Dagur - 19.11.1999, Blaðsíða 4

^ o O O r « 1 H M M 7 í> V o %- a II ^ f n II T 9 J\ '4
4 — FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 1999
FRÉTTIR
Ný könnun á högum kvenna í sveitum Skagafjarðar og Húnaþings sýnir að margar þeirra eru í þremur störfum.
Fullt aukastarf
utau flestra búa
Um 53% sveitakvenna og
48% maka þeirra vinna
utan búsius, oftast íiillt
starf, enda stendur bara
þriðjungur búa undir fram-
færslu fjölskyldu.
Vinnudagurinn er geysilega Iangur hjá
mörgum sveitakonum, a.m.k. í Skagafirði
og Húnavatnssýslum, enda margar í
þrem störíúm. Meira en helmingur þeir-
ra vinnur utan heimilis, flestar í fullu
starfi og tæpur helmingur á maka sem
gera það. A flestum bæjum í þessum
sveitum er því a.m.k. annað hjónanna í
fullu starfi utan búsins. Enda telur að-
eins þriðjungur kvennanna tekjur búsins
nægja til að framfleyta fjölskyldunni,
væntanlega þann þriðjung búanna sem
flokkast sem stórbú.
Utan búsins vinna konurnar langflest-
ar við opinbera þjónustu, en líka önnur
þjónustustörf, í verslun, við veitinga-
rekstur, í matvælaiðnaði og fleiru. Um
80% kvennanna vinna síðan að búrekstr-
inum meira en hálft starf (yfir 20 stund-
ir á viku) þar af helmingurinn meira en
fullt starf (yfir 40 stundir) á viku) - auk
svo heimilisstarfanna, oft á stórum heim-
ilum því konurnar eiga nær fjögur börn
að jafnaði.
Erfitt að kosta framhaldsnám barna
Þetta er meðal niðurstaðna könnunar
sem Rannsóknarstofnun Háskólans á
Akureyri gerði fyrir jafnfréttisráðgjafa á
Norðurlandi vestra um stöðu kvenna í
dreifbýli. Urtakið var allar konur í dreif-
býli á svæðinu, hvar af tæplega 400 svör-
uðu (75%). Meðalaldur kvennanna er 47
ár, 93% þeira eiga maka, sem er tvöfalt
hærra en landsmeðaltalið. Um 95% eiga
böm, en á nær helmingi heimilanna eru
þau öll orðin eldri en 15 ára.
Athygli vekur, að rúmlega 60% kvenna
i Húnavatnssýslunum segja börn á heim-
ilinu búa við slæmar og mjög slæmar að-
stæður til að afla sér framhaldsmenntun-
ar, en aðeins Ijórðungur kvenna í Skaga-
firði. Stærri búin virðast betur í stakk
búin til að Ijárfesta í menntun bamanna.
Kýr á rúmlega þriðjimgi búaima
Búin skiptast nokkurn vegin í þrennt; lít-
il, miðlungs og stór bú. Helmingur bú-
anna eru fjárbú, um 17% kúabú, jafri
mörg blönduð bú, 10% hrossabú og þó
nokkur nautgripa- og loðdýrabú. Hlunn-
indi, oftast veiði, fylgja á helmingi jarð-
anna, en 40% nýta þau lítið eða ekkert.
Um 60% búanna eru skráð á makann,
15% á bæði, 10% á konuna og 15% aðra.
Helmingur makanna tók við búi af for-
eldrum en 17% kvennanna. Helmingur
þeirra hefur búið 20-60 ár á jörðinni, en
25% skemur en 10 ár. Um 35% telja að
bömin taki við búinu.
Láta karlana um félagsmálin
Um 10% kvennanna hafa háskólamennt-
un, tæpur helmingur hefur lokið fram-
haldsnámi, þ.a. helmingurinn hús-
mæðraskóla. Um 95% kvennanna telja
æskilegt að boðið væri upp á starfstengd
námskeið í sveitinni og 84% mundu
sækja slfk námskeið. Langflestar langar í
tölvunám, en líka margar á námskeið
varðandi rekstur búsins, handverk, fag-
námskeið búgreina og fleiri.
Aðeins 21% kvenna tekur virkan þátt í
félagsstörfum landbúnaðarins og enn
færri í sveitarstjórnarmálum. — HEI
í pottirmin voru memi enn einu
sinni að tala um uppreisnarsegg-
inn í Framsókn, hann Ólaf Öm
Haraldsson. Nú vegna ummæla
hans í morgunsjónvarpi Stöðvar
2 um að ílokkurinn væri að fara
ijandans til, gerði flokksfoiyst-
an ekkert í sínum málum. Að
minnsta kosti væri flokkurinn í
útrýmingarhættu í borginni.
Ólafur Öm sagðist vera kominn
„út á kant“ í flokknum og fóm
pottveijar að velta því fyrir sér
hvor kanturinn það væri, vinstri
eða hægri. Frá þingsölum höfðu
pottverjar heyrt að það væri ör-
ugglega vinstri kanturinn. í þvl
sambandi bentu menn á stöðu
Katrínar Fjeldsted í Sjálfstæðisflokknum en hún
og Ólafur Öm hafa verið samstíga í umhverfis-
nefnd Alþingis í þessum virkjunar- og umhverf-
ismatsmálum, enda sitja þau hlið við hlið í
þingsalnum. Höfðu pottveijar fregnað að hún
væri komin „á ís“ hjá Sjálfstæðisflokknum og
þvl líkt á komið með þeim skoðanasystkinum...
Pottverjar ræddu sín á milli nýju
sjónvarpstöðina, Skjá 1, oglýstu
yfir ánægju sinnimeð að loksins
hafi fréttastofan komið með
skúbb, þ.e. nýja stóra fíkniefna-
málið. Fleiri pottveijar ræddu
þó spjallþáttinn Axel og félagar,
sem ku vera hugsaður sem
blönduð stæling á Jay Leno, Lett-
erman, Hemma Gunn og Gísla Rúnari. Höfðu
menn séð þáttinn í fýrrakvöld þar sem Axel
þessi var með Eddu Björgvins í viðtali. Undir
lokin spurði hann Eddu hvemig hann ætti að
koma fram og hegða sér. Fannst pottverjum svar
Eddu vera lúmskt þegar hún sagði mestu skipta
hjá Axel að vera hann sjálfur en reyna ekki að
vera Jay Leno eða Gísli Rúnar...
Vestflrðmgar kveiktu ljós
Pétur Siguiússon
formaður Alþýðusambands
Vestfjarða
l
r
[ Fram hefurkotnið, meðal
r annarshjáÞórðiFriðjónssyni
[ og Vilhjálmi Egilssyni, að
framtíð efnáhagsmála velti
meðal annars mjög á komandi
kjarasamningum.
„Þeir héldu það 1990 þegar verkalýðshreyfing-
in píndi þá til að bjarga efnahag þjóðarinnar að
þá hafi verkalýðshreyfingin samið um leið um
eilífan frið og undanslátt í kjaramálum. Enda
voru þetta tímamótasamningar sem þá voru
gerðir og þar var létt af atvinnurekendum ýms-
um gjöldum og álögum. Fólk fórnaði ekki bara
því að hækka launin sem þá þurftu leiðrétting-
ar við 1990, þegar vantaði einhver tuttugu
prósent uppá að kaupmáttur áranna þar á
undan hefði skilað sér, heldur geymdu menn
líka að fara fram á kauphækkanir til þess ein-
mitt að rétta þetta af og til þess að geta svo
fengið arð af þessu eftir einhver ár. Þetta voru
þau loforð sem voru gefin en þetta hefur aldrei
verið efnt. Arðinum hefur verið úthlutað til
þeirra sömu manna og verkalýðshreyfíngin og
verkafólk almennt gaf eftir."
- Hvernig er hjóðið almennt í Vestfirðing-
unt?
„Við erum í þessu stríði að verja það sem
ennþá er hér eftir af veiðiheimildum. Fisk-
vinnsla hefur dregist gríðarlega saman ef aft-
urámóti eru neistar að kvikna hingað og þang-
að í smáverkunum. Það má segja að það sé alls
ekki slæmt, því þó menn séu alltaf að veðja á
stóru fyrirtækin þá hafa þau oft skapast með
sameiningu smærri fyrirtækja. Hér eru komn-
ar upp fjórar, fimm saltfiskverkanir með fáa
menn innanborðs og við skulum bara vona að
þeim vaxi fiskur um hrygg.“
- Þessi fyrirtæki virðast hofa nóg oð gera.
„Já, já. En þetta kemur aldrei í staðinn fýrir
verksmiðjurnar sem er verið að leggja af, þvf
það eru raunverulegar verksmiðjur. Það er svo
skrýtið að menn hafa ekkert miklar áhyggjur af
því að leggja niður hér fleiri hundruð manna
fiskverksmiðjur en það ætlar allt um koll að
keyra í þjóðfélaginu og það á að leggja undir
gríðarlegar náttúruperlur til þess að skaffa 40-
50, eða kannski hundrað störf á Austfjörðum
og menn ætla að bjarga við öllu atvinnulífi
með þessu.
Ég held að menn hafi hopað í fiskvinnsl-
unni. Þeir sem hefur verið treyst fyrir fisk-
vinnslunni á íslandi hafa brugðist. Fiskurinn
er fluttur óunninn út og það getur vel verið að
markaðurinn þar gefi ákveðnum mönnum
góðar tekjur með því en afturámóti er klárt mál
að virðisaukinn af virkilegri fiskvinnslu er ekki
lengur til staðar í þjóðfélaginu. Til að fá hærra
verð þarf að leggja fram vinnu hér heima og
hún er virðisauki hér í Iandinu. Nema menn
séu komnir út í það að það séu einhvcrjar aðr-
ar atvinnugreinar sem eiga að taka við, þá get-
ur alveg verið afsökun fyrir þessu.
- Vestfirðingar myndu tæplega Uika slíkri
stefnu þegjandi?
„Nei, það er hægt að kenna okkur að svara í
síma, selja bækur og allt svoleiðis. Það er gott
og blessað og þetta framtak íslenskrar miðlun-
ar að búa til fimmtíu störf hér í þessum efn-
um, einhvers konar fjarvinnslu, skráningum og
sölu, er hið besta mál og eykur fjölbreytnina
sem hefur alltaf vantað töluvert hér. En það
hefði verið skelfing ósköp gaman ef það hefði
verið viðbót við það sem áður var. Þá hefðum
við getað búist við einhverri fólksljölgun. Þetta
hefði þurft að vera viðbót en ekki að koma í
staðinn fyrir störf sem við höfum verið að
tapa.“
- Hvaða hugmyndir hafa Veslfirðingar um
laun t komandi kjarasamningum?
„Við gáfum tóninn 1997 um það hvað væri
æskilegast og þyrfti að gera. Við lögðum tölu-
vert á okkur til þess að reyna að knýja það fram
og náðum virkilega að vekja athygli á því. Eg
held að það sannist nú á því að ef einhver í f’or-
ystu verkalýðsfélaga eða almennur verkamað-
ur er spurður um hvar eigi að setja kröfuna þá
dettur engum í hug að minnast á laun undir
hundrað þúsundum. Þannig að ég held að við
höfum aðeins kveikt ljós í hugum manna.“ — HI

1