Dagur - 07.11.1998, Side 8

LAUGARDAGUR 7. NÓVEMRER 1998
Andlát
Arnfríður Jónsdóttir
Veghúsum 31, lést á Land-
spítalanum að morgni 3. nóv-
ember.
E. Helgi Jónsson
Austurbraut 5, Keflavík, and-
aðist á Landspítalanum
mánudaginn 26. október.
Einar Þorsteinsson
yfirlögregluþjónn, Skólastíg
8, Bolungarvík, lést föstudag-
inn 30. október.
Guðjón Þór Olafsson
Jörundarholti 170, Akranesi,
er látinn.
Guðmunda Jóhannsdóttir
frá Oddgeirshólum, Flóa, síð-
ar til heimilis á Suðurengi
14, Selfossi, er látin.
Hans Júlíus Þórðarson
fyrrverandi útgerðarmaður,
Vesturgötu 43, Akranesi, lést
á heimili sínu aðfaranótt
fimmtudagsins 22. október.
Júnía Sumarrós
Stefánsdóttir
áður til heimilis á Kirkjuteigi
33, Reykjavík, andaðist á
dvalarheimilinu Höfða, Akra-
nesi, laugardaginn 31. októ-
ber.
Magnús Torfi Ólafsson
fyrrverandi ráðherra, andað-
ist á heimili sínu þriðjudag-
inn 3. nóvember.
Magnús Þórðarson
Lindargötu 64, Reykjavík,
lést á Landspítalanum mánu-
daginn 2. nóvember.
Oddur Jónsson
fyrrverandi bóndi, Gili, Dýra-
firði, andaðist á Landspítal-
anum þriðjudaginn 3. nóv-
ember.
Sigrún Runólfsdóttir
Botnum, Meðallandi, lést á
Klausturshólum miðvikudag-
inn 28. október sl.
Skúli Tryggvason
Haeðarbyggð 24, Garðabæ,
lést á Sjúkrahúsi Reykjavíkur
föstudaginn 30. október.
Unnur Óladóttir
frá Bakka andaðist á Hrafn-
istu, Hafnarfirði, þriðjudag-
inn 3. nóvember.
Vilhelmína Th. Loftsson
Aflagranda 40, Reykjavík, er
látin.
Þorsteinn Sigurðsson
Sporðagrunni 9, Reykjavík,
lést á Sjúkrahúsi Reykjavíkur,
Landakoti, mánudaginn 2.
nóvember.
Þóra Jónsdóttir
frá Stöðvarfirði, lést á Land-
spítalanum þriðjudaginn 20.
október sl.
Þórunn Sigríður
Gísladóttir
Laufásvegi 5, Reykjavík, lést
á Sjúkrahúsi Reykjavíkur
föstudaginn 30. október.
Þuríður Eggertsdóttir
lést á hjúkrunarheimilinu
Skjóli föstudaginn 30. októ-
ber sl.
Þuríður Sigurðardóttir
Hjallabraut 3, Hafnarfirði, er
látin.
-Dagpr
Ingólfnr Davíðsson
grasafræðingur
Á síðasta degi sumars lést
Ingólfur Davíðsson grasafræð-
ingur í hárri elli eftir langa og
starfssama ævi; hann var óvenju
starfssamur maður og vandaður í
hvívetna til orðs og æðis, og vann
á langri starfsævi heils hugar og
af stökum dugnaði og samvisku-
semi meira að framgangi ís-
Ienskrar grasafræði og íslenskra
ræktunarmála en flestir aðrir á
þessari öld. En hann fékkst við
íleira en jurtir og grös því hann
var vel hagmæltur og tónvís og
bæði Ijóð og lög eftir hann hafa
birst á prenti, m.a. í ljóðabók
hans Vegferðarijóðum 1973, og
verið flutt við ýmis tækifæri. Eg
kynntist Ingólfi fyrst fyrir einum
40 árum, en vissi á honum deili
og hafði lesið greinar eftir hann
nokkru fyrr. Eg mat hann ávallt
mikils og hef margt af honum
lært um dagana. Fyrir þessi góðu
og ánægjulegu kynni langar mig
til að þakka af aíúð með því að
minnast hans hér með nokkrum
fátæklegum orðum og höfuð-
áherslu á hin óvenju miklu rann-
sókna- og ritstörf sem hann vann
um ævina.
Ingólfur Davíðsson fæddist á
Ytri-Reistará við Eyjafjörð 14.
janúar 1903. Foreldrar hans voru
hjónin María Jónsdóttir hús-
freyja og kennari og Davíð Sig-
urðsson bóndi og hreppstjóri,
síðar á Stóru-Hámundarstöðum
á Árskógsströnd, en þar ólst
Ingólfur upp. Davíð faðir Ingólfs
hafði verið í Möðruvallaskóla og
notið kennslu Stefáns Stefáns-
sonar og Olafs Daviðssonar, og
var því vel fróður um náttúru
landsins, sérstaklega þó grasa-
fræði, og naut Ingólfur þess ríku-
lega í uppvextinum. Það var því
snemma á unglingsárunum sem
áhugi á að leggja stund á há-
skólanám í grasafræði vaknaði
hjá Ingólfi. Hann lauk stúdents-
prófi vorið 1929, hélt sama haust
utan til náms við Hafnarháskóla
og lauk þaðan magistersprófi í
náttúrufræði með grasafræði
sem aðalgrein sumarið 1936.
Auk þess hafði Ingólfur sótt fyr-
irlestra í plöntusjúkdómum við
Landbúnaðarháskólann f Kaup-
mannahöfn og námskeið í sömu
grein við plöntusjúkdómatil-
raunastöðina í Lyngby f Dan-
mörku. Fyrsta árið að loknu
námi var Ingólfur kennari í nátt-
úrufræði í Reykjavík. En þegar
Atvinnudeild Háskólans tók til
starfa árið 1937 réðst hann strax
að Búnaðardeild hennar, sem
varð síðar Rannsóknastofnun
landbúnaðarins; þar starfaði
hann samfellt sem sérfræðingur
í plöntusjúkdómum og grasa-
fræði þangað til hann Iét af störf-
um fyrir aldur sakir árið 1973.
Jafnframt aðalstarfinu sinnti
Ingólfur áfram stundakennslu í
náttúrufræði við ýmsa skóla,
fyrst Gagnfræðaskóla Reykjavík-
ur (Gagnfræðaskóla Vesturbæj-
ar), en síðar Húsmæðrakennara-
skóla Islands og Kennaraskóla Is-
Iands, og Ioks kenndi hann lyfja-
fræðinemum við Háskóla Islands
grasafræði frá 1959 og allt til
1983, þegar hann varð áttræður.
Sem sérfræðingur í plöntusjúk-
dómum hafði Ingólfur einnig eft-
irlit með innflutningi plantna og
grænmetis um árabil og með
stofnrækt útsæðis hjá Grænmet-
isverslun ríkisins.
Vegna starfa sinna fór Ingólfur
um 40 ára skeið flest eða öll
sumur til rannsókna um landið
þvert og endilangt til að rannsaka
útbreiðslu sjúkdóma á ræktuð-
um plöntum, einkum á mat-
jurtum, en einnig til að rannsaka
útbreiðslu villtra plantna og
gróðurfars landsins, og varla fyr-
irfannst það byggða ból á landinu
á þeim tíma að Ingólfur kæmi
ekki þangað til að rannsaka rækt-
arlönd þar og sum margoft. Á
þessum rannsóknaferðum aflaði
Ingólfur sér gífurlega umfangs-
mikillar þekkingar á gróðurfari
og plöntutegundum landsins,
bæði villtum og ræktuðum og
miðlaði henni óspart til annarra.
Auk vísinda- og ftæðigreina skrif-
aði hann mikinn fjölda fræðslu-
greina fyrir almenning um fræði-
grein sína og rannsóknir, alls á
annað þúsund greinar þó þær
væru ekki allar langar, margfalt
fleiri en nokkur annar íslenskur
grasafræðingur fyrr og síðar.
Fræðslugreinar hans um Gróður
og garða í dagblaðinu Tímanum
urðu t.d. rúmlega 400 og eins má
nefna að áratuginn 1981-90 voru
fræðslugreinar hans í Garðyrkju-
ritinu einu um 70, en í það skrif-
aði hann einna mest síðustu 15
-20 ár ævinnar. Að auki hafði
Ingólfur alla tíð mikinn áhuga á
búskaparháttum og byggðasögu
fyrri tíma og skrifaði um það efni
einar 400 greinar í Tfmann í
flokki sem hann nefndi Byggt og
búið í gamla daga. Ingólfur Dav-
íðsson var þannig óvenju starf-
samur maður og sívinnandi með-
an kraftar entust, enda voru af-
köst hans eftir því.
Rannsókna- og ritstörfum Ing-
ólfs má skipta í eina fjóra höfuð-
þætti, og tengjast tveir þeirra að-
alstarfi hans hjá Búnaðardeild og
Rannsóknastofnun landbúnaðar-
ins beint eða óbeint, rannsókn-
um á nytjaplöntum, einkum mat-
jurtum, og garðplöntum, ræktun
þeirra og sjúkdómum á þeim.
Um þessar rannsóknir hefur
hann skrifað flestar ritgerðir sín-
ar og bækur, ýmist einn eða í
samstarfi við aðra, en hér verða
aðeins fáar taldar: Plöntusjúk-
dómar og varnir gegn þeim,
1938; Garðablóm og plöntukvill-
ar, 1938; Jurtasjúkdómar og
meindýr, 1947; Rannsóknir á
jurtasjúkdómum, 1947 og 1951;
róðursjúkdómar og varnir gegn
þeim, 1955 og 1962; Kartöflu-
hnúðormurinn og útrýming
hans, 1956; Fóðurjurtir, 1956;
Stofublóm, 1957; Matjurtabók-
in, 1958; Illjgresi og illgresiseyð-
ing, 1961. í samstarfi við Ingi-
mar Oskarsson skrifaði hann svo
Stofublómabókina og síðar
garðaflóruna Garðagróður, bók
upp á 450 blaðsíður, sem kom
fyrst út 1956, en var gefín út aft-
ur 1968 og 1981. Fræðigreinar
sínar á þessu sviði birti Ingólfur í
ýmsum tímaritum, ritum At-
vinnudeildar Háskólans og síðan
Rannsóknastofnunar landbúnað-
arins. Fræðslugreinarnar fyrir al-
menning sem eru annar megin-
þáttur ritstarfa hans og skifta
mörgum hundruðum eins og
áður segir, ritaði hann einkum í
Garðyrkjuritið og Náttúrufræð-
inginn og dagblaðið Tímann.
Ingólfur þýddi einnig og stað-
færði nokkrar erlendar bækur
um garðrækt og grasafræði, svo
sem Garðablóm í litum og Tré og
runna í litum sem komu út 1962,
og Stóru blómabók Fjölva, 1972.
Með fræðsluritum hans telst
kennslubókin Gróðurinn, sem
var aðalkennslubók í grasafræði í
gagnfræðaskólum landsins og til
landsprófs í nærri tvo áratugi, en
hún var gefin út fimm sinnum,
fyrst 1951, en síðast 1966 og var
þá í tveimur heftum, samtals um
220 blaðsíður.
Þriðji þátturinn í rannsókna-
störfum Ingólfs eru rannsóknir
hans á gróðurfari Iandsins og á
útbreiðslu villtra íslenskra
plantna, en hann jók mjög við
þekkinguna á því sviði og fann
ótal nýja vaxtarstaði tegunda sem
áður voru þekktar hér, en að auki
margar nýjar tegundir hér á
landi. Hann skrifaði fjölda rit-
gerða um þessar rannsóknir sín-
ar, flestar í Náttúrufræðinginn
en einnig í önnur rit svo sem
Acta Naturalia Islandica. Þá var
Ingólfur einn þeirra þriggja ís-
lensku grasafræðinga sem önn-
uðust 3. útgáfu Flóru Islands eft-
ir Stefán Stefánsson 1948 og sá
síðasti þeirra sem fellur í valinn.
Fjórði þátturinn í grasafræði-
rannsóknum Ingólfs, og ekki sá
ómerkasti þó síðast sé talinn, eru
rannsóknir hans á nýjum tegund-
um, sem slæðast til landsins eft-
ir ýmsum leiðum, einkum með
varningi og oftast verður fyrst
vart kringum bæi og býli eða í
görðum. En einungis fáar slíkra
tegunda ná þó rótfestu hér á
landi til frambúðar, því flestar
hverfa tiltölulega fljótt þar sem
vaxtarskilyrði henta þeim ekki.
Ingólfur rannsakaði og fylgdist
með því um árabil hvernig slfk-
um slæðingum reiðir af hér, rakti
útbreiðslusögu sumra þeirra ná-
kvæmlega og skrifaði um það
fjölda greina, einkum í Náttúru-
fræðinginn, en aðalgrein hans
um plöntuslæðinga hér á landi
birtist í Greinum Vísindafélags
Islendinga 1967. Nú er skarð fyr-
ir skildi, því þessum rannsóknum
hefur verið miklu minna sinnt
síðan Ingólfur hætti þeim og er
það mikill skaði. Á rannsókna-
ferðum sínum safnaði Ingólfur
oftast miklu af plöntum og
þurrkaði, en verulegur hluti þess
safns er nú á Náttúrufræðistofn-
un íslands og skiptir það
nokkrum þúsundum sýna. Fyrir
hönd stofnunarinnar vil ég þakka
honum þetta mikla framlag hans
til grasasafns hennar og allan
velvilja í hennar garð fyrr og síð-
ar, en á árunum 1942-1949 vann
hann að skrásetningu grasasafns
stofnunarinnar, að mestu í sjálf-
boðavinnu.
Ingólfur tók allmikinn þátt í fé-
lagsmálum um ævina. Hann var
ritari Garðyrkjufélags Islands í
25 ár og ritstjóri Garyrkjuritsins
um skeið, var í stjórn Skógrækt-
arfélags Reykjavíkur í 20 ár, í
stjórn Hins íslenska náttúru-
fræðifélags í 14 ár og sat í Nátt-
úruverndarráði 1957-1958 og
hefur eins og margir náttúru-
fræðingar látið náttúruverndar-
mál töluvert til sfn taka. Þá var
hann í stjórn Eyfírðingafélagsins
frá stofnun þess og í allmörg ár.
Ingólfi var að verðleikum sýndur
margvíslegur sómi fyrir störf sín.
Hann var félagi Vísindafélags Is-
lendinga í áratugi, var sæmdur
riddarakrossi Fálkaorðunnar
1978, hlaut silfurmerki Garð-
yrkjufélags Islands og var heið-
ursfélagi þess, og ennfremur
heiðursfélagi Hins íslenska nátt-
úrufræðifélags, Félags íslenskra
náttúrufræðinga og Skógræktar-
félags Reykjavíkur. Þá heiðraði
Háskóli Islands hann fyrir rann-
sóknastörf hans með því að
sæma hann heiðursdoktorsnafn-
bót árið 1991.
Ingólfur var kvæntur danskri
sómakonu, Agnes Marie Inge-
borg Christensen, stúdent og
vefnaðarkennara frá Álaborg, og
eins og oftast þegar menn skila
jafn giftudrjúgu og umfangs-
miklu ævistarfi og Ingólfur þá er
það að verulegu leyti að þakka
góðri eiginkonu. Hún lifir mann
sinn, orðin 96 ára gömul. Þau
eiga þrjú uppkomin börn: Agnar,
prófessor í vistfræði við Háskóla
Islands, f. 1937; Eddu, fóstru og
myndlistarmann, f. 1939; og
Helgu, semballeikara, f. 1942.
Ingólfur var langt fram eftir
ævi við ágæta heislu og fram á
níræðisaldur fór hann allra sinna
ferða mest fótgangandi. Þá datt
hann á hálku og lærbrotnaði í
einni gönguferð sinni og átti
erfitt um gang eftir það, þó hann
héldi andlegri heilsu nánast
óskerti. Aldurinn var þó farinn að
segja til sín, heyrnin m.a. orðin
léleg og minnið að bresta, og síð-
ustu árin dvaldist hann á hjúkr-
unarheimili.
Að lokum Iangar mig til að
þakka Ingólfi enn og aftur mjög
góð kynni og fyrir allt það sem ég
hef af honum lært; þá vil ég ekki
síður þakka honum fyrir hans
merka og mikla framlag til auk-
innar þekkingar á villtum plönt-
um og gróðurfari landsins og á
ræktun og nýtingu nytjaplantna
hér á landi. Aðstandendum hans
öllum votta ég innilega samúð
mína.
Eyþór Einarsson
íslendingaþættir birtast í
Degi alla laugardaga.
Skilafrestur vegna minningagreina er til miðvikudagskvölds.
Reynt er að birta allar greinar eins fljótt sem verða má, en
ákveðnum birtingardögum er ekki lofað.