Dagur - 27.11.1999, Blaðsíða 4

WÓÐLEIKHÚSIÐ
Sýnt á Stóra sviði kl
20:00
KRÍTARHRINGURINN í
KÁKASUS
- Bertolt Brecht
6. sýn. mið 1/12 örfá sæti
laus, 7. sýn. fim 2/12 örfá
sæti laus, 8. sýn. fös 3/12
örfá sæti laus, 9. sýn. lau
4/12 örfá sæti laus, 10.
sýn. 8/12 nokkur sæti
laus, 11. sýn. 9/12 nokkur
sæti laus, 12. sýn. 10/12
nokkur sæti laus.
SJÁLFSTÆTT FÓLK
- Halldór Kiljan Laxness
Leikgerð: Kjartan
Ragnarsson og Sigríður
Margrét Guðmundsdóttir
Fyrri sýning:
BJARTUR
-Landnámsmaður íslands
ídag 27/11 kl. 15:00
uppselt - langur leikhús-
dagur, síðasta sýning.
Síðari sýning:
ÁSTA SÓLLILJA
-Lífsblómið
í kvöld 27/11 uppselt - lan-
gur leikhúsdagur, síðasta
sýning.
GLANNI GLÆPUR í
LATABÆ
- Magnús Scheving og
Sigurður Sigurjónsson -
sun 28/11 kl. 14:00 uppselt
og kl. 17:00 uppselt, sun
5/12 kl. 14:00 uppselt og kl.
17:00 uppselt. Aukasýning
lau 4/12 kl. 13:00 uppselt,
fim 30/12 kl. 14:00 og 17:00
MEIRA FYRIR EYRAÐ
- Pórarinn Eldjárn og Jóhann
G.Jóhannsson
sýning fyrir kortagesti
sun 28/11 kl. 21:00 uppselt
Sýnt á Litla sviði
kl. 20:00
ABEL SNORKO
BÝR EINN
- Eric-Emmanuel Schmitt
sun 28/11 kl. 15:00
uppselt,
þri 30/11 kl. 20.00 uppselt,
sun 12/12 uppselt, mið
15/12 nokkur sæti laus,
þri 28/12. Athugið ekki er
hægt að hleypa gestum inn í
salinn eftir að sýning hefst.
Sýnt á Smíðaverkstæði kl.
20:30
FEDRA
-Jean Racine.
sun 28/11. Síðasta sýning.
MEIRA FYRIR EYRAÐ
söng og Ijóðadagskrá
- Þórarinn Eldjárn og Jóhann
G.Jóhannsson
þri 30/11 síðasta sýning.
Listaklúbbur leikhúskjal-
larans
Mán 29/11, kl. 20:30
Andblær frá Afríku - þremen-
ningar frá Gíneu, Alsenyy Sylla,
Yakaria Soumah og Cheick Abmed
Tidiane Bangourg syngja og leika á
hljóðfæri en Orville Pennant frá
Jamaica dansar. Ennfremur sögur og
Ijóð frá Afríku flutt af Sólveigu
Hauksdóttur og Pórunni
Valdemarsdóttur.
Miðasalan er opin mánud.-þriðjud. kl.
13-18, miðvikud.-sunnud. kl. 13-20.
Sfmapantanir frá kl. 10 virka daga.
Sími 551 1200
www.leikhusid.is - nat@theatre.is
LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1999

„Lista skáldið góða!“
Margt og mikið
hef’ur verið skrif-
að um „lista
skáldið góða!“
eins og skáld-
bróðirinn Grím-
ur Thomsen
kallaði Jónas
Hallgrímsson f
erfiljóði sem
birtist í Nýjum
félagsritum Jóns
Sigurðssonar
árið 1846.
Merkir höfundar hafa fyrr og síð-
ar skrifað um skáldið, náttúru-
fræðinginn, frelsishetjuna og
manninn Jónas. Itarlega hefur
verið fjallað um einstök Ijóð og
eins um tiltekin atvik í lífi hans.
Og skammt er síðan staðið var
afar myndarlega að nýrri heildar-
útgáfu á verkum Jónasar.
En Páll Valsson, íslenskufræð-
ingur, sem lengi hefur rannsakað
ævi og verk þessa höfuðskálds Is-
lendinga á nítjándu öldinni, gef-
ur í nýrri ævisögu mun nákvæm-
ari og heilsteyptari mynd af
Jónasi Hallgrímssyni en öðrum
hefur auðnast. Páll byggir að
sjálfsögðu á öllu því besta sem
aðrir hafa þegar skrifað, en legg-
ur af mikilli þekkingu á viðfangs-
efninu sitt eigið sjálfstæða mat á
hvert umdeilt atriði. Niðurstaðan
er ávallt Jónasi í hag.
Hér birtist hann lesendum sem
dugmikill og atorkusamur mað-
ur, jafnt við nám sem fræðistörf.
Þótt hann hafi fengið þann dóm
af vinveittum samtímamanni að
„hann skapar sér vesöld sína
sjálfur" (bls. 359), þá er ljóst að
Jónas kom miklu í verk á stuttum
tíma þrátt fyrir harkalega and-
stöðu og jafnvel hreinan fjand-
skap margra presta og annarra
áhrifamanna heima
á Fróni. Sem dæmi
um óvildina má
nefna að einn klerk-
urinn kallaði þjóð-
skáldið sem síðar
varð „hryllilegan við-
bjóð“ í bréfi til koll-
ega síns (bls. 357).
Ást og dauði
Fyrir utan ljóðin sjálf
hefur Islendingum
löngum verið tvennt
sérlega hugleikið
varðandi lífshlaup
Jónasar. Annars veg-
ar hver hafi verið
stóra ástin í lífi hans.
Hins vegar hvert var
hið eiginlega dauða-
mein hans.
Páll Valsson fer
rækilega ofan í
saumana á ástarmál-
unum. Alkunn er frá-
sögnin um ung-
meyna Þóru Gunars-
dóttur sem Jónas
varð samferða að
sumarlagi norður í
land, en lengi hefur
verið talið að hún
væri sú mikla ást sem
skáldið orti síðar um
í Ferðalokum og fleiri ástar- og
saknaðarljóðum. Hér er þeirri
kenningu algjörlega hafnað og
hin unga og fagra Kristjana
Knudsen talin sú stúlka sem
Jónas harmaði alla daga, en
hann féll fyrir henni þegar hann
var skrifari hjá Iandfógetanum í
Reykjavík. Vissulega hefur áður
verið skrifað um ástir Kristjönu
og Jónasar, en Páll færir hér svo
sterk rök fyrir niðurstöðu sinni
að vart þarf lengur um að deila
ekki ráðið útslitum.
„Það er því ekkert
mystískt við dauðdaga
Jónasar Hallgrímsson-
ar, þegar állt kemur til
alls“ (bls. 488) segir
Páll. Um það kunna
enn að vera skiptar
skoðanir, en sjálfsagt að
láta Jónas njóta vafans.
Trú og
skáldskapur
I nýju ævisögunni er
Iistilega fléttað saman
æviferli og skáldskap
Jónasar, en þar nýtur
Páll á stundum góðs af
merkum athugunum
Hannesar Péturssonar
á Ijóðum þjóðskáldsins.
Itarlega er fjallað um
trúarlega þáttinn - en
sumir virtust túlka skrif
náttúrufræðingsins
Jónasar sem ábendingu
um að hann væri veikur
í trúnni. Páll lýsir af
næmum skilningi sam-
spili trúar og vfsinda f
verkum Jónasar og
ítrekuðum átökum
hans við efann.
Þessi myndarlega
bók gefur heilsteypta
og áhrifamikla mynd af lista
skáldinu góða. Með henni hefur
Jónas Hallgrínisson fengið þá
ævisögu sem hann hefur lengi átt
skilið.
JÓNAS HALLGRÍMSSON
ÆVISAGA.
Höfundur: Páll Valsson
Utgefandi: Mál og menning
Jónas Hallgrímsson kom mlklu I verk á skömmum tíma.
- því miður fyrir þjóðsöguna.
Að því er varðar dauða þjóð-
skáldsins eftir fallið fræga i' stig-
anum, þá færir höfundurinn
rök fyrir því að Jónas hafi átt við
alvarlegt lungnamein að stríða
frá því hann var nærri dauður á
ferð sinni á Nýjabæjarfjalli
haustið 1839 - sex árum fyrir
andlátið - og því ekki þolað fót-
brotið. Þótt næringarskortur og
drykkja hafi óneitanlega skert
mótstöðukraft Jónasar, hafi það
Hreyfir við tilfinningunum
★ ★ ★ 1/2
KVIK- TARZAN
og Kevin Lima.
Handrit: Tab
Murphy byggt á
sögunni „Tarz-
an Apabróðir“
eftir Edgar
Rice
Burroughs.
Leikraddir:
Jónmundur
Grétarsson,
Egill Hreiðar Pálsson, Inga
María Valdimarsdóttir, Ólafía
Hrönn Jónsdóttir, Amar Jóns-
son, Guðmundur Ólafsson,
Hanna María Karlsdóttir,
Pálmi Gestsson.
Þegar ævintýraskáldið Edgar
Rice Burroughs birti fyrstu sög-
una um hinn göfuga villmann
árið 1912 komst hann á græna
grein. Hann hafði áður stundað
ýmiskonar viðskipti með léleg-
um árangri. Hann fæddist í
stórborginni Chicago. Skæður
innflúensufaraldur reið yfir
borgina þegar hann var á ungl
ingsaldri og var hann þá sendur
út í sveit þar sem bræður hans
tveir voru með búgarð. Hann
átti að verða herforingi og var
látinn taka inntökupróf í West
Point en féll. Síðan háði hann
sín stríð á ritvellinum og skrif-
aði meðal annars 24 bækur um
Tarzan Apabróður.
Um skógarstrákinn hafa verið
gerðar á níunda tug kvikmynda,
sú fyrsta var gerð árið 1918 en
nú rúmum áttatíu árum síðar
hefur Disney fyrirtækið sent frá
sér teiknimynd um kappann.
Þar er sögunni úr fyrstu bókinni
fylgt nokkuð nákvæmlega. Ensk
aðalshjón verða skipreka undan
ströndum Afríku en komast við
illan leik í land ásamt barnung-
um syni sínum. Þau byggja sér
hús uppí tré og setjast þar að en
verða fyrir árás hlébarða. Apa-
ynjan Kala heyrir barnsgrát
skömmu seinna og verður hugs-
að um ungann sinn. Hún renn-
ur á hljóðið og kemur í tréhúsið
og skynjar að eitthvað hafi kom-
ið fyrir. Hún finnur þarna hvít-
voðung í' körfu sinni og elur
hann upp í óþökk Kertjaks, for-
ingja GóriIIanna. Apamjólkin
gerir Tarzan ofurmannlegan að
styrk en þar sem Apabróðir er
með mannsheila þá lærir hann
að smíða sér verkfæri og nota
mannlega hugkvæmni.
Jafnvægi dýranna í skóginum
er raskað þegar náttúruvísinda-
maðurinn Porter mætir á svæð-
ið ásamt Jane, dóttur sinni. Þau
hafa með sér ævintýramanninn
og veiðimanninn Clayton, hann
er dæmigerður hrokafullur
Englendingur. Hann skýtur á
allt sem hreyfist og hcfur undir-
búið að ná í nokkur villidýr til
þess að flytja með sér úr skógin-
um. Minnir á manninn í Dýrun-
um í Hálsaskógi en eins og allir
vita þá eiga öll dýrin í skóginum
að vera vinir.
Talsetningin er afar skemmti-
leg, að öðrum ólöstuðuni þá er
Ólafía Hrönn Jónsdóttir í hlut-
verki Terku, vingórillu Tarzans
afar dásamleg. Eins fóru þeir
Arnar Jónsson og Pálmi Gests-
son vel með sín hlutverk eins og
þeirra er von og vísa. Tónlistin
er eftir Phil CoIIins, þann
kunna skallapoppara, og sungin
af þeim Stefáni Hilmarssyni og
Guðrúnu Gunnarsdóttir og er
það vel. Þó stakk það í eyrun
þegar maður heyrði lokalagið
hvað tónlistin var mun kraft-
lausari á íslensku heldur en á
ensku.
Myndin hreyfir svo sannar-
lega við tilfinningunum og í
salnum mátti heyra bæði hlátur
og grátur. Atriðið f trjánum þeg-
ar villimaðurinn segir „Ég Tarz-
an, þú Jane“ er afar hugljúft og
eins er ég viss um að nokkrir
felldu tár þegar að Kertjak varð
fyrir skoti veiðimannsins
Claytons og Tarzan tók forystu í
flokki górillanna. Edgar Rice
Burroughs skrifaði 24 hækur
um Tarzan og nú er bara að vita
hvað Disneymyndirnar verða
margar. Það er hiklaust hægt að
mæla með þessari mynd fyrir
fjölskylduna. Unnendur góðra
ævintýra verða ekki sviknir.