Bókasafnið - 01.03.1991, Blaðsíða 33

AS*S
NORDEN
Arndís S. Árnadóttir bókasafnsfræðingur,
Bókasafni Myndlista- og handíðaskóla Islands
AS4S
norden
Samvinna listbókasafna
Þegar við skynjum takmörkun safnkosts bókasafna
okkar hvað varðar listheimildir og gerum okkur grein
fyrir upplýsingaskortinum og einangruninni þá er okkur
eðlilegt að leita eftir samstarfi safna sem starfa á líku sviði.
Samvinnan sprettur oft af þörf safna sem ekki eru sjálfum
sér nóg. Þörfin kemur innan frá og óraunhæft er að ætla að
eitt lítið safn, jafnvel ein lítil þjóð, geti verið sjálfri sér nóg
hvað listheimildir varðar.
Vaxandi almennur áhugi fyrir listmenningu þjóðanna
hefur á síðustu áratugum eflt starfsemi sérfræðilegra
bóka- eða gagnasafna á sviði sjónlista, svonefndra list-
bókasafna. I dag hafa þau skipað sér öruggan sess í hinu
alþjóðlega bókasafnasamfélagi og hafa á undanförnum 20
árum, allt frá stofnun fyrsta ARLIS félagsins í Bretlandi
árið 1969, myndað með sér öflugt samstarfsnet. ARLIS
(Art Libraries Societies) samtök hafa síðan verið stofnuð
víða um heim. Árið 1977 var komið á fót nefnd (Round-
Table) innan IFLA Special Libraries Division um málefni
listbókasafna sem síðan 1980 hefur starfað sem sérstök
deild, IFLA Section of Art Libraries. Ráðstefnuhald og
útgáfustarfsemi hefur frá byrjun verið mikilvægur þáttur í
starfsemi þessara samtaka.
Listbókasöfn eru sérhæfð bóka- eða gagnasöfn á sviði
myndlista, listiðnaðar/nytjalista, hönnunar, byggingar-
listar, ljósmyndunar og skyldra greina. Listbókasöfn eru
oftast starfrækt í tengslum við listasöfn, listaskóla eða
tengd almennri upplýsingamiðlun um listir. Listbókasafn
getur því verið hvort sem er rannsóknarbókasafn (tengt
æðra listnámi), sérfræðibókasafn (tengt listastofnunum)
eða sem deild í almenningsbókasafni. Reyndar getur list-
bókasafn talist vera þar sem töluvert magn rita eða annarra
gagna, sem fjalla um sjónlistir og skyldar greinar, hefur
safnast saman og myndað lítið eða stórt safn eða jafnvel
deild í safni og sem veitir sérhæfða upplýsingaþjónustu.
En við lesum ekki bara um listir — við sjáum og skoðum
list fyrst og fremst. Það sem einkum einkennir þessi söfn
er að myndefni, í hvaða formi sem það birtist (eftirprent-
anir, ljósmyndir, örgögn, kvikmyndir, myndbönd, vél-
tæk gögn), er jafn mikilvægt rituðu máli.
Árið 1969 var ekkert eiginlegt listbókasafn til hér á landi
sem hafði fastráðinn starfsmann. Á sjöunda áratugnum er
starfsemi bókasafna við Listasafn Islands, Þjóðminjasafn
Islands og Myndlista- og handíðaskóla Islands komin í
gang, þó aðeins hjá því síðastnefnda hafi verið veitt útláns-
og upplýsingaþjónusta.
I dag eru bókaverðir starfandi við öll þessi söfn. Sam-
vinna listbókasafna á Islandi hefur frá upphafi verið tengd
erlendu samstarfi því samstarfsmenn innan efnissviðsins
voru engir eða fáir í byrjun. Árið 1978 hófst, að frum-
kvæði listiðnaðarháskólans í Osló, óformlegt samstarf
bókasafna við norrænu listiðnaðarskólana, þ.e.a.s. í Osló,
Gautaborg, Stokkhólmi, Helsinki, Kaupmannahöfn og
Reykjavík. Stærstu listbókasöfnin á Norðurlöndunum
tengjast einmitt listiðnaðarskólum og listiðnaðarsöfnum.
Þetta var fámennur hópur bókavarða (sjö talsins) sem
hittist á tveim ársfundum, 1978 í Osló og 1980 í Gauta-
borg. Samskrá yfir tímarit allra skólanna var síðan tekin
saman og fjölrituð árið 1983.
Næst var reynt að f á fleiri safnategundir með í samstarf-
ið og haldin var ráðstefna í Helsinki 1985, með stuðningi
NORDINFO, þar sem listiðnaðarsöfnin á Norðurlönd-
unum bættust í hópinn (12 þátttakendur og 1 erlendur
fyrirlesari). Meginefni Helsinki fundarins 1985 voru milli-
safnalán og samskrár á sviði listiðnaðar og hönnunar.
Fulltrúi frá hverju landi gerði grein fyrir gangi mála í sínu
landi.
Árið 1983 stofnuðu norsk listbókasöfn með sér ARLIS/
Norge og næstu ár á eftir voru uppi hugleiðingar um að
hvert Norðurlandanna kæmi sér upp ARLIS deildum.
Það hefði t.d. verið ógerlegt fyrir ísland þar sem söfnin
voru svo fá og á þeim tíma aðeins einn bókavörður í föstu
hlutastarfi. Að frumkvæði bókavarða við Konstbibliotek-
et í Stokkhólmi var boðað til stofnfundar ARLIS/Norden
í Stokkhólmi í nóvember 1986. Stofnfélagar ARLIS/Nor-
den voru 24, þar af einn fulltrúi frá Islandi, en bókasöfnin
við MHI og Listasafn Islands hafa verið með frá stofnun
ARLIS/Norden. Tilgangur ARLIS/Norden er að efla
fagkunnáttu og vera upplýsinga- og samstarfsvettvangur
félaga sinna. Ætlunin er að vinna að námskeiðahaldi,
rannsóknum og útgáfustarfsemi. Tímaritið ARLIS/Nor-
den INFO hefur komið út ársfjórðungslega, allt frá stofn-
un félagsins, og er tímaritinu ritstýrt til skiptis af Norður-
löndunum fimm.
Fyrsti ársfundur var haldinn í Helsinki í mars 1987 þar
sem m.a. Philip Pacey frá ARLIS/UK flutti fyrirlestur um
ARLIS/Norden og norræna menningu. Annar ársfundur
var haldinn í Kaupmannahöfn í mars 1988 þar sem norræn
listtímarit voru meginviðfangsefnið. Þriðji ársfundur var
haldinn í Osló í júní 1989 með tölvuvæðingu listbóka-
safna, samvinnu þeirra og gerð samskráa sem meginvið-
fangsefni. Fjórði ársfundur ARLIS/Norden var haldinn
16.19. ágúst 1990 í Stokkhólmi og nú sem hluti af IFLA
ráðstefnunni (Art Libraries Satellite Meeting). Meginefni
ráðstefnunnar var „Documentation of art and design
from the Nordic countries“. Fulltrúarfrá öllum Norður-
löndunum fluttu þar inngangserindi er fjölluðu á einhvern
hátt um heimildaskráningu sjónlista í viðkomandi lönd-
um. Fimmti ársfundurinn verður haldinn í Helsinki í júní
1991 og er þá ætlunin að fjalla aðallega um samræmd
efnisorð í sjónlistum. Áætlað er að sjötti ársfundurinn
verði haldinn á Islandi sumarið 1992. í árslok 1990 voru
áttatíu félagar í ARLIS/Norden, bæði stofnanir og ein-
staklingar, þar af 6 frá íslandi.
Umræðuefni þessara ársfunda endurspegla vel þau
verkefni sem verið hafa í brennidepli hjá þessum söfnum
hverju sinni og mynda oft samvinnugrundvöll, þ.e. upp-
bygging safnkosts og aðföng á oft dýrum og margbreyti-
legum safngögnum; ónóg og oft lítt vönduð útgáfa á
listefni; listtímarit og efnislyklun þeirra; millisafnalán;
BÓKASAFNIÐ
33