Dagur - 02.08.2000, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 2000 - 7
ÞJÓDMÁL
Fj arviimsla og fj arstæða
Því tniður kemur ekki á
óvart að nú skuli boðuð
fækkun fjarvinnslustöðva
á Yestl’jörðum, að Olafs-
firðingar og Hríseyingar
séu að hugsa upp á nýtt
hvað skuli gert við fjar-
vinnsluverin á stöðunum.
Hljótt er um áform á
þessu sviði. Fjanánnsla er
nefnilega ekki sú töfra-
lausn sem boðuð var lyrir
skömmu.
Fjarstæðan
Fjarstæðan er sú að halda að þessi tegund
lyrirtækjareksturs og atvinnusköpunar sé í
grundvallaratriðum öðruvísi en atvinnu-
rekstur almennt. Menn einblína á tækni-
möguleika: Að vinna á landsbyggðinni við
verkefni sem eru óháð stað. Vissulega er
tæknin fyrir hendi. Hefur verið lengi. Ekki
þarf annað en fara upp í Verkmenntaskól-
ann á Akureyri og skoða fjamámsskrána
þar til að skilja möguleikana. Tölvur í fjar-
skiptasambandi um veröld víða skapa
óhemju tækifæri. En miklu meira þarf til
svo að landsbyggðin njóti til atvinnusköp-
unar.
Hvaðþarf?
Ef menn sldlja ekki að „fjarvinnsla" er ein-
faldlega starf sem lýtur sömu lögmálum og
önnur störf þá þýðir ekki að ræða málið.
Fyrirtæki eða stolhun verður að sjá sér hag
í að ráða fólk til svona starfa. Og á hveiju
byggist slíkt? Hæfni starfsfólks og getu til
að Ieysa verkið vel og ódýrt af hendi svo fyr-
irtækið eða stofnunin geti þjónað rekstrar-
legum markmiðum sínum. Svona einfalt er
það.
Hvers kon-
ar rekstur?
Umræðan
um Ijar-
vinnslu á
landsbyggð-
inni hefur
ruglað sam-
an nokkrum
mildlvægum
þáttum. Eru
menn að
tala um að
stofna og
reka fyrir-
tæki á
landsbyggð-
inni sem
nýta sér
möguleika
Ijarvinnslu?
Eða eru
menn að tala um að afla verkefna til út-
stöðva á Iandsbyggðinni? Hvort tveggja? I
allri umræðunni um íslenska miðlun verður
ekki betur séð en hún sé orðin allsheijar
umboðsskrifstofa fyrir fjarvinnslustörf á Is-
landi. Það fyrirtæki kann að vera góðra
gjalda vert, en tekst greinilega ekki að
halda öllum þeim útstöðvum sem nú hafa
verið opnaðar í gangi. Sömuleiðis kemur
fram að sú tilraun Byggðastofhunar að
opna miðlun á Netinu fyrir fjarvinnslu hef-
ur engu skilað.
Hæfini
Hér virðist manni að gleymst hafi að spyrja
hvað sé verið að selja. Hvaða rekstur er
þetta og á hveiju byggir hann? Hvers kon-
ar hæfni og þekking starfsfólks er til sölu?
Því annað er varla verið að tala um. Fjar-
vinnsla er í raun tæknileg lausn á því að
koma þekk-
ingu og
hæfni á
framfæri við
hugsanlegan
kaupanda.
Þegar
menn tala
um sköpun
fjarvinnslu-
starfa ættu
menn að
snúa við
blaðinu og
tala um sölu
þjónustu.
Hvaða þjón-
ustu geta
fjarvinnslu-
verin og
fjarfyrirtæk-
in veitt? Á
Reyðarfirði er verkfræðisstofa sem selur þá
þjónstu sem slík fyrirtæki gera, m.a. í fjar-
vinnslu. VMA veitir menntunarþjónustu.
Þetta eru skilgreind verkefni sem falla að
þörfum ólíkra markaða og ganga vel. Hitt,
að opna stofu með tölvum og símum og
bíða eftir að einhver hringi gengur einfald-
lega ekki upp. Einhver viðskiptaáætlun
verður að vera í gangi. Svo hefur vonandi
verið í flestum tilvikum hingað til, en erfitt
hefur verið að greina í hveiju hún felst af
viðtölum við forstöðumenn.
Hið opinbera
Stjómmálamenn á þingi og í héraði hafa
hamrað mjög á opinberum stofnunum fyrir
að flytja ekki störf úr húsi. Þetta er að
sumu leyti réttmæt ábending, en ekki ein-
hlýt. Nú eiga forstöðumenn ríkisstofnana
að standa við fjárhagsáætlun og er að jafn-
aði gert að spara sem mest.Sjái þeir ekki
beinlínis hag í því að færa störf úr húsi er
von að lítið miði. Ekki geta vfirvöld annars
vegar skipað þeim að gæta aðhalds og hins
vegar að taka áhættu af verkefnaflutningi.
Þá er hin persónulega nánd á vinnustað
ekki aðeins hagkvæm, heldur tilfinningaleg.
Hver getur ætlast til þess að forstöðumaður
ríldsstofnunar segi upp góðu fólki sem
hann þekkir vel. til þess eins að auka erfíð-
leika sína með því að reyna að finna jafn
hæft fólk sem býr einhvers staðar langt í
burtu? Hvatningin er engin.
Sannleikurimi
Sannleikurinn um fjarvinnslu er nefnilega
sá að oft þarf sá sem er á"fjar“ endanum að
sanna hæfni sína umfram hina sem nær-
staddir eru. Það er ekki óeðlilegt. Undirrit-
aður hefur mikla reynslu af því að vinna
bæði sem fjarverkamaður og síðar yfirmað-
ur á stórum vinnustöðum sem byggðu á
dreifðum störfum og stöðvum. Mannlegi
þátturinn i samskiptum á vinnustað er
mikilvægur. Fjarverkamaður sem gerir sig
gildandi á slíkum vinnumarkaði verður að
bjóða yfirburði í einveiju formi sem gagnast
fyrirtækinu vel. Annars er hann úti í kuld-
anum. Svo einfalt er það. Ef þeir yfirburðir
eru ekki til komnir vegna staðsetu, þá er
fátt eftir nema sérstök hæfni. Þess vegna
verður mjög vandasamt að markaðssetja
vinnuafl á landsbyggðinni með fjarvinnslu.
Það krefst 1) markvissrar þjálfunar starfs-
manna, 2) skilgreiningar og kortlagningar á
hæfni og þekkingu sem í boði er, 3) mark-
aðssetningar á þeirri þjónustu sem á að
selja, 4) og vitundar um þann rekstur stofn-
ana og fyrirtækja sem á að þjónusta.
Því miður virðist fátt af þessu vera til
staðar hjá þeim sem mest tala um mögu-
leika fjarvinnslu. Og það er fjarstæða.
UMBUÐA-
LAUST
Stefán Jón
Hafstein
skrifar
Fjarvinnsluver er aðeins hálfur sannleikurinn. Tæknin er eitt,
raunveruleikinn annar.
MADELEINE
K. ALBRIGHT
utanr/kisrAðherra
BANDARIKJANNA
SKRIFAR
I dag eru 10 ár liðin frá því að
Saddam Hussein braut alþjóðalög
og sveik loforð, sem hann hafði
gefið leiðtogum Arabaríkja, með
því að hefja grimmilega innrás í
Kuwait. Heimsbyggðin varð vitni
að því er skriðdrekar, herdeildir og
herskip Iraks cfndu til tilefnis-
lausrar árásar á arabíska ná-
grannaþjóð.
A meðan á innrásinni og síðan
hernáminu stóð, gerði harðstjórn
íraks sig seka um kerfisbundin
grimmdarverk í garð alþýðunnar í
Kuwait. Pyntingar, limlestingar,
nauðganir og morð voru meðvituð
vopn til að kalla fram ógn og skelf-
ingu. Herlið Iraks rændi í söfnum,
fýrirtækjum og heimilum. Það fór
ránshendi um atvinnureksturinn,
lagði umhverfið í rúst og tók þús-
undir íbúanna í gíslingu.
Heimsbyggðin brást við innrás
Saddam Hussein með nær ein-
stæðri samstöðu og festu.
Oryggisráð Sameinuðu þjóð-
anna samþykkti f atkvæðagreiðslu
að Ieggja viðskiptabann á írak.
Meira en tuttugu ríki - meðal
þeirra mörg arabísk ríki - lögðu til
herafla og búnað til að hindra
frekari árásir. Bush forseti lýsti því
yf’ir að hernárn Kuwait yrði að
brjóta á bak aftur.
I leimsbyggðin leitaði í nær 6
mánuði að diplómatískri lausn.
Oiyggisráðið samþvkkti röð álykt-
árum eftír iiuirásina
ana með hvatningum til íraks um
að virða alþjóðleg siðalögmál. Alls-
heijarritari SÞ og aðrir leiðtogar
hvöttu Saddam Hussein til að
draga herlið sitt til baka innfyrir
landamæri íraks. Utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, James
Baker, átti fund með kollega sín-
um frá írak á úrslitastundu til að
reyna að koma í veg fyrir hernaðar-
átök.
En Saddam Hussein harðneit-
aði að hverfa af braut ofstopa og
lyga - eða frá þeim landsvæðum
sem liðsmenn hans höfðu hemu-
mið af svo mikilli grimmd og lög-
leysu. Ekki var um neitt annað að
velja fyrir hið alþjóðlega bandalag
en að ráðast til atlögu og frelsa
Kuwait.
Val Saddams
Endalok stríðsins hefði getað
markað upphaf endurreisnar Iraks
og endurkomu ríkisins í samfélag
þjóðanna. Það eina sem þurfti var
að Saddam Hussein færi að þeim
skilyrðum sem Ört'ggisráðið setti.
Þau voru ekki sett fram í þeim til-
gangi að refsa irak, heldur til að
koma í veg fvrir endurnýjaða árás
og til að fá yfirlit vfir hvað orðið
hefði um þá rúmlega 600 ríkis-
borgara Kuwait sem saknað var
eltir að þeir voru numdir á brott af
hermönnum Iraks á meðan stríðið
geisaði.
Ef stjórn Iraks hefði einfaldlega
larið að þessum skuldbindingum
væri f\TÍr löngu búið að aflétta við-
skiptahömlum SÞ. Þess í stað
greip Saddam Hussein hvað eftir
annað til lvga gagnvart vopnaeftir-
litsmiinnum SÞ og leitaðist við að
fela og viðhalda miiguleikum sín-
um til að framleiða gjöreyðingar-
„Eitt er óbreytt og það er grimmdar-
leg tvöfeldni Saddams Hussein, “ segir
Albright utanríkisráðherra ígrein
sinni.
vopn. Afleiðing þessa var sú, að í
stað nokkurra mánaða tók það
nokkur ár að koma upp upplýs-
inga-, eftirlits- og stjórnunarferli á
vegum SÞ og er þvi verkefni enn
ekki að fullu lokið.
Þetta endurspeglar í hnotskurn
það val sem Saddam hefur haft all-
an síðasta áratuginn. Hann hefur
alltaf haft það val að fara að skil-
yrðum SÞ, hætta að ógna ná-
grönnum sínum hernaðarlega,
binda endi á einangrun þjóðar
sinnar og gera lrak kleift að verða
á ný eðlilegt og löghlýðið ríki. En
af þijósku sinni hefur hann neitað
að leggja út á þá braut.
í staðinn hefur hann valið þann
kost að storka SÞ; endurreisa
hernaðarstyrk sinn að því marki
sem honum er unnt og notfæra sér
þjáningar óbrevttra borgara íraks
til að fá samúð og skilning á því að
aflétta beri viðskiptabanninu.
Þetta er ástæða þess að Saddam
lagðist svo lengi gegn tilraunum,
sem Bandaríkin beittu sér f\TÍr, til
að koma á „olíu fvrir mat" áætlun
til að draga úr áhrifum viðskÍDta-
bannsins á alþýðu Iraks. Þetta er
ástæða þess að hann kaus að eyða
takmörkuðum björgum þjóðarinn-
ar í að bvggja 70 nýjar hallir undir
sig sjálfan og meðreiðarsveina
sína, frekar en til að bæta heil-
brigði og menntun barna lraks. Og
þetta er ástæðan fvrir óþreytandi
tilraunum hans til að draga upp þá
mynd að ríki hans sé fórnarlamb, í
stað þess að viðurkenna að þján-
ingar Irak eru afleiðingar af hans
eigin árásargirni, lygum og mis-
kunnarlausum metnaði.
Saddam heldur enn að þessi að-
ferðarfræði muni skila árangri.
Hann er staðráðinn í að halda
áfram að troða niður hvem vísi að
stjórnarandstöðu sem lætur á sér
kræla í Irak. Hann stólar á að sam-
félag þjóðanna gleymi notkun
hans á eiturefnavopnum, undir-
búningi hans fyrir að skjóta eld-
flaugum ætluðum til sýldahernað-
ar og tilraunum til að framleiða
kjarnorkusprengjur.
Staöreyndir
Hann finnur til hvatningar vegna
þess að honum hefur tekist að
tæla sumar rfkisstjórnir og borg-
araleg samtök til að taka undir
fölsk rök hans. Hann vonast til að
þjáningar þjóðarinnar aukist svo
að þrýstingurinn vaxi á að við-
skiptahömlunum verði aflétt, og til
að tekjurnar sem hann þarf á að
halda til að birgja sig upp af gerð-
evðingarvopnum fari á ný að
flæða.
Vandamálið sem Saddam verður
að horfast í augu við er að stað-
reyndirnar eru ekld með honum í
liði. Viðskiptabann SÞ helur aldrci
komið í veg fvrir eða takmarkað
það magn matvæla eða Iyfja sem
Irak gæti flutt inn. Og verkefnið
olía fvrir mat hefur nú verið víkkað
svo veglega út að ríkisstjórn Iraks
segist ætla í árslok að flytja út
meira magn af olíu en hún gerði
fyrir Persaflóastríðið.
Þar af leiðandi hefur orðið stór-
aukning þeirra matvæla sem borg-
urum Iraks stendur til boða. Og í
Norður-Irak, þar sem viðskipta-
hömlur eru fyrir hendi en óskyn-
söm stjórnarstefna Saddams ræð-
ur ekki ríkjum, er tíðni barna-
dauða nú lægri en hún var fyrir
áratug.
Þar að auki \'er ríkisstjórn Clint-
ons auknum mannafla til að af-
greiða útflutningsbeiðnir hjá SÞ,
er lúta að viðskiptabanninu, til að
tryggja að lögmætur varningur
komist af stað án óþarfa tafa af
völdum skrifræðis.
Margt hefur breyst frá 2. ágúst
1990, en eitt er óbreytt og það er
grimmdarleg tvöfeldni Saddams
Hussein. Meðal fórnarlamba hans
eru arabísk nágrannaríki hans,
Kúrdar og Shítar í Irak, pólitískir
andstæðingar hans og eigin lands-
menn. Hann vill að heimsbvggðin
glevmi því sem gerðist fvrir 10
árum og horfi framhjá undan-
brögðum hans á áratugnum síðan
- en það megum við ekki gera.
Við verðum að heiðra minningu
þeirra sem dóu vegna árásarstefnu
Saddams, með því að strengja þess
heit að koma í veg fyrir að þetta
endurtaki sig. Við verðum að við-
halda þeim ásetningi okkar að
aflétta því umsátri sem Saddam
hefur lagt á alþýðu íraks. Og við
verðum að berjast fvrir þeim degi,
sem að sönnu mun koma. þegar
við getum fagnað endurkomu
lraks sem fullum þátttakanda og
samherja í samfélagi þjóðanna.
(Millijjrirsagnir eru blaðsins).