Dagur - 21.03.1998, Blaðsíða 8

VIII -LAUGARDAGUR 21. MARS 1998
MINNINGARGREINAR
-Ðz#ur
Heirný Bemdsen
Búðardel
Minningar um sólrík sumur
bernskunnar sækja á hugann,
því fastar sem æviárum fjölgar.
Og fríkka enn með aldrinum.
Það helgast trúlega af því, að eft-
ir því sem lengra líður verða þær
líkar í veruleikanum, eins og
hann er í eðli sínu.
Tíu ára fékk ég að vera sumar-
langt hjá hjartahlýjum og barn-
góðum hjónum vestur í Búðar-
dal, Óskari Sumarliðasyni, vél-
gæslumanni og bifreiðarstjóra,
og konu hans, Henríettu Bernd-
sen. Eg held þau hafi fyrst
kynnst þegar þau voru ung að
árum í vist hjá Boga Sigurðssyni,
langafa mínum, og Ingibjörgu
Sigurðardóttur, seinni konu
hans. Æ síðan báru þau góðan
hug til fjölskyldu þeirra og auð-
sýndu afkomendunum mikið
trygglyndi.
Óskar og Henný voru bráð-
myndarleg hjón, fríð sýnum,
greind og vel máli farin. Þau áttu
heima í reisulegu húsi undir
barðinu niður við sjó. Sýslumað-
urinn bjó nokkrum lóðum sunn-
ar og uppi á hæð syðst í þorpinu
læknirinn með apótek sitt. Vest-
ast í plássinu, hinum megin við
gamla kaupfélagshúsið og
bryggjuna, var pósthúsið. Þar
bjuggu Anna, systir Hennýjar, og
maður hennar, Hallgrímur Jóns-
son frá Ljárskógum. Mig minnir
að fleiri en ein af dætrum Önnu
og Hallgríms hafi heitið Anna að
seinna nafni, enda sagðist Halli
jafnan vera „önnum kafinn“.
Fjaran var ævintýraheimur.
Það var Ijaran, þar sem mamma
sagði, að krabbinn hefði forðum
bitið í tána á Jóu frænku. Fór
ómældur tími í það hjá mér að
skoða skeljar, kuðunga og skrýt-
na steina, og fegurðina allt í
kring. Fuglar hlupu fram og aft-
ur í fjöruþorðinu eða flugu lágt
yfir haffletinum, sumir með
mjög tíðum vængjaslætti. Eg
fann upp á því, sem ég hef ekki
heyrt fyrr eða síðar að nokkur
hafi tekið sér fyrir hendur, að
safna fjöðrum og líma inn i stíla-
bók. Við hveija fjöður skrifaði ég
nafnið á fuglinum. Hvernig sem
ég reyni núna, get ég ekki mun-
að aðferðina sem ég hafði til
þess að vita af hvaða fugli hver
fjöður væri. Kannski ég hafi séð
hana losna við fuglinn og svífa
til jarðar?
Ég óð í miðjan legg út í sjó og
sá gegnum tært, sóllýst vatnið að
breiðvaxnir fiskar lágu við
gáróttan sandbotninn. Stundum
rerum við Birgir Óskarsson á
agnarlitlu horni út á Hvamms-
fjörð, en aldrei Iangt. Þó einu
sinni svo langt, að áður en við
vissum stóð Henný í fjörunni og
skipaði okkur háum rómi að
koma í land.
Ég leit ákaflega upp til Birgis,
sem var fáum árum eldri en ég.
Við hugsuðum margt í samein-
ingu og vorum á ýmsum sviðum
það, sem nú á dögum væri kall-
að „nokkuð útpældir". Höfðum
við sitthvað að athuga við veröld
hinna fullorðnu og strengdum
þess heit á einu máli að aldrei
skyldum við að nauðsynjalausu
bera hárgreiðu okkur í höfuð.
Birgir fékkst við að búa til lönd
og eyjar með því að hræra dag-
blaðapappír saman við hvetilím
og móta þetta á krossviðarplötu.
Þegar þornað var, málaði hann
landslagið með vatnslitum og
voru þar bæði hólar og hæðir,
börð og bringur, fjöll og fell og
jafnvel skfnandi jökulstindar. A
lognsælum víkum og vogum
flutu skip með rá og reiða, íisti-
lega tegld. Þetta var mikið
augnayndi, en gáfan fengin í arf
frá báðum foreldrum, því að
Henný var listfeng og hugkvæm,
en Óskar hagleiksmaður - og
músíkalskur; hafði ungur smíð-
að sér fiðlu.
A malarkambinum neðan við
íbúðarhúsið stóð braggi með
mikla sál, bílageymsla og verk-
stæði heimlisins. Innst var
kompa full af verkfærum, olíu-
brúsum, rafgeymum og fleira
dóti á mismunandi stigum nota-
gildis - og af öllu saman mikil
lykt og góð og holl fyrir andann.
Við Birgir undum í bragganum
Iangdvölum að skemmta okkur
og dáðist ég að því hve vel hann
blístraði. Einn smellurinn sem
hann flautaði af mikilli list hér
minnir mig „Sixteen tons“, en
annar „Up a Lazy River“.
Henný hafði mjög holla návist
og talaði við börn eins og þau
væru fullorðið fólk. Það var mjög
gott í eldhúsinu hjá henni og
þangað sóttu margir til þess að
drekka kaffisopa og spjalla. Hún
hafði þann sið íslenskra hús-
freyja fyrr á tíð og setjast ekki
sjálf til borðs heima hjá sér.
Stundum kom Stjáni litli, al-
vörugefinn og virðulegur öld-
ungur, mjög lágvaxinn og klædd-
ur buxum og jakka úr bláu
„mannkyni“. Nokkrum sinnum
kom maður, sem ég held endi-
lega hafi verið kallaður Guð-
mundur Kamban. Ég var ekki
kominn lengra í bókmenntasög-
unni en það, að ég hélt lengi vel
að þetta væri skáldið fræga. En
hann reyndist þá vera frá
Kambsnesi.
Óskar hafði gaman af krökk-
um. Við spiluðum oft Olsen-Ol-
sen við eldhúsborðið hjá
Hennýju. Hann var útsetinn að
svindla f spilinu: breytti reglun-
um þá minnst varði, sveik lit og
laumaðist til að Ieggja niður tvö
spil í staðinn fyrir eitt. Höfðum
við af þessu mikla skemmtun.
Hann var í vegavinnu á sumrin
og stundum bauð hann mér í
bíltúr með sér á vörubílnum sfn-
um, sem hafði skrásetningar-
númerið D-2, kannski að líta á
veginn að brúnni yfir Fáskrúð;
það voru ógleymanlegar ferðir.
Oft gekk ég með honum yfir í
mótorshús þorpsins, þar sem
Óskar sneri í gang með tröllauk-
inni sveif stóreflis maskínu, sem
hefur sennilega verið vararaf-
stöð. Þar inni var allt fágað og
fínt. Margt kvöldið sátum við öll
inni í borðstofu, þar sem út-
varpsviðtækið var, og hlustuðum
á sögulestur á öldum ljósvakans,
eins og þá var oft komist að orði.
Við héldum næstum niðri í okk-
ur andanum, því að þetta var
svokölluð sakamálasaga og hét
„Hver er Gregory?" A undan og
eftir þessu var leikið í útvarpinu
mjög ískyggilegt tónstef, ættað
einhvers staðar úr undirdjúpun-
um, svo að manni rann kalt vatn
milli skinns og hörunds.
Vestan við íveruhúsið var fjós
og hlaða handa einni kú, sem
Henný mjólkaði. En á kambin-
um austan við braggann stóð
hænsnakofi. Hænsnin átti Asta
Sumarliða, saumakona, systir
Óskars. Hún batt pijónles úr ull
utan um prikin í kofanum, svo
hænunum yrði ekki eins kalt á
fótunum. Ur eggjunum bakaði
Henný kökur sem voru dásam-
legar og óviðjafnanlegar. Asta,
mágkona hennar, bjó í tveimur
herbergjum uppi á lofti, þar sem
pelargóníur og hortensfur stóðu
með blóma, en útsýn viðbrigða
fögur yfir íjörðinn á góðveðurs-
dögum; hafflöturinn eins og
þúsund litlir speglar.
Stundum lagðist flóabáturinn
Baldur að bryggju og þá var upp-
skipun og litlir pollar fengu að
hjálpa til og gátu jafnvel unnið
sér inn eitthvert smáræði. Og
krökkum var leyft að vera í
reikningi hjá Kaupfélaginu og
sumir, og þar á meðal ég, tíndu
hagalagða sem voru vigtaðir og
andvirðið Iagt inn á reikninginn
þeirra ásamt vinnulaununum
fyrir að vera léttadrengur við
uppskipun. Eftir þetta barst
þeim Hennýju árlega skilmerki-
legt yfirlit, þar sem inneign mín
var tíunduð, ásamt vöxtum og
vaxtavöxtum, og stundum sendu
þau mér þetta plagg suður til
upplýsingar. Fyrir nokkrum
árum ætlaði ég að gamni mínu
að grennslast fyrir um innistæðu
þessa skoplitla, en hún var þá
samkvæmt lögmálum æðri fjár-
mála orðin að engu.
I Búðardal kynntist ég jafn-
aldra mínum, Unnsteini Þor-
steinssyni. Hann var sonur
sæmdarhjónanna Þorsteins
Bjarnasonar og Sigríðar Helgu
Aðalsteinsdóttur í Borgarnesi.
Unnsteinn dvaldi á sumrin hjá
móðurforeldrum sínum, þeim
Aðalsteini og Steinunni í Búðar-
dal en þau áttu heima í brekkun-
ni innan- og ofantil við hús Ósk-
ars og Hennýjar. Unnsteinn var
mjög indæll drengur og vel gerð-
ur og einhver allra skemmtileg-
asti leikfélagi sem hægt var að
óska sér. Við fórum margar land-
könnunarferðir um nágrennið
og komum man ég dag einn til
gömlu hjónanna í Bjarnabæ.
Unnsteinn lést skyndilega af
slysförum tvítugur að aldri, mik-
ill harmdauði.
Uppi á Barði bjó frændi minn,
Magnús Skóg Rögnvaldsson,
vegaverkstjóri, og eingkona
hans, Kristjana Agústsdóttir, og
voru vel látin heiðurshjón og
góðvinir Óskars og Hennýjar.
Bróðir Magnúsar, Elís Þorsteins-
son, bjó þá búi að Brautarholti í
Laxárdal. Ég hafði haft gígju
mína með mér í sveitina og var
að bera mig að spila fyrir Ella
lögin sem ég hafði lært hjá dr.
Edelstein. Man ég að hann hvat-
ti mig til þess að taka mér til fyr-
irmyndar sellóleik hálflanda
okkar, Erlings BIöndals-Bengts-
sonar, einkum hið mjúka og
skýra bogastrok hans. Oft hefi
ég hugsað síðan, hve þarna var í
raun á ferðinni merkileg ábend-
ing og upphvatning.
Börn Óskars og Hennýjar eru
öll vel af Guði gerð, flinkar
manneskjur og hæfileikafólk.
Þetta sumar 1955 var Gunnar
farinn að heiman, Birgir ung-
lingur að aldri og sömlueiðs
einkadóttirin Hildur, sem um
veturinn á undan hafði verið við
nám á Héraðsskólanum í Reyk-
holti. Yngsti sonurinn, Hilmar,
var enn á barnsaldri, nú raf-
virkjameistari í Búðardal.
Mamma og Henný höfðu þá
föstu reglu árum saman að
hringja hvor aðra upp á aðfanga-
dag jóla. Og eftir að ég flutti til
Bolungarvíkur og raunar Iengi
sfðan kom ég stundum í heim-
sókn til þeirra Óskars og átti
alltaf elskulegum viðtökum að
fagna. Henný var þá farin að
vinna á símstöðinni þar sem fal-
leg rödd hennar naut sín einkar
vel. A meðan við bjuggum í
Reykjavík skutumst við stundum
vestur að kaupa slátur. Og þegar
við vorum sest að hér í Holti
stöldruðum við tíðum hjá henni
á Ieið að heiman eða heim. Þá
brást ekki, að hún hafði einmitt
verið að baka eða þá hún var rétt
að verða tilbúin með kvöldmat-
inn og ekki að tala um annað en
ganga í bæinn og þiggja viður-
gjörning og helst að gista. Og að
morgni, þegar við vorum búin að
drekka kaffið, stakk hún að
Agústu spennandi uppskrift að
skilnaði.
Við kveðjum góða konu. Við
biðjum Guð að blessa legstað
hennar við hlið elskaðs eigin-
manns og venslafólks, undir
bjartri sól Dalanna. I huga eftir-
lifenda vakir hjartans þökk og
dýrmæt minning, mikill auður.
Ég bið Guð að blessa minningu
hjónanna Óskars Sumarliðason-
ar og Henriettu Berndsen og
minningu systur Óskars, Astu
Sumarliðadóttur. Hann gefi ást-
vinum þeirra alla himneska
blessun og náð, bæði hér og í
komandi heimi.
Gunnar Bjömsson
Ásgeir Salberg Karvelsson
Kýnmnarstöðum
Eitt sinn skal hver deyja. Mann
setti hljóðan við þá staðreynd að
Asgeir væri látinn langt um ald-
ur fram. Minningar lifa um dag-
farsprúðan og lífsglaðan vin, en
vinur varst þú vina þinna. En við
fyrir rúmum sólarhring vorum
að spila eins og oft áður og óraði
mann síst af öllu að það væri síð-
asta sinn. Alltaf hafðir þú gaman
af að taka í spil og margar ferðir
áttum við saman tíl að mæta í fé-
Iagsvist eða brids. Það auð-
kenndi þig mest skylduræknin
og hjálpsemin. Aldrei varst þú
sérstaklega hneigður að búskap
en taldir það ekki eftir þér að
halda honum við á Kýrunnar-
stöðum ásamt föður þínum sem
er orðinn mjög sjónskertur, en
nutuð hjálpar systkina og ann-
arra á álagstímum. Hugur þinn
snerist meira um bókmenntir og
Iestur um fræðistörf, oft minnt-
ist þú á Jens Pálsson mannfræð-
ing en þú varst samferða honum
um skeið við öflun á heimildum,
og ekki spillti fyrir að Jón Emil
móðurbróðir þinn var vel heima
í bókmenntum. Þjóðmálin Iést
þú þig varða, og hafðir alltaf
ákveðnar skoðanir og rökfastur
gastu verið, oft komstu eða
hringdir ef þér fannst þú þurfa
að ræða um mál líðandi stundar.
Ég veit að ég á eftir að sjá út
um gluggann eða gefa símanum
auga hvort þú ert að koma og
eða hefur þörf fyrir að ræða um
það sem er efst á baugi þá stund-
ina, en margar samverustundir
áttum við í eldhúsinu yfir kaffi-
bolla, og var þá tíminn oft fljótur
að líða. Aldrei léstu eftir þér að
veita öðrum hjálp ef þörf var á,
eftir sem geta og þekking þín
Ieyfði. Er mér alltaf minnisstætt
árið sem ég byggði útihúsin og
dregist hafði fram á vetur að taka
þau í notkun er þú komst óum-
beðinn og hjálpaðir mér að inn-
rétta fjárhúsin alla jóladagana,
var oft unnið langan rinnudag,
en með því hafðist að koma
kindunum inn fyrir áramót.
Að leiðarlokum vil ég og fjöl-
skylda mín þakka þær samveru-
stundir sem við áttum með þér.
Minningin um heiðarlegan og
góðan dreng mun alltaf verða
okkur í huga. Ég og fjölskylda
mín viljum votta föður og syst-
kinum og öðrum vandamönnum
okkar innilegustu samúð.
Guð varðveiti góðan vin.
Riínar Jónasson og fjölskylda