Bókasafnið - 01.03.1991, Blaðsíða 6

Dr. Sigrún Klara Hannesdóttir dósent, Háskóla íslands
Brautryðjandi í bókavarðastétt
— vidtal við Ólaf F. Hjartar
Allir þeir sem hafa fengist við bókavarðastörf hér á
landi þekkja Ólaf F. Hjartar sem er einn af brautryðjend-
unum í þessari grein. Aðeins einn Islendingur hafði farið
til náms í bókasafnsfræði þegar Ólafur lagði land undir fót
en það var Sigurgeir Friðriksson. Ólafur var einn af stofn-
endum Bókavarðafélags Islands árið 1960 og einn af þeim
sem héldu uppi kennslu í bókasafnsfræði um langt árabil.
Það er því vel við hæfi að kynna hann og feril hans
ofurlítið betur fyrir þeim sem yngri eru og því var hann
heimsóttur á aðventu 1990.
Ólafur Þórður Friðriksson Hjartar er fæddur 15. októ-
ber 1918 á Suðureyri við Súgandafjörð. Foreldrar hans
voru Friðrik Hjartar, skólastjóri, (f. 1888) og Þóra Jóns-
dóttir Hjartar (f. 1896) kona hans. Ólafur hefur skrifað
endurminningar um föður sinn, Faðirminn skólastjórinn,
þar sem hann rekur merkilegan starfsferil föður síns sem
skólastjóra, fyrst á Suðureyri, síðan á Siglufirði og loks á
Akranesi. Friðrik lét málefni sveitarfélagsins mikið til sín
taka, var m.a. organisti og hvar sem hann fór var mikið
sungið. Einnig hafði hann mikinn áhuga á íslensku máli og
gaf út Réttritunaræfingar 1928 og Islenska málfræði með
Jónasi B. Jónssyni árið 1944. Ennþá eru ríkar í Ólafi þær
leiðbeiningar um meðferð íslensks máls sem hann fékk í
föðurhúsum og hann minnist á algengar málvillur sem
finna má í tali nútímamanna.
Ólafur var þriðji í röð sex systkina en þau voru, auk
Ólafs, Sigríður (f. 1914), Jón (f. 1916), Svavar (f. 1923),
Guðrún (f. 1926) og Ingibjörg (f. 1928). Ólafur gekk í
unglingaskóla á Siglufirði og tók síðan stúdentspróf frá
Menntaskólanum á Akureyri 1939. Kennaraprófi lauk
Ólafur frá Kennaraskólanum 1942.
Hvernig datt þér íhug að læra bókasafnsfræði?
Það var nokkuð undarleg tilviljun að ég heyrði um
þennan möguleika. Þegar ég var í Menntaskólanum á
Akureyri eignaðist ég bandarískan pennavin sem heitir
John Burnett Payne og var frá Lexington í Kentucky.
Hann sagði mér að hann ætlaði að læra bókasafnsfræði og
ég hugsaði með mér að þetta gæti ég líka gert. Þessi
ákvörðun mín kom til, að ég held, þegar ég var í þriðja
bekk. Við skrifuðumst á allt til 1965, eða í nær 30 ár. Til
gamans má geta þess að John hefur látið bréfin mín öll til
bókasafnsins í Lexington og ég hef verið að hugsa um að
senda honum þau bréf sem ég á frá honum til þess að þessi
bréfaskipti væru þar til í heild.
En ekki tókst mér að komast til náms í bókasafnsfræði
strax að loknum menntaskóla. Eftir kennaraprófið kenndi
ég víða, fyrst við Barnaskóla Vestmannaeyja 1942 til 1943.
En ég undi mér þar ekki og fór þaðan til Siglufjarðar og
kenndi þar, enda fannst mér gott að koma heim til foreldra
minna ef eitthvað bjátaði á. Þegar foreldrar mínir fluttu til
Akraness flutti ég með þeim og kenndi þar við gagnfræða-
skólann 1944-1946. Þá fékk ég tækifæri til að leggja lítils-
háttar til hliðar enda bjó alltaf í mér löngunin til að læra
bókasafnsfræðina.
Á Akranesi kynntist ég konunni minni, Jóhönnu Sig-
ríði Sigurðardóttur (f. 1927). Eg sá fyrst mynd af henni og
leist ljómandi vel á þessa stúlku. Mér var sagt að hún væri í
K.F.U.K. Forddrar mínir voru í tengslum við K.F.U.M.
og þannig kynntumst við. Það þætti einkennilegt nú til
dags en við trúlofuðum okkur og vorum í festum í tvö ár
áður en við giftum okkur. Hún var tvo vetur á Hall-
ormsstað. Annan veturinn kenndi ég á Akranesi en hinn
veturinn var ég við nám í Bretlandi.
En svo kom að þvf að þú hleyptir
h eim dragan um
Til þess að ná þessu langþráða marki fór ég út með
togara til Fleetwood og tók þaðan lest til London. Eg man
ekki lengur hvernig ég komst í samband við School of
Librarianship við University College of London, hvort
það var frá sendiráðinu eða British Council. Eg gæti best
trúað því að þetta hafi verið eini bókavarðaskólinn á
Bretlandi á þessum tíma — ég minnist þess ekki að aðrir
skólar hafi komið til greina.
Eg kom til London í september 1946 og fékk húsnæði út
í Ealing. Þar fékk ég inni hjá konu sem var fyrrverandi
sendiherrafrú frá Þýskalandi. I Bretlandi á eftirstríðsárun-
um var mikið eymdarlíf. Það var ekki meira en svo að
hægt væri að elda mat og kveikja upp í arninum á kvöldin
og svefnherbergin voru alveg köld. Tengdamamma mín,
sem ég skrifaðist alltaf á við og fylgdist með mér, prjónaði
handa mér ullarteppi sem ég hafði ofan á mér með sæng-
inni til þess að ég króknaði ekki alveg.
Eg flutti síðan eftir áramót og þá til Kensington Gar-
dens. Þar bjuggu nokkrir Islendingar, meðal annarra Þor-
steinn Hannesson. Eg hef nær alltaf verið bindindismaður
en ég gat ekki hitt Islendinga nema á krá og gerði það oft,
en ég hafði lítið gaman af að drekka með þeim. í bóka-
varðaskólanum voru hins vegar tvær stúlkur frá Noregi
sem ég hafði mikið samband við, Stephanie Schjerve
Við störf í Landsbókasafni.
6
BÓKASAFNIÐ