Dagur - 27.11.1999, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1999- 25
Jl
JJÆB
landi verð ég áfram með
„stassjón" í Bretlandi og er nú að
að styrkja tengsl mín við eitt
stærsta sambandsríki breska
heimsveldisins"
- En þú helltir þér út i pólitík-
ina fyrir síðustu hosningar, hvað
kom til?
„Ég var með í því að setja sam-
an þetta nýja apparat, Samfylk-
inguna. Þar var fýrir töluvert mik-
ið af reyndum pólitíkusum en
sumum þótti vanta ákveðna
breidd í liðið og því var óskað eftir
að ég kæmi þar inn.“
- Ertu ánægður með flokkinn
þinn?
Sameinaður flokkur jafnaðar-
manna á Islandi er búinn að vera
lengi í bígerð og vonandi verður
boðað til formlegs stofnfundar á
fyrsta ársljórðungi næsta árs.
Sumt hefur tekist betur en annað
í þessari undirbúnings- og þróun-
arvinnu. „Það fyrirkomulag að
búa til í prófkjöri hólf eftir gömlu
flokkslínunum mætti til að
mynda flokka sem mistök. Sú
leið var farin sérstaklega að ósk
Svavars Gestssonar og Arna Þórs
Sigurðssonar og sett fram sem
skilyrði fyrir þátttöku Alþýðu-
bandalagsins. Þessir menn hafa
síðan báðir sagt skilið við þennan
hóp. Hið svonefnda hólfafyrir-
komulag sem tryggði hverjum
Ilokki að minnsta kosti tvö þing-
sæti af efstu átta gerði fólk eins
og mig auðvitað að afar ólíklegum
þingmannsefnum í þessum kosn-
ingum.“
- Þú fékkst mikinn stuðning í
prófkjörinu, hverju þakkar þú
það?
„Ég verð að viðurkenna að það
kom mér þægilega á óvart, haf-
andi búið í útlöndum árum sam-
an og komandi úr þessum popp-
heimum að það skyldu aðeins
fjórir vera með fleiri atkvæði en
ég í prófkjörinu. Ég uni ágætilega
við það og þá líka hitt að hafa
þannig sem einstaklingur kannski
greitt hlutfallslega hæstan fórnar-
kostnað fyrir þetta sameiningar-
ferli. Ég tók því algerlega æðru-
og athugasemdalaust 9. sætið
með 2.700 atkvæði á bak við mig
meðan sumir sem eru fyrir ofan
mig eru með Iítið brot af því.“
- Varðstu f)’rir vonhrigðum með
að komast ekki á þing?
„Ég er raunsæismaður og
reiknaði með að í þessu fyrsta
skrefi fælist varaþingmennska. Ég
er búinn að stimpla mig inn og
tek sæti mitt á Alþingi næst eða
þar næst. Mér liggur með öðrum
orðum ekkert sérstaklega á, en
hef eftir sem áður mikinn áhuga
á stjórnmálum og menningar- og
umhverfismál eru mín eftirlætis-
mál.“
Lítil sæt hugmynd
- Eigum við kannski að smia olik-
ur að umhverfismálum í okkar
spjalli og þá fyrst Græna hemum,
hvernig kom hann til?
„Hann byrjaði sem lítil, sæt
hugmynd, blanda af garnni og al-
vöru, en þegar á hólminn var
komið varð Græni herinn töluvert
umfangsmeira mál. Að laða að
nokkra tugi fólks á hverjum við-
komustað, gefa þvf alklæðnað,
mat og drykk í þrjú mál, skipu-
leggja starf þess, og halda því síð-
an uppi á skemmtun fram á
rauða nótt, það var einfaldlega
dálítið orku- og tímafrekt. Þá er
ótalin öll kynning og skipulagn-
ing, samningar við sveitarfélögin,
útvegum fjármagns, dagskrárgerð
og allt sem tengdist þessu. Það
varð fljótlega ljóst að þessi litla
hliðarbúgrein, umhverfisdeild
Stuðmanna, hafði vaxið meira en
upphaflega stóð til.
Vinnudagar Stuðmanna, sem
stóðu þarna á þeim þröskuldi að
hafa starfað saman í þrjátíu ár,
urðu langir og strangir. Þeir
hófust að jafnaði klulekan átta að
morgni og lauk stundum ekki fyrr
en klukkan hálf sex á morgnana.
Það verður að viðurkennast að
sumir voru nokkuð úr heimi hall-
ir eftir sumarið, þar á meðal ég.
En tilgangurinn helgar meðalið
og niðurstöður nýrrar könnunar
sýna að 95 prósent þjóðarinnar
þekkir Græna herinn og 86 pró-
sent vita um tilgang hans.“
- Eer hann af stað aftur næsta
vor að re)ia beðin sem hann plant-
aði í ífyrra?
„Þótt við höfum í upphafi hugs-
að okkur þetta sem átak á síðasta
ári aldarinnar þá stöndum við nú
uppi með einkennisklæddan
1200 manna her á landsvísu sem
sumir segja að ekki megi skilja
eftir í lausu lofti. (Jakob kímir).
Þá getur fótaburður hermann-
anna orðið óöruggur og þeir farið
að vakkla.
Það sem einkenndi þetta starf
sísastliðið sumar var gleðin yfir að
koma saman og gera eitthvað
áþreifanlegt, mála, gera við og
planta, eignast sína eigin ein-
kennisbúninga, fá viðurkenning-
arskjal og meðlimaskírteini. Sjá
svo árangurinn að kvöldi dags og
halda upp á það saman með grill-
veislu og skemmtidagskrá fram á
nótt. Fjölmörg fyrirtæki lögðu
liönd á plóg því þetta var kostnað-
arsamt. Ofugt við það sem margir
halda þá græddi enginn á Græna
hernum aðrir en þeir staðir sem
fengu hann í heimsókn."
Að fá leikreglur virtar
- Svo hefurðu skellt þér í annan
slag undir merkjum Umhverfis-
vina og safnar undirskriftum lil að
krefjast lögformlegs umhverfismats
á virkjunarsvæðinu norðan Vatna-
jökids?
„Já, þegar maður hafði fengið
örlítið svigrúm til að anda þá var
manni „sjanghæjað" inn í þetta
batterí sem er að reyna að fá leik-
reglur lýðræðisins virtar. Ég leyfi
mér að halda því fram, ef ég á að
vera alveg hreinskilinn, að þetta
mál, eins og mörg önnur stórmál
í íslenskri pólitík mótist af per-
sónulegum metnaði, þörfum og
þrám ákveðinna pólitíkusa. Ef
þingsæti Halldórs Asgrímssonar í
Austurlandskjördæmi væri ekki í
veði og hann væri ekki búinn að
lofa því árum saman að koma
upp stóriðju fyrir austan þá væri
málið allt mun auðveldara. Þá
mundi það falla, eins og vatnið,
þar sem því er ætlað að falla, í
þann eðlilega farveg sem fólkið í
landinu er að biðja um. Þá á ég
við Iögformlegt umhverfismat þar
sem allar hliðar eru skoðaðar,
hverju við erum að fórna og
hvaða raunverulegu valkosti við
höfum."
- Svo við höldum okkur við
vatnið. Við xntum að eftir þvt sem
farvegimir djplut t áranna og ald-
anna rás versrtar grunnvatnsstaða
landsins. Gæti það ekki iiaft góð
áhrif á vatnsból landsmanna og
gróður landsins að stöðva vatn
uppi á hálendinu og gera þar lón?
„Ég held algerlega opnum huga
í því að allir mögleikar komi til
greina. Ég er ekld á móti stóriðju,
Ég er bara á móti því að
í lok 20. aldarinnar þurfi
þegnar þessa lands að
upplifa að ekki séu virt-
ar lýðræðislegar leik-
reglur, að ekki sé hlust-
að eftir óskum og til-
mælum fólksins sem á
þetta land.
virkjunum, nýsköpun í atvinnulífi
og alls ekki á móti því að lands-
byggðin verði treyst og æsku
hennar gefnar vonir. Ég er bara á
móti því að í lok 20. aldarinnar
þurfi þegnar þessa lands að upp-
lifa að ekki séu virtar lýðræðisleg-
ar leikreglur, að ekki sé hlustað
eftir óskum og tilmælum fólksins
sem á þetta land. Við erum kom-
in á það menningarstig að við eig-
um ekki að þurfa að umbera neitt
sem mætti flokka undir vald-
níðslu eða valdahroka hvað þá að
nokkur önnur sjónarmið en þau
sem mestu máli skipta fyrir þjóð-
arheildina, ráði för.
Davíð Oddsson keyrir auðvitað
þessa ríkistjóm áfram og hefur
náð að mylja undir sig vald með
þeim hætti að þá yfirlýstu sjálf-
stæðismenn má telja á fingrum
annarrar handar sem þora að tala
eða hugsa öðruvísi en hann.
Hann hefur aldrei á sínum póli-
tíska ferli orðið að láta í minni
pokann og kann ekkert annað en
íáta víkja fyrir sér hvort sem það
er í sambandi við Perlur, Ráðhús
eða annað. Ég held það yrði þeim
ágæta gamanleikara og vísnahöf-
undi til nokkurs þroska að upplifa
það þó ekki væri nema einu sinni,
svona á hausti síns pólitíska fer-
ils, að fá ekki það sem hann vill.
Fólkið ætlar ekki að láta valta
yfir sig núna með hrokagikks-
hætti. Það er sjálfsögð og eðlileg
krafa að ríkisstjórnin sýni okkur
þá lágmarksvirðingu að skjóta sér
ekki bak við lagakróka, virði
Kyoto og virði álmennar siðaregl-
ur í nútíma lýðræðisríki."
Allar stjömur íslands
- Þérfinnst að ráðherramir viðhafi
valdh rolut og stjömustæla. En þú
ert sjálfur þekktur tónlistamaður
og færð til fi’lgis við þig og þinn
málstað skæmstu poppstjömu Is-
lands, Björk Guðmundsdóttur.
Ertu ekki að höfða til persónu-
dýrkimar ahnennings og fá múg-
inn til aðfilgja ykkttr?
„Við höfum með okkur allar
helstu stjörnur Islands. Sú sem
þú ert að vísa til, Björk Guð-
mundsdóttir, hefur sjálf lýst því
yfir að hún hafi bara eitt að leið-
arljósi í lífinu, eðlisávísunina. Ég
held að það sé ástæða til að
ígmnda það að þetta snýst meðal
annars um eðlisávísun fólksins í
landinu ekki síður en hinar bein-
hörðu „praktísku" spurningar.
Við stöndum andspænis miklu
miklu stærri og hrikalegri fram-
kvæmdum og röskun á umhverfi
landsins en við höfum áður gert.
Aformað er að reisa virkjun sem
er stærri og öflugri en allt annað
sem fyrir er. Þarna á að framleiða
meiri raforku en þá sem notuð er
á öllum heimilum, í öllum at-
vinnurekstri og allri stóriðju
landsins í dag. Við erum að tala
um hrikalega rafmagnsdreka ofan
af hálendinu gegn um margar af
fallegustu náttúmperlum lands-
ins. Staði sem eru svo dýrmætir
og ómetanlegir að það þarf að
vera geysilega sterk ástæða til
þess að fóma þeim.“
- En eiga bísnissmenn eins og
þú sem ert meira og mintta í út-
löndum heimtingu á að tekið sé
tillit til óska þeirra?
„Ég vil benda á að hér eru ef til
vill of margir heimaalningar við
stjórnvölinn. Aðeins þeir sem
hafa búið utan túngarðs og séð
landið sitt úr örlítilli fjarlægð,
sem hafa lifað og hrærst í ys og
þys mengaðra stórborga gera sér
fullkomlega grein fyrir þeim verð-
mætum sem felast í hreinni nátt-
úru, víðernum og lífríki eins og
því sem hér er að finna.
Þetta er andlit okkar og ásýnd
út á við. Ég get á vissan hátt séð
þetta land með auga gestsins og
það held ég að Björk geri líka. Þó
að margt megi gott um Davíð
segja þá háir það honum og flest-
um hans fylgifiskum að hafa ekki
haft tækifæri til að stíga út úr
hringnum og vera áhorfendur.
IJtlendingar hafa áttað sig á því
að hér væri eitthvað spennandi og
eftirsóknarvert. Því er manni sem
húinn er að starfa í útlöndum
jafn lengi og ég, að mestu leyti við
að benda á sérstöðu Islands, það
áhyggjuefni að þurfa að byrja að
afsaka það að við séum að færa
okkur á stig þriðja heims þjóða í
þessum efnum. Séum að fara að
búa til fabrikku sem dælir út allt
að fimmtán hundruð kílóum af
ryki á dag og allt að þrjú þúsund
tonnum af úrgangi út f flæðar-
málið. Allt til að veita nokkur
hundruð manns atvinnu, þar af
svo og svo mörgum útlendingum
- þegar næg atvinna er á svæðinu
og óteljandi ný sóknarfæri á ýms-
um sviðum.
Það er annað viðhorf til þessara
hluta nú en var fyrir þrjátfu árum
þegar við fengum álver í Straums-
vík og fannst það þvílíkur bú-
hnykkur að það þurfti ekkert að
vega og meta nánar. Því var skellt
upp í mestu náttúruperlu Suð-
vesturhomsins, við borgarhliðið í
Reykjavík. Ég held að flestir geti
verið sammála um það nú að það
er fremur óæskieg staðsetning.
Fyrir ferðaþjónustuna er það afar
óheppilegt að fyrsta viðkynning af
Islandi sé stóriðjuver. En það var
þá. Núna eigum við að hafa alla
burði til að geta veitt okkur tíma
og svigrúm til að meta alla þætti
sambærilegra fyrirætlana."
Með öll spil á hendi
„Island er næstminnst heimsótta
Iand í Evrópu þrátt fyrir að gríðar-
leg margföldun ferðamanna hafi
orðið hingað síðari ár. Afþreying,
skemmtanaiðnaður og ferðaþjón-
usta eru stærstu vaxtarbroddar at-
vinnulífs í heiminum. Við erum
með öll þau spil á hendi og erum
að fleygja þeim frá okkur til þess
að Iáta gamaldags, úrelta stóriðju-
drauma, fulltrúa gamla tímans,
rætast. Þar með verðum við síð-
ust Evrópuþjóða til að taka svona
starfsemi inn á okkur eða af
hverju vill enginn fá álfabrikku í
nágrannalöndunum?"
- Ætla Umhvetfisvinir að grípa
til einhverra herbragða?
„Hér er teflt um stóra hluti og
við verðum að fá skynsamleg svör
við spurningum okkar. Ef niður-
staðan er sú að þetta sé gott verk-
efni, þarft og skynsamlegt, skal ég
vera fyrstur til að gefa mitt græna
ljós. Fólkið í landinu á lagalegan
og siðferðlegan rétt á að vega og
meta þennan leik, því söfnum við
undirskriftum og krefjumst lög-
formlegs umhverfismats."
- Ilvað Irýstu við mörgum nöfn-
um á listann?
„Við gerum okkur vonir um að
slá fyrri met í undirskriftasöfnun
á Islandi sem eru Varið land, þar
sem safriað var tæplega 56.000
nöfnum."
- Er langt stðan þú gerðist svona
mikill umhverftssinni?
„Ég hef alltaf verið umhverfis-
sinni og þekki landið mitt mjög
vel. Fyrir utan áratuga ferðalög
um landið með Stuðmönnum
var ég leiðsögumaður í gamla
daga og ferðaðist vftt og breitt
með útlendinga til að kynna þeim
perlurnar okkar og útbreiða fagn-
aðarerindið um þetta stórkostlega
land."
GUN.