Dagur - 21.03.1998, Blaðsíða 11
LAUGARDAGUR 21.MARS 1 9 9 8 - XI
um hana eftir á.
Mannrækt lagði hann ekki að-
eins Iið með beinum hætti. Hinn
félagslegi, eða uppeldislegi arfur
Björns Þórðarsonar lifir nú góðu
lífí í þriðju kynslóð afkomenda, og
á sjálfsagt enn eftir að dafna. Slík
eru áhrif hans. Og í dag verður
honum að ósk sinni. Að fá aftur að
hvíla hjá eiginkonu sinni, Sigríði
Guðmundsdóttur úr Bolungarvík,
sem var honum hvort tveggja í
senn góð eiginkona og fastur
punktur í tilverunni.
Björn Þórðarson var ekki sínkur
á góð ráð. Hann var fastheldinn,
ýtinn þegar á þurfti að halda, og
íhaldssamur í besta skilningi orðs-
ins. Þannig Iifði hann bæði stefn-
ur og stofnanir. Þannig lifir hann
áfram meðal afkomenda sinna.
Helgi Már Arthursson
Hann afí er dáinn.
Margar minningar koma upp í
hugann. Afi Björn og amma Sig-
ríður, móðurforeldrar mínir, bjug-
gu á Akureyri allan sinn búskap.
Eg var 5 ára gömul þegar við syst-
urnar vorum fyrst sendar einar til
afa og ömmu á Akureyri. A hveiju
sumri í 10 ár dvöldumst við þar
um nokkurra ríkna skeið í góðu
yfírlæti. I minningunni fínnst mér
að það hafí alltaf verið sólskin
þessa sumardaga á Akureyri. Við
fórum alltaf fljúgandi norður og
aldrei brást það að afi og amma
væru mætt á flugvellinum á
Taunusnum að sækja okkur og oft
með bláan ópal í farteskinu. A
kvöldin plöntuðum við systurnar
okkur á milli afa og ömmu í
hjónarúminu og lásum til skiptis
fýrir þau upp úr ýmsum bókum
svo sem bókinni Sumardagar eftir
Sigurð Thorlacius, en sú bók var í
miklu uppáhaldi hjá afa.
Afí var alltaf að kenna okkur
eitthvað nýtt, hann var ekki
ánægður fyrr en við vorum alveg
vissar um hvaða sýslu eða kaup-
stað bílar með ákveðnum upp-
hafsstaf tilheyrðu og elstu barna-
börnunum kenndi hann öll sýslu-
mörk á landinu. Einhveiju sinni
bað hann okkur systurnar að skri-
fa niður allar hljómsveitir sem við
myndum eftir. Ekki man ég hver
tilgangurinn var en við höfðum
óskaplega gaman af þessu.
Afí var mikill áhugamaður um
ferðalög innanlands og þá ekki
síst gönguferðir af ýmsu tagi.
Hann fór oft með okkur í göngu-
ferðir, langar og stuttar.
Afi var kirkjurækinn með af-
brigðum enda meðhjálpari til
margra ára. Aldrei var sunnudags-
messu sleppt en yfirleitt lagt upp í
bílferð strax upp úr hádegi og
stundum var maturinn bara tek-
inn með og borðaður undir berum
himni. Oft var ferðinni heitið upp
á Glerárdal eða austur í Vagla-
skóg.
Oft kom það íyrir að við fórum
samferða afa og ömmu suður til
Beykjavíkur að lokinni sumardvöl.
Brottfarardaginn var vaknað eld-
snemma, nesti smurt og yfírleitt
Iagt af stað eigi síðar en klukkan
átta. Afi var aldrei neitt að flýta
sér allt of mikið og oft var stopp-
að, fyrsti nestisstaður var við
Kotárgil. Eg held að hann hafí
sagt okkur nöfn á öllum fjöllum
og bæjum á leiðinni. Aldrei var
komið til Beykjavíkur fyrr en und-
ir kvöld og voru dæturnar og
tengdasynirnir þá mætt til að taka
á móti ferðalöngunum á Kjalar-
nesi eða í Kollafirðinum því ekki
kærði afí sig um að keyra í borg-
inni. Eftir því sem árin liðu stytt-
ist sá tími sem ég gat dvalist hjá
afa og ömmu á sumrin. Seinni ár
hefur þó varla liðið það sumar að
ég hafi ekki heimsótt afa á Odda-
götuna. Hann hafði alltaf jafn-
mikinn áhuga á að fara í bíltúr,
hætti reyndar sjálfur að keyra fyr-
ir nokkrum árum. Sumarið 1991
fórum við hjónin með afa yfir Lág-
heiði og síðan yfír Sigluíjarðar-
skarð til Sigluíjarðar. Hann hafði
gaman af þessari ferð og sagði
okkur að hann hefði farið gang-
andi yfír Siglufjarðarskarð tæpum
20 árum áður, þá um sjötugt.
Svarfaðardalur var ofarlega á vin-
sældarlistanum af eðlilegum
ástæðum. Sumarið 1989 tók
Höskuldur mynd af afa og okkur
mömmu við leiði Þórðar Jónsson-
ar, föður afa, í kirkjugarðinum á
Tjöm. Afa fannst alveg ómögulegt
að við skyldum ekki eiga barn því
þá hefði mátt segja að 5 ættliðir
væru á myndinni. Sumarið 1993
var tekin önnur mynd á sama stað
og nú hafði afa orðið að ósk sinni.
Arni Björn hugsar mikið til lan-
gafa og kemur alltaf til með að
muna eftir honum. Birgir Örn
sagði að nú væri langafi kominn
til Guðs á himninum og væri á
stélinu hjá fuglunum. Guðrún
Iitla mun ekki muna eftir afa en
ég veit að honum þótti mjög vænt
um að hún skyldi vera skírð í höf-
uðið á móðurömmu sinni sem
jafnframt bar móðurnafnið hans.
Þegar ég hitti afa síðast í lok
janúar sl. var hann nýlagstur á
Landspítalann og allir áttu von á
að hann myndi komast aftur á
fætur. Hann var með allt á hreinu
eins og venjulega, beið spenntur
eftir úrslitum í prófkjöri Reykja-
ríkurlistans og við skiptumst á
gamansögum.
Ég vil að lokum þakka afa mín-
um fyrir allt. Blessuð sé minning
hans.
Audur Þóra Ámadóttir
„Sælinú“ sagði afi alltaf við mig
þegar við hittumst.
Nú er komið að kveðjustund.
Afí minn, Bjöm Þórðarson er lát-
inn. Afi átti gæfuríka ævi. Hann
var heilsuhraustur mestan hluta
ævinnar og andlega hress fram á
síðasta dag.
Við systkinin eigum margar
minningar tengdar ömmu og afa á
Akureyri. 1 minningunni var alltaf
sól og hiti á Akureyri. Þetta er ef-
laust tákn um á birtu sem ljómaði
í kringum afa og ömmu. Það var
alltaf eitthvað um að vera hjá
þeim og hjá þeim var gott að vera.
Þau voru barngóð með ólíkindum
og höfðu innsýn í hvað okkur þótti
skemmtilegast að gera. Aftur og
aftur sagði afi okkur söguna af
Steini Bollasyni og las fyrir okkur
söguna um 10 litla negrastráka.
Oft var farið í bíltúra um ná-
grenni Akureyrar á „Taunusnum".
Það var alltaf farið með sóltjald,
nesti, brenndan brjóstsykur og
kandís í bauk.
Afi var fróður um landið og ken-
ndi okkur mörg örnefni. Eins var
honum kappsmál að við lærðum
frá hvaða landshluta hin ýmsu bíl-
númer væru. Ekki gekk nú alltaf
vel hjá okkur að Iæra það. Ef við
svöruðum rétt þá sagði hann iðu-
lega „gott hjá köllunum". Þetta
notaði hann oft ef hann var
ánægður með það sem við gerð-
um.
Ferðalög voru afa afar hugleik-
in. Hann hafði mjög gaman af að
ferðast um landið, hvort sem var
fótgangandi eða akandi.
Það voru hátíðarstundir þegar
amma og afí komu keyrandi til
Reykjavíkur. Þau fóru hægt yfír og
tók ferðin oftast 12 klukkustund-
ir. Oft áð á leiðinni og nokkrar
kirkjur skoðaðar. Afí var mikill
áhugamaður um allar kirkjur,
enda mjög trúaður maður.
Afí sagði eitt sinn að ef maður
eignaðist ekki börn, þá eignaðist
maður ekki barnabörn. Nú á sein-
ni árum hafði hann gaman af að
fylgjast með langafabörnunum.
Afi og amma héldu uppi
ákveðnum siðum í fjölskyldunni í
kringum jól og afmæli. Við mun-
um viðhalda þessum siðum í
minningu þeirra.
Afí hélt sínum virðuleik alla
ævi. Hann kenndi mér margt sem
ég varðveiti. Löngu ferðalagi hans
afa míns er lokið. Hann er kom-
inn á leiðarenda. Við tekur annað
ferðalag á öðrum stöðum. Þar
verða aðrar kirkjur kannaðar
ásamt mörgu öðru.
Ég hringdi í afa 20. febrúar síð-
astliðinn á 96 ára afmæli hans.
Það síðasta sem hann sagði við
mig var. „Guð blessi ykkur öll.“
Guð blessi hann.
Sigríður Heimisdóttir
Björn Þórðarson fæddist inn í
nýja öld að Steindyrum í Svarfað-
ardal 20. febrúar 1902 og var
hann níundi í röðinni af tíu börn-
um foreldra sinna. Þennan sama
dag stofnuðu þingeyskir hug-
sjónamenn fyrstu heildarsamtök
samvinnufélaganna - Samband ís-
lenskra samvinnufélaga - en Björn
átti eftir að helga samtökum þeir-
ra starfskrafta sína í hálfa öld. Ör-
lög Sambandsins urðu þau að hin
mikla sveit samvinnumanna riðl-
aðist á síðari hluta aldarinnar en
jafnaldrinn, sveinninn úr Svarfað-
ardal, náði háum aldri.
Hann lifði nærri því öldina alla
og lést á 97. aldursári. Skömmu
áður fór hann norður yfir heiðar,
en hann hafði dvalið hjá dætrum
sínum hér syðra frá því á jólaað-
ventu.
Kröpp kjör í æsku hafa án efa
haft áhrif á mótun og alla skap-
höfn Björns. Hann missti móður
sína, Guðrúnu Björnsdóttur frá
Syðra-Garðshorni, aðeins fjögurra
ára gamall og leystist þá æsku-
heimilið upp. Það varð honum
áreiðanlega til mikillar gæfu að
dvelja nokkur ár sem unglingur og
síðan ungur maður á menningar-
heimilinu að Tjörn í Svarfaðardal,
þar sem sterk vináttubönd voru
hnýtt. Þar átti hann lögheimili sitt
þar til heimilið á Akureyri var
stofnað árið 1930.
Utþráin var rík í Birni, en lið-
lega tvítugur að aldri fer hann að
Hólum og lýkur námi í bænda-
skólanum þar vorið 1925. Aðeins
24 ára hleypir hann heimdragan-
um og hefur nám við bændaskóla
í Danmörku um eins árs skeið og
síðar stundar hann nám í tvö ár
við Iþróttakennaraskólann í Oller-
up í Danmörku. Það er erfítt fyrir
nútímamanninn að gera sér grein
fyrir hversu stórt skref þetta hlýt-
ur að hafa verið fyrir févana, ung-
an mann, tengslalausan við um-
heiminn með bjartsjmina eina og
trúna á sjálfum sér sem veganesti.
Sjálfur hefur Björn sagt frá því, að
þeir Þórarinn á Tjörn og Páll
Zóphóníasson skólastjóri á Hólum
hafi hvatt sig og leiðbeint.
I einstakri grein Hjartar E. Þór-
arinssonar heitins frá Tjörn um
foreldra Björns, þau Guðrúnu og
Þórð Jónsson, í Niðjatali, sem er
þeim helgað og útgefíð af frænda
þeirra, Gísla Pálssyni á Hofi, árið
1988, birtir Hjörtur nokkur
kveðjuorð sem faðir hans, Þórar-
inn Eldjárn, flutti einn útfarar-
gesta við útför Þórðar frá Tjamar-
kirkju í október 1941. Þar bendir
Þórarinn á þrennt, sem hann taldi
að einkum hefði einkennt líf hans
og sem „hann átti í ríkara mæli en
flestir aðrir. í fyrsta lagi ást hans á
Iífinu“ og „hversu sterka löngun
hann hafði til að lifa lífinu vegna
lífsins sjálfs og þess almættis sem
á bak við það stæði". Þeir sem
þekktu Björn geta tekið undir að
þessi lýsing á ekki síður við son-
inn.
Mikil tímamót verða í lífí Björns
árið 1930. Þá hefur hann störf hjá
Kaupfélagi Eyfírðinga, en starfs-
aldur hans þar náði að verða tæp-
lega hálf öld. Þetta sama ár kynn-
ist hann Sigríði Guðmundsdóttur
frá Bolungarvík. Þau setja upp
hringana á Þjóðhátíðarárinu í
Þingvallalundi og voru gefín sam-
an á Akureyri þá um sumarið. Þar
stofnuðu þau heimili sitt og bjug-
gu á Akureyri allan sinn búskap.
Sigríður Iést á jólum 1983.
Ég átti því láni að fagna að
tengjast fjölskyldu Björns og Sig-
ríðar við giftingu okkar Birnu,
yngstu dóttur þeirra, sumarið
1959, en hafði eins og aðrir Akur-
eyringar þekkt fjölskylduna í sjón.
Við nánari kynni af Birni og fjöl-
skyldu hans kom fljótt í ljós, að
hún var einstaklega samhent og
fór mikið sínar eigin leiðir. Sem
bíleigandi, allt fi-á árinu 1947,
hafði Björn ferðast með fjölskyldu
sinni, mun meira en þá var títt.
Leitað var á vit náttúru, kyrrðar og
fegurðar, hvort sem það var í
faðmi eyfirskra fjalla eða í öðrum
landshlutum, sem á þeim árum
voru í raun mjög fjarlægir. A síðari
árum var farið út fyrir landstein-
ana til fjarlægra landa, en öll þessi
ferðalög urðu jafnt og þétt upp-
spretta nýrra minninga og frá-
sagna sem miðlað var af í nýjum
heimi barna, barnabarna og §öl-
skyldna þeirra.
Segja má, að Björn og Sigríður
hafí átt sína óskaveröld ein, með
sínum nánustu, í íslenskri nátt-
úruvin. Björn var einn þeirra Is-
lendinga sem tók sér ferð á hend-
ur um miðja sumarnótt, þegar
bærinn svaf, til þess að fylgjast
með miðnætursólinni rísa úr hafi
við Kaldbak í norðri.
Sennilega hafa sterkustu vin-
áttubönd þeirra Björns og Sigríðar
við aðra samferðamenn bundist
fyrst og fremst á ferðalögum þeir-
ra. Margar kærustu endurminn-
ingar þessara ára tengjast fögrum
reitum í nágrenni Akureyrar, á
Svalbarðsströnd, í Svarfaðardal
eða austur í Vaglaskógi.
Mörg framfaraspor voru stigin á
þessum árum í vaxandi bæjarfé-
lagi. Skógræktarmenn plöntuðu
skógi í Vaðlareitum, við Kjarna og
á Þelamörk. Ferðafélagsmenn
lögðu Vatnahjallaveg og reistu
skála við Laugafell.
Starfsmenn og stjórnendur
KEA lögðu nótt við dag og byggðu
sumarhús í fögrum lundi í Vagla-
skógi. Þetta hús, Bjarkarlundur,
varð einn vinsælasti sumardvalar-
staður fjölskyldunnar í Oddagötu
og samferðamanna hennar um
langt árabil. Björn tók þátt í þess-
um störfum af mikilli elju og
dugnaði, en fjölskyldan var ætíð í
fyrirrúmi - hún var honum allt.
Björn hafði mildnn áhuga á
stjórnmálum. Hann var eindreg-
inn fý'lgismaður Framsóknar-
flokksins, en þar kunni hann sér
einnig hóf.
A einu sviði dró hann ekki af
sér. Björn var kirkjunnar maður
og fjölskyldan tók þátt í því með
honum. Hann átti sína höfuð-
kirkju, Akureyrarkirkju. Hana
hafði hann í sjónmáli, hvort sem
hann var á heimili sínu eða á
vinnustað - hún varð hans viðmið-
un í andlegum og veraldlegum
efnum. Björn var fastur gestur í
Akureyrarkirkju um áratuga skeið
og starfsmaður þar í aldarfjórð-
ung. Hvar sem farið var, í borg eða
sveit, var hlýtt á messu og kirkjur
skoðaðar. Það munu ekki hafa
verið mörg guðshús á landinu sem
ekki voru heimsótt á löngum ævi-
ferli.
Björn var ekki prédikari og
hampaði ekki trú sinni - jafnvel
ekki við sína nánustu. Hins vegar
fólst prédikun í lífi hans, hvernig
hann lifði því og eftir því var tek-
ið.
Komið er að Ieiðarlokum og
skilnaðarstundu og minningar
hrannast upp. Hugurinn ferðast
áfram frá Bjarkarlundi að Brett-
ingsstöðum, til Kaupmannahafn-
ar og heim í Kjarnaskóg. Nú hefur
Björn lagt í sína hinstu för og var
ferðbúinn sem fyrr. Björn Þórðar-
son var gæfumaður. Á iangri æfí
varð hann vissulega fyrir áföllum.
Hann missti mikið þegar Sigríður
féll frá og skömmu síðar Birna.
En hann stóð eftir teinréttur og
æðrulaus. Hann lifði lífinu lifandi
„vegna lífsins sjálfs og þess al-
mættis sem á bak við það stæði".
Bjöm hafði sýn til tveggja alda.
Það var mikil gæfa að fá að njóta
þeirrar lífssýnar. Blessuð sé minn-
ing hans.
Heimir Hannesson
Margs er að minnast við andlát
afa okkar Björns Þórðarsonar. Við
krakkarnir vorum tíðir gestir f
Oddagötunni hjá afa og ömmu á
Akureyri - á hverju sumri og
stundum oftar. Minnisstæðar eru
allar ferðirnar í nágrenni Akureyr-
ar - en skemmtilegast fannst okk-
ur að fara í Vaglaskóg. Ég minnist
þess sérstaklega þegar ég, sem
ungur drengur, beið við hliðið á
Oddagötunni eftir því að afí kæmi
heim í hádegismat. Alltaf gaf
hann sér tíma til að tala við okkur
krakkana, og aftur var beðið við
hliðið þegar vinnudegi lauk. Þá
var iðulega sest upp í gljáfægðan
Taunusinn og farið í ferðalag um
bæinn. Einstaka sinnum var kom-
ið við í Lindu til að taka „nesti“
sem geymt var í hanskahólfinu til
síðari nota - oftast kandís eða
súkkulaði.
Margs er að minnast úr ferða-
lögunum með afa og ömmu - oft
man maður best ýmis smáatriði
sem festast í minni. Alltaf var röð
og regla á hlutunum hjá afa.
Gaman er að láta hugann reika til
baka og minnast hinna mörgu
hughrifa - í ferðum á Brettings-
staði á Flateyjardal, í Kjarnaskóg,
inn í fjörð og stundum til Reykja-
víkur. Við minnumst líka allra
gönguferðanna, í Lystigarðinum
og í beijaferðum á Norðurlandi.
Og við munum það enn hversu
erfitt var að skipta um gír í brekk-
um í öllum ferðunum með afa.
Afí fór með okkur í kirkju á
hverjum sunnudegi en þar starf-
aði hann sem meðhjálpari. Mér er
alltaf minnisstætt hvað afi var
virðulegur þegar hann las upp
ritningarorðin í kirkjunni. Ég var
víst ekki alltaf ánægður með þess-
ar tíðu kirkjuferðir á þessum árum
og vildi halda áfram að spila fót-
bolta í Gilinu.
Afi var gjafmildasti maður sem
ég hef kynnst. Stórir pakkar bár-
ust fyrir öll afmæli og sú regla
höfð, að pakkarnir biðu á nátt-
borðinu að morgni afmælisdags-
ins, hver hlutur innpakkaður og
skrifuð afmæliskveðja með hverj-
um pakka. Svipað var þetta um
jólin, en þá bárust hangikjötslæri
og jólarósir inn á heimilið.
Þetta eru örfáar minningar frá
æskudögunum með afa og ömmu.
Árin liðu og barnabörnin urðu
fullorðin. Þau áhrif frá afa og
ömmu, sem við krakkarnir urðum
lyrir í æsku hafa áreiðanlega orðið
okkur mjög til góðs síðar í lífínu.
Afi varð mjög ánægður þegar
við fjölskyldan, sem höfðum dval-
ist erlendis í nokkur ár, komum
heim í haust. Ég var því miður er-
lendis þegar haldið var upp á 95
ára afmæli hans í fyrra, en þá var
hann mjög hress og sýndi engin
teljandi merki um háan aldur. Það
var ógleymanlegt að hafa hann
sem gest heima hjá okkur í afmæl-
isboði Arnars 17. janúar sl. - en þá
var hann enn mjög andlega hress,
en orðinn stirðari til gangs.
Nokkru síðar þurfti hann að leggj-
ast inn á sjúkrahús, en þar spjöll-
uðum við um lífið og tilveruna og
alltaf var hann jafn yfirvegaður og
rólegur. Það var afa líkt að láta
færa starfsfólki deildarinnar gjafír,
þegar hann fór norður í bæinn
sinn.
Elsku afi. Það er komið að leið-
arlokum, langri og góðri ærí er
loldð og þakkað er fyrir það sem
þú hefur veitt mér og kennt.
Minningin um góðu dagana á Ak-
ureyri mun lifa í hjarta mínu um
aldur og ævi.
Blessuð sé minning afa míns
Björns Þórðarsonar.
Magnús Heimisson