Bókasafnið - 01.02.1999, Blaðsíða 81

Bókarýni
íslendinga sögur. Orðstöðulykill og texti.
Ritstjórar texta: Bragi Halldórsson o.fl. Ritstjóri orðstöðulykils: Eiríkur Rögnvaldsson o.fl.
Reykjavík: Mál og menning, 1998. 1. útg. 1996.

Arið 1996 gaf Mál og menning út geisladisk
sem innihélt útgáfu Svarts á hvítu af Texta ís-
kndinga sagna ásamt OrSstö'Sulykli. Að sögn að-
alritstjóra disksins, Eiríks Rögnvaldssonar, í
Morgunblaðinu 12. júlí 1996 nýtist diskurinn aðallega
fræðimönnum sem fást við íslenska menningu og íslenskt
þjóðfélag til forna svo og þeim sem fást við texta eða ræðu-
skrif því auðvelt sé að finna tilvitnan-
ir eða orðasambönd úr sögunum sem
hægt sé að nýta sér.
I lyklinum er að finna öll orð sagn-
anna utan sérnafna og eru þau greind
í orðflokka. Fyrir þá sem stunda stíl-
fræðirannsóknir er lykillinn mikið
hjálpargagn því þar er hægt að sjá í
hvaða samhengi orðin koma fyrir, í
hvaða sögum þau birtast, hvernig föst
orðasambönd koma fyrir og fleira.
Einnig er að finna MerkingarflokkaSa
skrá yfir nafnorS sagnanna og SérorS og
samstœSur í hlendinga sögum með upp-
lýsingum um orðaforða einstakra
sagna. Auðséð er að mikil vinna hefur
verið lögð af hendi fræðimanna í innihald þessa geisladisks
og er mikill fengur að útkomu hans.
Eg mun hér á eftir aðallega fjalla um viðmót geisladisks-
ins, það er hversu auðvelt er fyrir notandann að finna þær
upplýsingar sem hann er að sækjast eftir. I leiðbeiningabæk-
lingi með 1. útgáfu segir að áætlað sé að gefa út nýja gerð og
leysa ýmsa „tæknilega hnökra" sem komið hafi í ljós. Ný út-
gáfa af diskinum leit dagsins Ijós í apríl 1998. Það sem veld-
ur vonbrigðum er að ég get ekki séð að neinir tæknilegir
hnökrar hafi verið sniðnir af. Nú eru rafrænir miðlar orðnir
svo algengir og margir svo vel fram settif að við hljótum að
gera kröfu til að efni á borð við það sem er á þessum diski sé
tæknilega vel af hendi reitt. Eg nefni sem dæmi að ekki er
lengur hægt að sætta sig við stafrófsröð þar sem ö raðast sem
o og æ sem ae. Þegar smellt er á orð eftir leit í lyklinum til
að sjá það í samhengi í textanum sjálfum þá er leitarorðið
ekki feitletrað á síðunni heldur þarf að lesa hana alla og leita
að orðinu. Hins vegar eru orð sem leitað er að í texta sýnd
upplýst þegar komið er í textasíðuna, en gluggi með niður-
stöðu leitar skyggir á hluta síðunnar og ef hann er fjarlægður
detta feitletranirnar út. Einnig finnst mér frekar miður að
"^tBtöíttflift:
ISLENDINGA SOGUR
Orðstöðulý
ogtexi
ftnlíftiriif.
ie Complete Sagas of lcelanders
wlth Lemmatlzed Concordance
þurfa að nota ensku otðin and, not, or og near við leit á ís-
lenskum geisladiski.
Aðalkostir hvers geisladisks eða rafræns miðils, hvað við-
mót varðar, er að hann skýri sig sem mest sjálfur, sé gegnsær
og leiðbeiningar (prentaðar eða á skjánum) þurfi þar af leið-
andi aðeins að vera í lágmarki. Mér finnst þessi útgáfa ekki
nógu notendavæn eða viðmótsþýð. Fyrsta síðan er fallega
hönnuð að mínu mati, en ekki nógu
skýr fyrir notandann. Það tók mig
nokkum tíma að finna út hvort ég
væri stödd í lyklinum eða textanum.
, ijWMJÍH Betra hefði vetið að aðgreina þetta
w' betur svo ekki færi á milli mála inni
í hvoru safninu maður er. Litabreyt-
ingin á milli texta og lykils liggur
ekki í augum uppi. Betra er að fá
nýja síðu þegar smellt er á annað-
hvort orðið texti eða orSalykill. Þá
velkist notandinn ekki í vafa um
hvar hann er staddur í ferlinu. Þegar
farið er með bendilinn á myndina af
handritinu eða myndina af skjánum
kemur hönd sem gefur til kynna að
eitthvað sé þarna á bak við. Hér hefði þurft að koma fram orð
eða texti sem segir til um hvaða efni er hér.
Örvarnar á valhnöppunum efst til að fara fram og til baka
eru svolítið ruglingslegar því þær eru ekki hlið við hlið og
auk þess er líka gefinn kostur á að smella á textann til baka
sem virkar ekki alveg eins og örin til baka (ekki er hægt að
komast í fyrstu mynd með örinni) og svo er hvergi neinn val-
hnappur með áfram. Aðgengilegra er að nota annaðhvort örv-
ar eða texta. Fyrir notendur er texti heppilegri að mínu mati.
Það tuglaði mig einnig í ríminu að þegar verið er inni í text-
anum stendur orSalykill á valhnappinum sem þýðir að ef
skipta á yfir í lykilinn er smellt þar, en ef verið er inni í lykl-
inum stendur Islendinga sögur á valhnappinum en ekki texti
eins og búast má við þar sem efninu er skipt í texta annars
vegar og orðalykil hins vegar.
I valmyndinni uppástungur (um leit) eru villur í útgáfunni
1996 og hafa ekki verið leiðréttar 1998. Undir kitarsetning
stendur „Helgi not (Helgi or Grímur)". Þetta er ekki rök-
rétt. Hér hlýtur að eiga að standa: Helgi not (Skarphéðinn or
Grímur). Eftirfarandi dæmi um leit er í sama glugga:
„Helgi near Grímur" - Efni sem finnst: „Helgi átta orða frá
BÓKASAFNIÐ 23. ÁRG. 1999
81