Bókasafnið - 01.03.1991, Blaðsíða 42

Bókarýni
JLykill
m RIT UM BÓKFRÆÐI
íslensk frímerkjasöfnun
og
póstsaga
Heimildaskrá
Icelandic Philately
and
Postal History:
A Bibliography
RANNVEIG GÍSLADÓTTIR
tók sarnan
HÁSKÓLAÚTGÁFAN
1990
íslensk frímerkjasöfnun og póstsaga : heimildaskrá /
Rannveig Gísladóttir tók saman. — [Reykjavík] : Há-
skólaútgáfan, 1990. — xiv, 113 s.
A árinu 1990 hóf Rannsóknastöð í bókasafna- og upp-
lýsingamálum við Félagsvísindadeild Háskóla Islands út-
gáfu á ritröð sem hlaut heitið Lykill : rit um bóltfræði.
Rannsóknastöð þessi er undir stjórn kennara í bókasafns-
fræði. Fyrsta rit raðarinnar, sem reyndar er númer 2, kom
út síðastliðið vor og númer 1 er einnig komið þegar þetta
er skrifað. Ritraðartitillinn er fremur vel til fundinn, enda
hefur líklegast verið hugsað af hálfu útgefenda að ritröðin
yrði skráð sem tímarit og yrði því öll undanþegin sölu-
skatti, sem ekki var á tímaritum en á bókum. Sem betur fer
er málum nú svo komið að bæði bækur og tímarit eru
undanþegin virðisaukaskatti.
Það verður að teljast verulegt fagnaðarefni að hafin
skuli útgáfa á ritröð sem hefur að markmiði að gefa ein-
ungis út rit í bókfræði. Of lítið hefur nú undanfarin ár
farið fyrir útgefnum ritum í þeirri grein, en ekki er það af
því að þörfin hafi farið minnkandi, heldur er augljóst að
hún hefur farið og mun fara ört vaxandi. Utgáfa íslenskra
rita og rita um efni tengd íslenskum efnum hefur stórauk-
ist á síðustu áratugum sem hefur gert það að verkum að
sífellt verður erfiðara að hafa yfirsýn yfir rit um tiltekið
efni. Margir hafa haft þá aðferð að reyna að muna sjálfir
eftir því helsta, sem skrifað hefur verið á þeirra sviði, en
það er nú orðið illmögulegt, enda sést víða að menn vita
ekki um ritsmíðar sem nauðsynlegt er að nota við rann-
sóknir.
I 2. gr. laga nr. 38/1969 um Landsbókasafn Islands er
fjallað um hlutverk þess og í 3. tölulið greinarinnar segir,
að það skuli „annast rannsóknir í íslenzkri bókfræði“.
Grein þessi var tekin óbreytt úr fyrri lögum nr. 44/1949.
Ekki er hér staður til að athuga hvernig Landsbókasafn
íslands hefur sinnt þessu hlutverki en það er þó víst að
útgáfa rita um bókfræði á vegum Landsbókasafns hefur
farið minnkandi síðan lög um það voru síðast endurskoð-
uð. Því til sönnunar skal nefna að í kveri mínu, Islenskri
bókfræði, eru 14 færslur úr Árbók Landsbókasafnsins til
1974 en aðeins þrjár í nýja flokknum og engin þeirra er
frumunnin fyrir það rit. Af þessu er augljóst að áhugi þar
hefur farið minnkandi á útgáfu bókfræðirita á síðustu
áratugum. I surnunr tilvikum er þörfin á bókfræðiritum
orðin mjög brýn, t.d. skráin til 1844 og nýtt bindi af
handritaskrá. Það verður að telja mjög sorglegt hve lítið
samband hefur verið milli Landsbókasafns og kennslu í
bókasafnsfræði; fræðunum er slíkt ekki til eflingar. Vart
hefði verið óeðlilegt að ritröð sem þessi hefði verið gefin
út í samvinnu þessara stofnana.
Nú er kominn tími til að ræða eitthvað urn þetta rit.
Eins og titillinn segir er svið ritsins ritaskrá um frímerkja-
söfnun og póstsögu. Þessar greinar eru eðli sínu sam-
kvæmt mjög skyldar en eðlilegt hefði verið að þarna kæmi
einnig skrá um ritsmíðar tengdar símanum. Hann er svo
nátengdur póstþjónustunni að rit um símamál hefðu átt
að fylgja með. Ekki er þó rétt að sakast mjög um það;
betra að fá vandaða skrá um takmarkaðra efni en mjög
gloppótta skrá um víðara efni.
Um innihald og efnisafmörkun ritsins segir svo í for-
mála: „Hér eru skráðar allar tilskipanir, fyrirmæli, reglu-
gerðir og lög sem snerta póstsöguna hér á landi frá upp-
hafi, greinar sem birst hafa í blöðum og tímaritum og
síðast en ekki síst öll þau sérprent sem póststjórnin hefur
gefið út og náðst hefur til.“ Af þessu geta menn séð að
efnisafmörkun er fremur víð. Hér eru t.d. skráð öll lög og
reglugerðir um póstmál frá upphafi um 1774 til dagsins í
dag. Fjöldi færslna er því úr ritum eins og Lovsamling for
Island, Tíðindum um stjórnarmálefni Islands og Stjórnar-
tíðindum og væri tafsamt að finna margar án þessarar
hjálpar. Það er ekki markmið rits af þessu tagi að taka með
óprentað efni en gagnlegt væri og skaðlaust að benda á að
slíkt er til í skjala- og handritasöfnum og vill of oft gleym-
ast. Verði síðan farið að skrifa sagnfræðileg rit samkvæmt
bókfræðiritum sem þessum er oft sleppt algjörlega því
sem ekki er prentað og myndin verður skökk vegna þess
að mikilvæg heimildagögn eru ekki notuð.
Uppsetning ritsins er með þeim hætti að skráin skiptist
í tvo meginhluta; fyrri hluti fjallar um frímerkjasögu en
seinni um póstsögu. Sú aðferð er viðhöfð að efnisorð eru
notuð og þeim raðað í stafrófsröð innan hvors flokks.
Færslum er síðan raðað í stafrófsröð undir hverju ein-
stöku efnisorði og eru efnisorðin tölusett í áframhaldandi
röð, alls 55. Innan hvers efnisorðs eru færslurnar síðan í
áframhaldandi töluröð. Fyrsta færsla í fyrsta efnisorði er
því 1.1 en síðasta færsla innan þess efnisorðs er 1.37. Fyrsta
færsla undir síðasta efnisorði er þar af leiðandi 55.1. Þetta
er glögg og gott til tilvísunar. Við hverja færslu er efnisorð
prentað með upphafsstöfum og er algengt að sama ritið fái
fleiri en eitt efnisorð. Þegar svo er, þá er full skráning
sömu færslu undir öllum efnisorðunum. Þetta lengir ritið
að mun þar sem margar færslur eru tví- eða margtaldar en
endurtekningin gerir ritið gleggra og þægilegra í notkun
heldur en millitilvísun í númer.
42
BÓKASAFNIÐ