgmnnur sem byggður var á orða-
bókarforriti sem nemandi í efsta bekk hafði samið. Nem-
endur geta kannað merkingu erfiðra orða og hugtaka í
nokkurs konar spumingaleik áður en þeir nota þau sem
lykilorð við upplýsingaleit.
Fjöldi lykil- og atriðisorða í gagnagrannunum er
misjafn. Hann fer eftir markmiðum og notkun. í Hellin-
um em mjög fá lykilorð en í öðmm, svo sem Vatninu,
sem tekur til margra efnissviða, eru þau mjög mörg og
einnig em færslur mun fleiri. Val góðra lykil- og atriðis-
orða skiptir sköpum um framtíðamotkun gagnagmnn-
anna. í öllum gagnagmnnunum geta nemendur leitað
eftir lykilorði, í mörgum er einnig hægt að leita eftir
höfundi og í stöku gmnni er líka hægt að leita eftir titli.
Til að byrja með unnu kennarar og bókaverðir
saman við undirbúning en bókaverðir hafa alltaf borið
ábyrgð á þróun og endumýjun gagnagmnnanna.
20