Dagur - 11.09.1999, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 11. SEPTEMBER 1999 - 35
V&r_____________________________
Að kveldi 20. des-
urínn Kastljós
sendur út f umsjá
Vilmundar heitins
Gylfasonar, sem þá
var menntaskóla-
kennari, en síðar
þingmaður og ráðherra. í þætt-
inum fjallaði Vilmundur meðal
annars um umtalað tékkamis-
ferlismál og viðmælendur hans
voru Baldur Möller, ráðuneytis-
stjórí í dómsmálaráðuneytinu,
og Jón Thors, deildarstjóri í
sama ráðuneyti.
Þetta var sögulegur þáttur á tíma þegar Vil-
mundur og Olafur Ragnar Grímsson, nú-
verandi forseti Islands, stýrðu Kastljósþátt-
um þar sem mál voru krufin af Fullri
hörku. I þessum tiltekna þætti viðhafði Vil-
mundur ummæli sem Jósafat Amgrímsson
fésýslumaður tók til sín (þótt hann væri
ekki nafngreindur) og þótti úr hófí fram
meiðandi og móðgandi fyrir sig. Hann fór
því í meiðyrða- og bótamál gegn Vilmundi,
RUV og ríkinu.
Jósafat taldi eitt að vera gagnrýninn,
annað hvernig það væri gert. „Fjölmiðlar
eru gapastokkar nútímans. Gapastokkur
sjónvarpsins bíður þess ekki, að dómar
falli. I umræddum þætti virti stefrídi Vil-
mundur rétt [Jósafats] til að vera mann-
eskja harla lítils. Stefndi Vilmundur lét
þannig með öllu undir höfuð leggjast að
huga að því, að fyrir [Jósafat] var það
kannski meira kvalræði að verða fyrir slíku
umtali og aðkasti - og kannski afdrifaríkara
fyrir framtíð hans - en dómur sá, sem hann
kann að hljóta. Þvílíkt kvalræði snertir ekki
einvörðungu [Jósafat], heldur einnig aldr-
aða móður hans á Vestfjörðum, maka og
böm. Maður getur gert sér í hugarlund til-
finningar óharðnaðra unglinga, sem eiga
að fara í skólann daginn eftir, að faðir
þeirra hefur verið lýstur varmenni og
ódrengur í sjónvarpinu," sagði í málshötð-
unarstefnu Jósafats, sem væntanlega var
samin af Kristjáni Eiríkssyni lögfræðingi.
„Ég fer aldrei í tugthús"
Skoðum þau ummæli Vilmundar í þættin-
ember 1975var
fréttaskýríngaþátt-
Friörik Þór
Guðmundsson
skrifar
Vilmundur Gylfason skóf ekki ofan
afhlutunum í Kastljóss-þættinum
um tékkamisferlismálið og sá
Jósafat Arngrímsson ástæðu til að
höfða meiðyrðamál.
Skært Kastljós
Vilmundar
um sem kærð voru og krafín ómerkingar
(allar tölur eru í gömlum krónum. Tölur
frá 1974 má í grófum dráttum tvöhund-
ruðfalda eftir að tvö núll hafa verið tekin
af, eða tvöfalda beint, til að fá út núvirði):
1. „I mars síðastliðinn var sami maður
enn á ferð í vafasömum viðskiptum. Alls
reyndist vera um að ræða innistæðulausar
ávísanir upp á tuttugu og eina milljón
króna.“
2. „Maðurinn er sem sagt kærður fyrir
tékkamisferli upp á rúmar tuttugu milljónir
króna en reyndist fljótlega borgunarmaður
fyrir nær helmingi upphæðarínnar."
3. „I skýrslunni kemur meðal annars
fram, að helsti samstarfsmaður verslunar-
mannsins, sem lögin í landinu virðast alls
ekki ná yfír, er maður sem nýlega hefur
enn verið f fréttum vegna meintrar aðildar
að miklu tollsvikamáli. I fyrirtæki þess síð-
artalda voru engar bókhaldsbækur til, ekk-
ert skattframtal síðastliðin fjögur ár og ekki
leyfi til smásölu eða heildsölu á sama tíma,
svo nokkuð sé neírít."
4. „... en engu að síður, er það ekki nokk-
uð skrítinn læknir, sem að dæmir menn frá
því að mega alls ekki vera í tugthúsi, þrátt
fyrir það að hann hafi margsinnis, eða að
minnsta kosti í eingang alvarlega unnið til
þess...“
5. „Þetta var sami maðurinn sem á í
þessu trekk í trekk."
6. „Og maðurinn segir við vini sína: Haf-
ið engar áhyggjur, ég er dæmdur, ég er
dæmdur trekk í trekk, ég fer aldrei í tugt-
hús.“
7. „Sko, þama er ákveðinn maður, búið
er að dæma, það verður, það skilar sér ef-
laust einhvem tímann á næsta ári, eða þar
næsta, dómur frá saksóknara um tollsvika-
mál...“
8. „Nú, Jón, nú þekkir þú þetta mál út
og inn. Heldur þú í hjarta þínu að þessi
maður komi nokkurn tíma til með að taka
út refsingu fyrir fjársvikamál upp á tuttugu
og eina milljón króna?“
„Hóflausar dylgjur og hrakyrði"
Eins og ummælin bera með sér hafði
Jósafat fengið læknisvottorð gegn því að
þurfa að sitja í fangelsi vegna dóms frá
1967 (fyrir síðara málið, milljónirnar 21,
var Jósafat síðar sakfelldur með skilorðs-
bundnum sex mánaða fangelsisdóm).
Jósafat krafðist ómerkingar ummælanna,
þyngstu refsingar yfír Vilmundi og einnar
milljónar króna bóta. Það var skoðun
Jósafats að opinber fjölmiðill væri „ekki
vettvangur í þá veru, að menn þjóni þar
lund sinni, sletti meinfýsi sinni framan í
alþjóð né fari með hóflausar dylgjur og
hrakyrði um borgara samfélagsins."
Vilmundur hafnaði rökum Jósafats með
öllu og krafðist sýknu, benti meðal ann-
ars á að í þættinum hefði gagnrýnin
beinst að viðmælendunum, en fjallað var
um fullnustu refsidóma af hálfu ríkis-
valdsins, og þetta umrædda mál tekið
sem dæmi, án þess að viðkomandi væri
nafngreindur. Allt hafi verið sannleikan-
um samkvæmt.
Emil Agústsson borgardómari kvað
augljóst að Vilmundur hefði kynnt sér
málefni stefnanda mjög vel og aldrei
nefnt nafn hans, þótt ljóst mætti vera fyr-
ir Jósafat og þá sem hagi hans þekkja að
við hann væri átt. Það hafi verið eðlilegt,
vegna umfjöllunarefnisins, að taka raun-
hæft atvik sem dæmi. Emil benti sérstak-
lega á að við samanburð á hinum kærðu
ummælum og þættinum öllum væri ljóst,
að hin tilvitnuðu orð í stefnu væru „slitin
úr samhengi þess, sem talað var, og gefa
því ekki ein út af fyrir sig rétta mynd af
því, sem um var rætt“.
Dulítið óviðurkvæmilegt
hjá Hæstarétti
Emil taldi að þegar allt væri virt væri nið-
urstaðan, að Vilmundur hefði „ekki brot-
ið lagareglur um æruvernd, friðhelgi
einkalífs eða grundvallarreglur um per-
sónuvernd" og sýknaði Vilmund. Ekkert
af ummælunum hlaut ómerkingu. Vil-
mundur hrósaði því sigri.
Hæstiréttur staðfesti þessa niðurstöðu
nær alfarið. Ummæli Vilmundar voru
hvorki talin refsiverðar móðganir né að-
dróttanir. Hins vegar þótti Hæstarétti rétt
að ómerkja sjötta lið ummælanna: „Og
maðurinn segir við vini sína: Hafíð engar
áhyggjur, ég er dæmdur, ég er dæmdur
trekk í trekk, ég fer aldrei í tugthús“.
Þetta þótti Hæstarétti vera „óviður-
kvæmileg" ummæli. En bæði í undirrétti
og Hæstarétti var skaða- og miskabóta-
kröfum hafnað.
Ragnhildur. Lengi hefur Ragnhildur
verið í hópi fremstu söngkvenna
landsins, en síðustu árin hefur hún
sungið með Stuðmönnum. Hvað hét
söngflokkurinn sem hún söng með
fyrir um tuttugu árum sem einkum
söng gömul íslensk lög sem sumir
myndu segja lummuleg?
Skáldið frá Djúpalæk. Kristján skáld
frá Djúpalæk varð eitt af virtustu
skáldum þjóðarinnar og m.a. orti hann
texta fjölmargra dægurlaga. Þar er
einna kunnastur textinn Nótt í Atlavík
sem sunginn var inn á hljómplötu af
dúett fyrir um 40 árum. Hverjir skipuðu
hann?
Flugvélarflak fannst. I síðustu viku
fannst flak breskrar herflugvélar sem
fórst hér á landi á stríðsárunum og
hafði hennar og jarðneskra leifa flug-
mannana verið leitað í meira en fimm-
tíu ár. En loksins fannst flakið, en
hvar?
Nonni. Góður gestur, Walter Schwinn-
er, heimsótti Akureyri um síðustu helgi
og skoðaði meðal annars Nonnahús,
en sögur Nonna, Jóns Sveinssonar,
heilluðu hann sem ungan dreng, líkt
og svo margra aðra. Hvaða tignu
stöðu gegnir Schwinner?
Krókurinn. Snemma á öldinni var
læknir á Sauðárkróki og síðar á hæli
Náttúrulækningafélags íslands í
Hveragerði Jónas Kristjánsson. Hver er
sonarsonur hans, þjóðþekktur blaða-
maður og þjóðfélagsgagnrýnandi?
LAND 0G
ÞJÓÐ
Sigunður Bogi
Sævarsson
skrifar
1. Hvar á landinu er Hafursey?
2. Um þessar mundir er unnið að tökum
á kvikmynd eftir einni af skáldsögum
Einars Más Guðmundssonar. Hver er
sagan?
3. Hvar á landinu er Hengifoss?
4. Milli hvaða jökla liggur Kaldidalur?
5. Hvar á landinu er Junkaragerði?
6. Hvar á landinu er Eyrarsveit?
7. Hver voru það sem rituðu Öddu-bæk-
urnar svonefndu?
8. Hljómsveitin Trúbrot er nú að koma
saman á nýjan leik. Með sameiningu
hvaða tveggja hljómsveita varð hún til
laust fyrir 1970.
9. Franskir sjómenn námu nánast land
hér fyrir og um síðustu aldamót, ekki
síst á Austurlandi og hvað helst á Fá-
skrúðsfirði. Þessir framandlegu menn
leiddu margar nýjungar inn í menning-
arlíf landans, svo sem hljóðfæri nokkuð
sem ekki hafði áður sést á íslandi en
varð eftir þetta þarfaþing á sveitaböll-
um. Hvert er hljóðfærið?
10. Hvaða skóli stendur f Grábókar-
hrauni.
tsojjig ge uu!|o>(SBnnuu!AUJBS ‘OL bmjiíuouubh e njnueN Bo bujoíih nBujuioujBS paui m qjba tojqrui uqiBASuuofiH '8 'uossubiois jbqigh 6o Jiaopsupf Buugf ■/_ 'pjgfpBpunjg j|fA ujsu bBoiuijo} piq jo iioas
-JBJ/fg '9 '!UU|>|pqpueqspuB|Sj j J!6as „'JBjBuuaAq um uuauiepjrao ua nqjui !uuaui|JB>| ‘Juæqip j|p|B) j|acj njOA JBJBquní njoA J|pe||B>| 6o pjnq ejeq pe nue jbc) uias ‘uinqsÁcj e6s|>}j| ‘uinuuoui uinpuapa 81-21 Jflja !)|aq uuuæq pe ja )6bs“ qsau
-Bfq/faa b umujoH J !|Aq!pAa ja !pja6BJe>|unr g upq ui tzt. s||e ‘su!spue| jn6aA||efj qsæq uum ja uias ‘jn6aAS|Bpep|B>| jn66j| uueq uin 6o s|n>|o[6uBq 6o s>)0 Buueiqof i||!Ui jn66|| jnieppex y 'JBq ui 8t t 'sujspuei ssoj qsæq ifpucj ja uubh 'Sjpfu
-je6eq epua uuu| p|A sjpui e '|Bps)p[|j j ja ssoj|6uaH 'E 'SUfsuiiaqiB jB|6ug z 'J3 po)sp|a ebæjj ns uias jecj ||>|gfn|)ox Jipun ddn ‘!puBSS|epjÁi/\| uinpjaAuepjou p ||BÍjs6jaqpui ja ÁasinjBH 't - 'A0 MPfjsju 'sueq !ujbu|b ja jbuossub[)su>| jeseupf
jnuosjeuos , suispejndpjAg up[)sepuiæA>|uiejj ja jauwMqos Ja)|BM , 'S|epeuxo 6o jepjefjeMg i||!ui nu^puaipq e )Suubj p!>|B|pB|aA6nH , 'XIabdv ! UPN B6a|jeqddn n6uns uias uiaug jnjB|Q 6o sjioujq eppy necj njOA peq , 'jeujnuiuinq ,
uoas