Alþýðublaðið - 02.06.1921, Blaðsíða 1

Alþýðublaðid
G-eflð dt af Alþýðuflokknum.
1921
Fimtudaginn 2 júná
Húsaleig’an.
Oft heyrist kvartað um það
hér í bæ að húsaleigan sé þyngsti
og ósanngjarnasti útgjaldaliðurinn
Og þessar kvartanir munu ekki
að ástæðulausu.
Sfðan fyrir stríðið hefir húsa
ieiga stigið jafnt og þétt, þó til
séu vitaniega ailmargar undan
tekningar. Ný hús eru að vísu
dýr og leiga af þeim hlýtur að
verða hærri en leiga af eldri hús
um og kemur þá tii þess, hvort
sanngirni mælir með því, að leig
aa af gömiu húsunum sé sniðin
eftir nýjum húsum.
Húseigendur viija sumir halda
því fram, að þeim sé heimilt að
fara eins iangt og þeir komast f
þessu efni, og sé það rétti mæli-
kvarðinc. Auðvitað nær þetta
engri átt. Húsaleiguna á vitanlega,
meðan húsin ekki eru öll eign
samvinnufélaga þeirra er húscæð-
isins njóta, að miðast við virð-
ingarverð húsanna, þannig að
hæfilegar prósentur séu teknar af
því i leiguna.
Tii þess að sýáa fram á, hve
fangt surnir húseigesdur gangá í
leiguokri, set eg hér lítið dæmi:
Maður keypti hús fyrir tveimur
árum á 22 þúsund krónur og
leigði það út í vor fyrir 530
krónur á mánuði, eða 6360 kr. á
ári. í húsinu eru á neðri hæö
þrjár stofur og eldhús, en á loft-
inu eru fjögur lítil herbergi og
eldhúskompa. 1 kjalláranum eru
tvö lítil íbúðarherbergi og eldhús-
nefna. Arið 1915 var þetta saœa
itús alt samaæ ieigt fyrir 75 kr.
á mánuði, eða 900 krónur á ári.
Allir sjá hver sanngirni er í
því, að taka svo háa leigu af
þessum 22 þús. kr. og ekki furða
þó ýmsir kjósi að leggja fé í
fyrirtæki eins og þetta, sem gefur
af sér 29%. Fyrir stríðið var tal-
ið hæfilegt að húseignir gæfu
10—15% og mátti fcaila það
sanngjarna leigu. Þó peningar hafi
að vísu faliið á verði töluvert, þá
hefir virðing húsanna verið hækk-
uð jafnframt, og ekki hefir staðið
á því víðast hvar, sð hækka
húsaleiguna, hvenær sem tæki-
færi bauðst
Þetta dæmi, sem hér er tekið
er því miður ekki einstakt í sinni
röð, en það sýnir ijóslega fram á
þá meðferð, sem leigjendur verða
að sætta sig við, vegaa lllrar
aðstöðu.
Hér er að ræða um giæpsam-
£egt athæfi húseigenda og beina
tifraun til að féfletta leigjeadurna.
22 þúsund króna hús er látið
borga sig á tœpum fjórum imtm.
Það er ekki að undra þó „filiste-
ar“ þróist vel hér í þessum bæ
og alt þeirra húsabrask.
Þeir, sem svona fara að ráði
sfnu, eru litilmenni, sena sseta, sér
neyð meðbræðra sinna ti! þess
að raka saman fé, og þeiir eiga
skilda fyrirlitning allra, sem kunn
ugt er um athæfi þeirra.
Það versta við húsaieiguokrið
er það,.að leigjendur 'eru því nær
varnarlausir gegn þessu. Erlendis
hafa þeir rnyndað með sér félags-
skap nú á striðsárunuœ, tsl þess
að verjast ágangi húseígeads, en
sá félagsskapur hefir reyaast mis-
jafnlega, þó hann hafi víða, eink-
ura i Noregi, komið zð allmtklu
liöi.
Hér er að vísu starfaadi Búsa-
leigunefnd, en gallims er sá, að
aimenningur leitar altoí sjaldaa til
heaaar og verksvið hennar et of
lítið. Það rr.ua ósjaidau koma fyr-
ir, að húsájeiga ér hækkuð án
þess að nokkuð sé gerfc við íbúð
og algerlega í heimildarleysi, og
leigjandi tekur þegjandi vio hækk-
ucinni af ótta við það að missa
ábúðina; og húseigandi færír sig
svo smátt og smátt upp á skaffcið.
■Þegar saraia verður reglugefð
sú, er nýsamþykt lög á Alþingi
fyrirskjþa, þarf að taka húsieig-
una til rækilegrar íhugunar. Það
er ekki nóg með það, að Seigan
sé há, heldur eru margar íbáðiffB-
123 tölubl.
ar alls ekki í lesgsfseru statuS
sumar engiœi mannahibýli. Og h«-
in eiga, að, öllum frágangi til,
ekki saman nema aafnið. Seseí-
iega þyrfti að fara fram nákvæarö;
mat á öllum ibáðum í bænum 0%
jafnframt Sokkua á húsunum ¥rðs
þar að fssra sftir ástandi húsanæ
og virðiegarverði þeirra, en ekkl
eftir því okurvefði, sem húsabrasfe-
arar hafa komið þeim f. Eiaaijg
getur koraið ti! raáb„ að ákveðí.
þyrfti, isve stérar íbúðir me$B
mest mega ráöa yfir, meðan htfe.
næðisvandræðin era sem raesfc,
enda þótt mösnum mundi þá þybjt:,
gengið nærrl eignarrétti sínuos,
Þegar heill heildarinnar er acnars
vegar, verður réttur amstaklingSr
ins að vikja. Það er viðtekin regla,
jafnvel f stjóraarskrá tslaads.
Kvásir.
3nternationale.
(Alþjóðasamfök verkamanna).
Eftir Eendrik J. S„ Qttösson.
(NI.)
©. Affltaða T®r.
Ef við alþýðufiokksmenn hér á
landi hyggj'öiasfc að lláta okkus
skifta að aokteru œm skoðana
bræður okkar erlendis, er tvenfc
að athuga; Reynzla sú sem feng-
in er me® ssiargra áratuga starf-
semi og fearáttu sociaíista úti i
heimi og útlitið í heicáinum.
Mér virðist reynzla® rajög á
einn veg. Viðleitnin 1 þá átt að
aá fulium sigri raeð hægri baráttu
(með aðstoS löggjafarvaldsias) hafir
reynst ótæk. EftÍr því sem aú ts-
skift flokkum i Evrópu, geta þeir
ekfei náð meinusB réttajbótum sem
að marki era, því hagsmunir ok
aðra og kúgara geta aldref faric
saman. Alþýðau stendur annars-
vegar, auðvaldið feinsvegar. Ann-
axhvor hlýfctu ai' sigra. Baráttan
harðnar. ÁÍ1L« æaiUiflokkatr'.feverfc