Dagur - 24.06.2000, Síða 8

8 - LAVGARDAGUK 24. JÚNÍ 2000

Xfc^MT
LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 2000 - 9
íALDANNA RÁS
FRÉTTIR
Man skjáLftann 1912
HEIDIJR
HELGA-
DOTTIR
SKRIFAR
Ragnheiðux Bödvars-
dóttir man sauuarlega
tímana tvenna m.a.
Suðuxlandsskj álftann
1912 og síðasta
Kötlugos skýxt og
gxeinilega. Fxóðlegt
vax að hlýða á þessa
mexkiskonu, sem
ásamt öðxu vax sím-
stöðvarstjóri, org-
anisti og bókavöxðux,
lýsa ágxipi heillax ald-
ax æfi.
„Nei, þetta fór ekkert illa i mig -
líklega er ég bara búin að missa
hræðslutilfinninguna," svaraði
Ragnheiður Böðvarsdóttir glettn-
islega, spurð hvort henni hafi
ekki orðið ónotalega við jarð-
skjálftana í síðustu viku, þar sem
hún býr hátt uppi, á 6. hæð á
Skjóli. Ragnheiður, sem varð 100
ára í fyrrahaust og átti sín barns-
og unglingsár að Laugarvatni
man því væntanlega líka eftir síð-
asta Suðurlandsskjálfta.
Krakkar flýtið ykknr út....
„Já, ég man vel jarðskjálftann
1912, sem er líka sá fyrsti sem ég
man eftir. Mamma og við krakk-
arnir, sem vorum sjö þegar þetta
var, (en urðum sfðar tólf) vorum
ein í bænum. Eg var að Iesa og
mamma kallaði; krakkar flýtið
þið ykkur út. Eg stökk af stað, en
þó ekki nema fram í bæjardyr, því
ég vildi ekki fara út á undan
mömmu. Hún var þá að safna
saman allri krakkatrossunni og
kom svo með þetta berandi og
dragandi, en þá var skjálftinn bú-
inn svo við fórum aldrei lengra.
Við stóðum þarna dálitla stund og
bjuggumst við að hann kæmi aft-
ur, en það varð ekki.“
Ragnheiður minnist ekki
skemmda á bænum, sem var
einnar hæðar hús úr timhri byggt
1907, þegar foreldrar hennar
fluttu að Laugarvatni, en þá var
rifinn stór og mikill burstahær úr
torfi sem var þar fyrir. Seinna
kom hún í gamlan bæ í Gríms-
nesi sem var allur skakkur, þótt
gert hafi verið við hann. Greini-
legt hafi verið að hann hefði
gengið sundur á hornunum í
jarðskjálftanum. „Síðar man ég
eftir tveim eða þrem jarðskjálft-
um eftir að ég flu.tti á Minni
Borg, en þeir eru ekki í frásögur
færandi.“
Eins og strókur úr strompi
Ragnheiður sá líka síðasta Kötlu-
gos. „Vinnumenn voru í skógi
inn af Laugarvatni að höggva
eldivið og ég var að færa þeim
kaffi og sest niður og horfi til
suðurs. Þá sá ég reyk sem var
alveg eins og strókur upp úr
strompi. pg skildi, ekkert í þessu
Ragnheiður Böörvarsdóttir nálgast óðum 101. afmaelisdaginn sinn sem engan gaeti grunað sem hittir hana. „Þú hefur varia reykt" hrökk upp úr blaðamanni. „Guði sé lofað mér þótti það ekki gott -
því annars hefði ég líklega vanist á þetta." í Ijós kemur að þegar hún var enn í föðurhúsum kom þangað kaupakona sem reykti. „Þegar við vorum búnar í verkunum á kvöidin settumst við úti við og
reyktum, því henni þótti svo leiðinlegt að reykja ein. Ég er aldeilis hissa að þér skuli þykja þetta gott - þessi fjandi - sagði ég og reyndi að kreista þessu ofan /' mig. „Það er afþví að þú ert ekki búin að
reykja nóg - þegar þú ert búin að reykja mikið fer þér að finnast þetta gott, “ sagði kaupakonan."
og var að velta fyrir mér hvað
þetta gæti verið - vissi ekkert hvar
Katla var. LJm kvöldið segist síð-
an einhver hafa séð blossa upp úr
jörðinni. Við fórum auðvitað öll
að horfa á þetta og stóðum úti í
góðu veðri og sáurn eldblossana
bera við himin. Þetta var vitan-
lega heilmikið sjónarspil."
Með símaniun á Minni Borg
Tvítug yfirgaf Ragnheiður föður-
hús á Laugarvatni: „Þá gifti ég
mig og fór að búa á koti; Minni
Borg í Grímsnesi. Og síminn kom
að Minni Borg á sama tíma og ég,
árið 1920, svo mér var auðvitað
skipað að læra á hann. Eg vann
síðan við símann alla tíð, Iengi
sem símstöðvarstjóri, þar til sím-
stöðin var lögð niður árið 1975,
þegar síminn varð sjálfvirkur.
Þannig að árum saman sat ég við
símann, og prjónaði, með bók fyr-
ir framan mig, grind á gólfinu fyr-
ir yngsta barnið og annað í mag-
anum.“ Ragnheiður eignaðist 9
hörn og hefur því tæpast átt
marga rólega daga við lestur
framan af búskapnum.
Kenndi dætranum fljótt að
elda
„Eg kenndi elstu dætrunum að
elda eins fljótt og hægt var og þær
urðu bara flinkar. En ég var alltaf
að skjótast fram og smakka.“
Raunar byrjuðu þau hjón, Ragn-
heiður og Stefán, á að taka fóst-
urbarn. „Það var eiginlega svolít-
ið skrýtið. Við eignuðumst ekki
harn fyrsta árið - í og með vegna
þess að maðurinn minn vissi að
ég var með biluð nýru, svo við
vorum því fegin að ég varð ekki
strax harnshafandi." En þá vildi
svo til að hjón í Reykjavík, þeim
alls óskyld, fengu boð frá móður
mannsins, sem bjó í Ameríku, um
að koma strax vestur og taka þar
við húi. Hjónin treystu sér ekki
til að taka öll fjögur börnin sín
með sér og báðu Ragnheiði og
Stefán fyrir það yngsta, 7-8 mán-
aða dreng. „Og hann varð okkar
fyrsta barn - og okkur þótti þetta
svo gaman. Alltaf þegar Stefán
heim spurði hann; er hann ekki
farinn að ganga? Er hann ekki
farinn að tala? Alveg eins og þetta
væri eitthvert undrabarn," sagði
Ragnheiður og brosir að minn-
ingunum.
Orðin steinalaus
Veikindi háðu henni frá unga
aldri, sem áður segir. „Lengi vel
var ég alltaf veik öðru hverju af
steinaköstum í nýrum, og í botn-
langa og galli. Þetta kvaldi mig
alltaf öðru hverju og ég varð oft
að leggjast inn. Læknarnir
spurðu alltaf hvort ég vildi ekki
láta taka nýrað. Nei, ég vildi það
ekki - af því að ég átti svo mörg
börn og vildi ekki deyja frá þeim.
Svona er maður nú vitlaus. Eg
hélt áfram að fá þessi köst. Samt
vann ég alltaf eins og ég Iífsins
gat, þótt ég mætti í rauninni ekki
fara í erfiðisvinnu - en maður
gerði það samt. En nú er ég laus
við þetta allt. Árið 1978 var ég
skorin upp og losnaði við öll þessi
mein og er nú löngu steinalaus."
„Kjaftfor kerling“
I Ijósri langrar æfi ög erfiðrar
vinnu er hreint með ólíkindum
hvað Ragnheiður er ungleg og
hressileg að sjá og heyra - „kjaft-
for kerling" - greip hún frammí
fyrir blaðamanni og hló við. „Eg
>!,. 6it uiYo'Viitnu uf.j
hef reynt að halda mér vakandi.
Við símstöðina varð maður auð-
vitað að vera með á nótunum. Eg
var líka bókavörður og hef Iesið
mikið, einkum mikið af ljóðum -
já, og les enn, þó annað augað sé
blint. Eg lærði lfka mikið gegn-
um það að spila á orgel, af því
maður þarf eiginlega að kunna
Ijóðin og sálmana sem fólkið
syngur. En eg var organisti í sveit-
inni, við Stóru-Borgarkirkju, frá
1932 til 1972 og spilaði víðar. Ég
hef Iíka verið í mörgum félögum,
nefndum og ráðum - var til dæm-
is ritari í; Ungmennafélaginu,
Kvenfélaginu og Sambandi sunn-
lenskra kvenna og þurfti því oft
að sitja fundi og varð að halda
mér lifandi."
í sveitiani til 1984
Mann sinn, Stefán Diðriksson,
missti Ragnheiður árið 1957 og
hætti þá búskap en hélt áfram
starfi sínu á símstöðinni og bjó
svo áfram á Mirrni. Borg til
, 7m ■;y, ...A'n )! : b
1984. „Þá vildu dætur mfnar
endilega drífa mig suður, svo ég
yrði nær þeim. Þá fékk ég keypta
íbúð í Fossvogi sem var eins og
hún hefði beðið eftir mér.“ I Skjól
flutti Ragnheiður síðan íyrir 10
árum. „Eg fékk yfir höfuðið, varð
máttlaus og gat mig ekki hreyft.
Eitt mitt blessað harnabarn, sem
er vangefið og ég tók að mér strax
um fæðingu og fylgdi mér alltaf,
hann var með mér þarna og rétt
að fara út úr dyrunum. En ég
hafði það af að kalla í hann að
rétta mér símann og náði þvf að
hringja í dóttur mína og segja að
ég væri að verða veik. Hún kom
síðan og kom mér á sjúkrahús þar
sem ég lá í hálfan mánuð.
Með þeim fyrstu á Skjól
„Um svipað leyti og svona var
komið - að ég mátti búast við
svonalöguðu - þá las ég í blöðun-
um að Vigdís forseti var að Ieggja
hornstein hér í Skjóli. Það eru
sep félög sem eiga þetta hús, og
ég þykist vera í einu þeirra.“
Ragnheiður fluti á Skjól en sat þó
ekki iðjulaus frernur en fyrri dag-
inn, heldur prjónaði og prjónaði,
„Já, ég er húin að prjóna heil
ósköp alla tíð - prjónaði auðvitað
allt á hörnin hér áður.
Skipti prjónimum út fyrir
pennann 98 ára
„Ég tók síðan upp á því - þegar ég
átti 2 ár eftir í 100 - að ég nennti
ekki að prjóna Iengur. En þegar
ég hætti að prjóna - þá fór ég að
skrifa. Ég skrifaði niður Ijóð eftir
rninni á hverjum degi, eftir morg-
unmat, af því að á þeim tíma
dagsins skrifaði ég best. Mig var
meira að segja farið að dreyma
ljóðin sem ég ætlaði að skrifa
næst. En þá hafði ég ekki hug-
mynd um að það lægi fyrir þeim;
að koma út í bók. En barnabörn-
in mín fylgdust með og ákváðu í
fyrra að láta gera bók, sem var
Ijósrituð í 65 eintökum og heft í
kilju. Ég á hara eitt eintak eftir,
>ts TtrutaOTsayaw i oltJua i,o-j
sem stendur til að verði hundið
inn í skinn,“ sagði Ragnheiður og
sýndi undirritaðri hókina: „Ljóð-
in hennar ömmu - skrifuð eftir
minni á 99. aldursári," er þykk og
falleg bók, skrifuð styrkri hendi,
rneð sjálfblekungi.
Munur að geta snúið sér við i
rúminu
Og hvað hefur hún svo verið að
gera síðan? „Ég er bara ekkert að
gera,“ sagði Ragnheiður glettnis-
lega. „Ég meiddi mig svo á fætin-
um viku fyrir 100 ára afmælið að
ég hélt í fyrstu að ég kæmist ekki
í það. En síðan hef ég skrifað svo
miklu verr, að ég hætti því. En sem
betur fer er mér mikið að batna í
fætinum. Það er til dæmis óskap-
legur munur að geta snúið sér f
rúminu - sem ég gat ekki á tíma-
bili. Svo nú rúlla ég mér bara
hérna um gangana. Ég stein-
hætti hins vegar að þiggja það að
fara niður í æfingar - bara þoli það
ekki, þyí ég.verð svo þreytt.".. .
Hætti að telja afkomenduma
við 90
Segja má að Ragnheiður hafi tekið
afkomendurna með sér á Skjól, því
kringum hana er allt fullt af mynd-
um. „Það er hara 5. ættliður, það
er ekki meira,“ svaraði hún. Og
spurð um fjöldann: „Ég hætti að
telja þegar Jiað voru komnir 90 -
þá nennti ég því ekki lengur."
Olíklegt er að margar ungar
konur nú til dags eigi eftir að sitja
umkringdar af yfir 90 afkomend-
um. „Það var til siðs að eiga svo
mikið af börnum - ekkert verið að
hlífa kerlingunum. Málið var að
ala upp sem flest vinnufólk. Eng-
um var borgað og því sjálfsagt að
eiga sem mest af þessu. En það er
þó nokkuð mikið verk að ala upp
barn. Nú vita þessir ungu herrar
að þeir verða að gera svo vel og
kosta börnin sfn til náms, gott ef
ekki til sýslumanns eða hver veit
hvað - svo þeir leggja ekki lengur
út í þessa vitleysu," sagði Ragn-
heiður, hressileg að vanda.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir klippir á borða við
vígslu Brekkuvallar i Víðidal, með aðstoð Braga
Ásgeirssonar, formanns Fáks. Á innfelldu
myndinni koma þau ríðandi inn völlinn nýja,
borgarstjórinn á brúnum gæðingi sem hún reið
af öryggi og festu. - myndir: gtk
300 milljóna xeið-
völlux í Víðidal
Glæsilegux Bxekku-
völlux vígðux í Víði-
dal fyxix Laudsmót
hestamauua.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
vígði nýjan reiðvöll Fáksmanna,
BrekkuvöII, í Víðidal í fyrradag.
Völlurinn, ásamt tilheyrandi að-
stöðu, var byggður í tilefni af
Landsmóti hestamanna sem
fram fer í Víðidalnum í þarnæstu
viku. Landsmótið er hluti af dag-
skrá menningarborgarinnar
Reykjavík og því var borgarstjór-
inn fenginn til að vígja völlinn.
Framkvæmdir kostuðu um 300
milljónir króna og er aðstaða
Fáksmanna orðin til mestu fyrir-
myndar.
Við vígsluna sagði Ingibjörg
Sólrún að þegar til kom á sínum
tíma að Reykjavík yrði ein menn-
ingarborga Evrópu árið 2000, á
sama ári og Landsmót hesta-
manna í Víðidal, hefði enginn
vafi leikið á því að setja íslenska
hestinn í öndvegi dagskrárinnar.
Þúsund ára saga hestsins væri
Jrað besta sem borgin gæti lagt
fram á menningarborgarárinu.
Af þeim sökum hefðu Fáksmenn
verið studdir af ráðum og dáð við
undirbúning Iandsmótsins og
framkvæmdir í Víðidalnum.
Að vígslu lokinni var efnt til
veislu í reiðhöll Fáks. Þar var
m.a. ný veitingaaðstaða tekin í
notkun, sem þjónusta mun kom-
andi landsmótsgesti. — BJB/gtk
Bakkavöx í ChUe
Bakkavör Group hefur fest kaup
á 42% hlut í sjávarútvegsfyrir-
tækinu Pesquera Isla Del Rey
(PIDR) í Valdivia í Chile. PIDR
var stofnað árið 1989 og hefur
sérhæft sig í veiðum og vinnslu á
ýmsum ltrabbategundum. Velta
félagsins á síðasta ári var um
400 milljónir króna, hagnaður
eftir skatta um 27 milljónir
króna og veltufé frá rekstri nam
48 milljónum króna.
Fyrirtækið gerir út þrjá öfluga
báta til krabbaveiða og rekur auk
þess verksmiðju til frekari úr-
vinnslu aflans. Um 1 50 manns
starfa hjá PIDR.
Með kaupunum verður Bakka-
vör Group stærsti hluthafi félgs-
ins en aðrir hluthafar eru:
Cueto Group 19%, Vincente
Urra sem jafnframt er fram-
kvæmdastjóri félagsins 22% og
Walter Fischer, Ijármálastóri fé-
lagsins sem á 17% hlutafjár.
Bakkavör Group greiðir 92 millj-
ónir króna fyrir hlutinn en þar af
renna 37 milljónir króna til fé-
lagsins í formi hlutafjáraukning-
ar.
Bakkavör France og PIDR
hafa f tvö ár unnið náið saman
að þróun nýrra afurða úr krabba
til pökkunar, sölu- og dreifingar í
Frakklandi með góðum árangri.
Tekist hafa samningar við helstu
stórmarkaði í Frakklandi um
sölu á vörunni og hefur hún
gengið vel.
Laimahækkiui 7,1% á ári
Meðallaun landsmanna mæld-
ust 1,8% hærri í maímánuði
heldur en í apríl, samkvæmt
launavísitölu Hagstofunnar,
sem er nú 194,5 stig. Síðustu
12 mánuði hafa meðallaun
hækkað um 7,1% og hefur sú
hækkun að langmestu leyti orðið
á undanförnu liálfu ári, eða 6%
sfðan í nóvember. Vísitala
neysluverðs hækkaði 5,8% á
sama 12 mánaða tímabili - svo
ennþá hafa launin aðeins vinn-
inginn yfir verðbólguna. I ljósi
þess hvað launin eru stór þáttur
í byggingarkostnaði vekur at-
hygli að byggingavísitalan hefur
aðeins hækkað 3,9% undanfarna
12 mánuði, en nær öll sú hækk-
un hefur orðið á þessu ári. Virð-
ist þetta benda til þess að hækk-
un byggingakostnaðar sé að
Iangmestu Ieyti vegna launa-
hækkana en verð á byggingarefni
hafi yfirleitt haldist fremur
stöðugt. — HEI