Dagur - 02.08.2000, Blaðsíða 13

12- MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 2000
MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 2000 - 13
SAMANTEKT
L.

Náttúran er fiöreggið sjálft
Forsetinn við embættistökuna í þinghúsinu.
Skólaárið er hér
styttra, árangur í al-
þjóðlegum samanhurði
oft lakari og framlög
til mennta lægri en
tíðkast með fiestum
samstarfsþjóðum.
Vandi stjómmálaflokk-
anna er einkum sá að
þeir virðast í vaxandi
mæli eiga erfitt með að
ná hjartslætti tímans
og takast á við þau
nýju viðfangsefni.
Að lokinni embættistöku forseta
Islands, herra Olafs Ragnars
Grímssonar, í Alþingishúsinu í
gær flutti hann ávarp. Hér fara á
eftir kaflar úr ræðu forsetans:
„Með auðmýkt og þakklæti hef
ég á ný axlað ábyrgð forseta ís-
lands. Þjóðin hefur sýnt mér mik-
inn trúnað og ég heiti því hér að
helga heill Islands öll mín verk og
hugsun.
Sú samfylgd sem hófst fyrír
fjórum árum með kjöri mínu hef-
ur í senn veitt mér lærdóm og
þroska, skerpt skilning og sýn á
vilja og væntingar íslenskrar þjóð-
ar. Forsetinn er ekki aðeins full-
trúi landsins, sá eini sem þjóðin
velur sjálf án atbeina þings eða
flokka, heldur einnig verkamaður
á akri framfara og farsældar, liðs-
auki í hinni hörðu glímu við
vanda þess og vegsemd að vera ís-
lendingur. Þjóðin hefur á lýðveld-
istímanum sýnt í smáu sem stóru
hve mikils hún virðir forseta sinn
og hve ríkur vilji er til samstarfs
og samræðna við þann sem trún-
aðinn hlýtur. Samband forseta og
þjóðar er bæði bundið ákvæðum í
stjórnarskrá og venjum og vænt-
ingum sem hin Iifandi lýðræðis-
Iega skipan mótar á hverjum tíma.
Víðtæk tengsl eru sköpuð með
verkunum sjálfum, viljanum sem
er hreyfiafl lýðræðislegrar stjórn-
skipunar þar sem dómur fólksins
sjálfs er æðstur allra.“
í gleði og andstreymi
„I gleði og andstreymi, á tímum
fagnaðar og sorgar hef ég fundið
stuðning ykkar og velvilja. Fyrir
það vil ég þakka á þessum degi.
Undanfarin ár hafa verið mér og
fjölskyldu minni þrautatími vegna
veikinda og andláts Guðrúnar
Katrínar og við hefðum varla náð
fótfestu á ný án hlýju ykkar og
hjálpar.
Minningin um Guðrúnu
Katrínu er okkur kærari en orð fá
lýst og huggun sú virðing og þökk
sem þjóðin sýnir. Lífssýn og heil-
ræði Guðrúnar Katrínar munu
fylgja okkur áfram á langri leið og
aldrei mun gleymast hlutdeild
hennar í kjöri mínu.
Lífsins braut er ekki alltaf gleði-
ganga. Þá skiptir miklu að glata
ekki trúnni á hið góða og fagna
gæfunni sem að garði ber. Flestir
virðast skilja vel að forsetinn er
ekki formið eitt heldur maður
með hjarta sem slær og sál sem
nærist. An gleði og hamingju í
daglegu lífi yrði lítið úr verkum
sem skyldan býður.“
Gróska í íslensku samfélagi
„Sú mikla gróska sem nú blasir
við í íslensku samfélagi og aukin
samskipti okkar um allan heim
hafa fært forsetanum mörg ný
viðfangsefni og aukið starf við
önnur. I reynd hefur forsetinn í
samvinnu við aðra orðið gerandi
og túlkandi í þeirri umsköpun
sem sífellt færir Islendingum nýja
áfanga og bætta stöðu. Hann er
samferða fólkinu á breytingabraut
en situr ekki á Bessastöðum einn
og einangraður.
Einkum er gleðiefni að finna
þær óskir sem unga fólkið ber í
brjósti, áhuga þess á liðsinni for-
seta, samræðum og ráðlegging-
um. Það sér í forsetanum í senn
fulltrúa og samstarfsmann; ekki
fjarlægt tákn heldur bandamann
við að gera drauma sína að veru-
leika.
Sköpunargleðin í menningu og
listum, framfarir í vísindum og
tækni, nýjungar í heimi hugbún-
aðar og viðskipta, fórnfýsi í bar-
áttunni gegn þeirri lífsvá sem
fólgin er í neyslu fíkniefna,
áherslan á íþróttir, heilbrigði og
hollustu, allt eru þetta góðir kost-
ir unga fólksins sem nú vex úr
grasi. Sú kynslóð sem senn mun
taka við forræði og forystu á flest-
um sviðum er líklega betur
menntuð og vfðsýnni en þær sem
nú ráða för. Því er mikilvægt að
við kappkostum að greiða götu
hennar og tryggjum að ættjörð
okkar fái sem best að njóta hæfi-
leika og framlags þeirra sem fram-
tíð munu ráða.“
Hugum að hættumerkjum
„Jafnframt þurfum við að huga vel
að þeim hættumerkjum sem víða
sjást eigi Island áfram að vera í
fremstu röð þeirra sem búa æsku-
fólkið vel úr garði.
Skólaárið er hér styttra, árangur
í alþjóðlegum samanburði oft lak-
ari og framlög til mennta lægri en
tíðkast með flestum samstarfs-
þjóðum. Hvernig getum við þá
með sanngirni vænst þess að Is-
land haldi áfram að skara fram úr
þegar árin líða á nýrri öld?
Þótt allar rannsóknir sýni að
menntunin er besta fjárfestingin
sem völ er á höldum við áfram að
veðja meira á aðra kosti. Þegar
vinna og umrót á öllum sviðum
draga úr tækifærum fjölskyldunn-
ar til að sinna uppeldi og þjálfun
æskufólksins í sama mæli og áður
var er nauðsynlegt að skólinn
verði öflugri starfsstöð sem veitir í
senn fræðslu og aðhald. Annars
er hætta á að illa fari.
Við verðum að bregðast við vax-
andi agaleysi í íslensku samfélagi,
rækta gagnkvæma virðingu, ein-
beitni og sjálfsstjórn, kurteisi og
tillitsemi í annarra garð. Við vcrð-
um að sameinast í því brýna verki
að tryggja óbornum kynslóðum
það besta sem völ er á og vera
reiðubúin að laga skólann, skipu-
lag hans og stöðu að kviku samfé-
lagi nýrrar aldar.“
Vandi stjómmálaflokka
„Tæknin hefur ekki aðeins veitt
okkur tækifæri til farsældar og
framfara. Hún er líka að hreyta
eðli og inntaki lýðræðisins sjálfs.
Nú getur hver einstaklingur veitt
álit sitt og umsögn hvar sem er og
hvenær sem er, krafist íhlutunar í
krafti þekkingar og hæfní. Sú
stjórnskipan sem aðeins veitir al-
menningi aðgang að ákvörðunum
með kosningum á nokkurra ára
fresti og bindur formlega ráðgjöf
við stofnanir flokka og faglegra
samtaka er í reynd aðeins rammi
frá liðinni tíð. Við eigum núna
möguleika á endurreisn hins
raunvirka Iýðræðis, veruleika þar
sem fólkið sjálft fer með valdið.
Hinn gamli rammi villir þó áfram
mörgum sýn sem telja að forystan
hljóti jafnan að vera í fárra hönd-
um.
Vandi stjórnmálaflokkanna er
einkum sá að þeir virðast í vax-
andi mæli eiga erfitt með að ná
hjartslætti tímans og takast á við
þau nýju viðfangsefni sem nú ber
að höndum. Hin skapandi um-
ræða er óðum að flytjast á annan
völl og þingið sjálft er ekki sama
spegilmynd og örlagavaldur og
áður var. Þessi þróun verður æ
greinilegri og mikilvægt að við öll
sem förum með trúnað og ábyrgð
reynum að stuðla að því að sá lýð-
ræðislegi sköpunarkraftur sem ný
tækni og alþjóðlegar hræringar
hafa leyst úr læðingi verði Islandi
til farsældar og þjóðin njóti þess
að stefnumótun í brýnum máium
verði byggð á þekkingu, víðsýni og
víðtækri umræðu þar sem allir
hafi jafnan rétt til umsagnar og
álitsgjafar. Annars er hætta á því
að mistökin verði fleiri og dýr og
Island dragist aftur úr á mörgum
sviðum.
Miklu skiptir að stjórnmála-
flokkar leggi rækt við að skil-
greina verk sín og viðfangsefni í
samræmi við breytta tíma svo að
þeir nái að gegna hlutverki sínu
og ungu fólki finnist aðlaðandi að
ganga til þjóðmálastarfa.1'
Hradfleygar breytmgar
„Island er reyndar allt orðið háð
hraðfleygum breytingum sem
ríkulega umskapa veröld víða. Við
erum ekki lengur afskekkt byggð
við nyrsta haf heldur hrærumst í
hringiðunni miðri. Velferð okkar
er byggð á farsælum samskiptum
við allar þjóðir; sjálfstæðið í aukn-
um mæli háð samvinnu við aðra.
Við höfum löngum lagt rækt við
nágranna okkar á Norðurlöndum
og í Evrópu, náð nánum tengslum
við Bandaríkin og Kanada. Mér
er það gleðiefni að hafa tekið þátt
í að sýna hve gild og gjöful nor-
ræn samvinna er á okkar tíð og
verður áfram á nýrri öld, að rót-
festa þá vináttu sem batt Island
og Eystrasaltslöndin saman á erf-
iðum tfmum og að hagnýta hina
sameiginlegu arfleifð landafunda
fyrir þúsund árum til að veita
samvinnu okkar og vináttu við
þjóðir Norður-Ameríku nýjan
styrk, líkt og ég nefndi hér í þess-
um sal að gera ætti þegar mér var
falið forsetaembættið fyrra sinni.
A næstu árum ber okkur að
kappkosta að sýna í verki að við
viljum einnig eiga slíka samleið
með öðrum þjóðum þótt í fjar-
lægð búi. Löndin í Asíu, Afríku
og Suður-Ameríku eru óðum að
verða okkur hagsmuna-svæði líkt
og Evrópa fyrrum. Það sjáum við í
auknum áhuga ríkjanna í þessum
heimshlutum á að eiga samstarf og
viðskipti við okkur Islendinga,
kynnast menningu okkar og starfs-
háttum.
Orlög heimsins eru orðin ein;
jörðin sjálf arfur okkar; ábyrgðin
óskipt og heil. Við megum ekki til
Iengdar vera háð þeim hugsunar-
hætti eybúans að allt sé leyfilegt
því enginn sé nágranninn."
Verðiun að ná sáttum
„Fiskistofnar, lífríkið, umhverfið
al)t verður því aðeins varðveitt að
allir geri sitt besta og hver og einn
virði annan. Sífelld leit að undan-
tekningum og fráviksleiðum okkur
sjálfum til handa hlýtur einhvern
tíma að taka enda og getur fyrr en
síðar skaðað orðstír okkar.
Fólkið sem færði okkur sjálf-
stæði og fullveldi bar í hugskoti
draumsýn um hag og heill Islend-
inga. Höfum við á sama hátt náð
að sameinast um sjálfsmynd sem
dugar á nýrri öld? Við megum ekki
slíta í sundur friðinn sem þrátt fyr-
ir átök á afmörkuðum sviðum gerir
okkur að þjóð.
Við verðum að ná sáttum um
nýtingu landgæðanna, skapa grið
sem allir virða um óbyggðir og af-
réttir, gera þjóðarsátt sem varir um
þá ásýnd Islands sem við ætlum að
varðveita. Sjálfsmynd lslendinga
og virðing mun í vaxandi mæli ráð-
ast af hollustu olikar við íslenska
náttúru, það fagra sköpunarverk
sem gert hefur ísland svo einstakt í
veröldinni.
Oddvitar sjálfstæðisbaráttunnar
sóttu þær röksemdir sem best
dugðu í órofa samhengi tungu og
menningar frá fyrstu tíð og við
verðum að varðveita þá undirstöðu
um ókornin ár. Virðingin fyrir nátt-
úru Iandsins hefur nú hlotið svip-
aðan sess. Því verður að kappkosta
að ná sáttum sem allir una svo við
verðum samstiga í sjálfstæðisbar-
áttunni sem okkar bíður á nýrri
öld.“
Fjöreggið sjálft
„Náttúra Islands er fjöreggið sjálft,
auðlegð okkar og heimanmundur.
Við megum hvorki láta glímuna
um stundarhag né heldur þá mis-
skiptingu lífsins gæða sem nú birt-
ist okkur í vaxandi mæli kljúfa
þjóðina smátt og smátt í andstæðar
sveitir. Afskiptaleysi um hag þeirra
sem minna mega sín má hér aldrei
ná yfirhönd. Því verðum við að
huga vel að vaxandi hættumerkjum
um fátækt og bjargarleysi, einkum
hjá þeim sem aldraðir eru, kynslóð-
inni sem vann Islandi allt sem hún
gat.
Við erum gæfusöm þjóð og geta
okkar til góðra verka hefur aldrei
verið meiri. Við höfum allt sem
þarf til að verða öðrum fyrirmynd.
Það er vilji okkar sjálfra sem ræður.
Með auðmýkt í hjarta og cin-
beitni í huga tek ég á ný við þeirri
áhyrgð sem þjóðin hefur falið mér.
Eg óska þess að þjónusta mín við
ykkur öll verði ættjörðinni til far-
sældar og heilla."
Ólafur Ragnar Grímsson gegnur út úr þinghúsinu ásamt handhöfum for-
setavalds, Davíö Oddssyni forsætisráðherra, Halldóri Blöndal forseta
alþingis og Garðari Gíslasyni forseta Hæstaréttar.
Fjölskylda forsetans var í Dómkirkjunni, dætur hans og heitkona Dorrit Moussaieff.
Hefðbimdin
embættistaka
Herra Ólafur Ragnar
Grímsson, forseti ís-
lands, var í gær settur
inn í embætti öðru
sinni við virðulega at-
höfn í Alþingishúsinu
að undangenginni
helgiathöfn í Dóm-
kirkjunni.
Það eru miklar siðareglur sem
farið er eftir við embættistöku
forseta lslands og drjúg vinna
sem liggur að baki þeirri skipu-
Iagningu að allt fari fram sam-
kvæmt áætlun.
Frá því klukkan 15.00 í gær-
dag og til 15.30 lék Lúðrasveit
Reykjavíkur ættjarðarlög á Aust-
urvelli. Þá gengu forseti Islands
og handhafar forsetavalds, bisk-
upinn yfir íslandi, ráðuneytis-
stjóri forsætisráðuneytisins, for-
setaritari, skrifstofustjóri alþing-
is og skrifstofustjóri Hæstaréttar
frá Alþingishúsinu yfir í Dóm-
kirkjuna, þar sem boðsgestir
höfðu þá þegar tekið sér sæti.
Norðan megin í kirkjunni sátu
fyrrverandi forseti og fyrrverandi
forsetafrú, hæstaréttardómarar,
ráðherrar, makar handhafa for-
setavalds, makar hæstaréttar-
dómara og ráðherra, ráðuneytis-
stjórar og aðrir embættismenn.
Sunnan megin í kirkjunni sátu
fjölskylda forsetans, sendimenn
erlendra ríkja, varaforsetar al-
þingis, alþingismenn, formenn
félagasamtaka og sérstakir gestir
forseta.
Forsetinn settist á sérstæðan
stól framan við kórdyr að norð-
anverðu en handhafar forseta-
valds sátu á fremsta kirkjubekk
norðan megin. I kór kirkjunnar
voru biskup Islands, herra Karl
Sigurbjörnsson ásamt biskupum
og prestum. I Dómkirkjunni
þjónaði séra Jakob Hjálmarsson
dómkirkjuprestur fyrir altari en
biskupinn yfir íslandi predikaði.
1 ræðu sinni minntist herra
Karl Sigurbjörnsson Guðrúnar
Katrínar Þorbergsdóttur forseta-
frúar og bað minningu hennar
blessunar. Hann ræddi líka um
kærleikann og sagði þá m.a. að
við Islendingar ættum að taka
vel á móti útlendingum sem sett-
ust hér að. Við ættum að elska
þá útlendinga sem vildu setjast
hér að þannig að þeir finni sig
velkomna til Islands.
í Alþingishúsmu
Að lokinni messu í Dómkirkj-
unni gengu forseti Islands og
aðrir kirkjugestir úr kirkju til Al-
þingishússins og stóðu lögreglu-
menn heiðursvörð frá kirkjunni
að dyrum Alþingishússins og
Lúðrasveit Reykjavíkur lék ætt-
jarðarlög. Eftir að boðsgestir
höfðu tekið sér sæti í fundasal
Alþingishússins og hliðarsölum
þess gengu forsetinn, handhafar
forsetavalds og biskupinn yfir ls-
landi í salinn. Forsetinn settist í
stól sem komið var lýrir gcngt
salardyrum en handhafar for-
setavalds settust til vinstri hand-
ar við forsetann.
Gunnar Guðbjörnsson tenór
söng því næst „Sjá dagar koma,“
eftir Davað Stefánsson við lag
Sigurðar Þórðarsonar við undir-
leik Jónasar lngimundarsonar
píanóleikara.
Að loknum einsöngnum reis
forseti Hæstaréttar úr sæti og
lýsti forsetakjöri og útgáfu kjör-
bréfs og mælti fram drengskap-
arheit að stjórnarskránni, sem
prentað hafði verið í tveimur
eintökum og forsetinn undirrit-
aði, eftir að skrifstofustjóri
Hæstaréttar hafði fært honum
þau. Hann tók svo við þeim aft-
ur eftir undirritun og færði for-
seta Hæstaréttar, sem þá ávarp-
aði forseta Islands og afhenti
honum kjörbréfið.
Þessu næst gckk forsetinn
með kjörbréfið í höndunum
fram á svalir Alþingishússins og
minntist fósturjarðarinnar. Við-
staddir gestir innan og utan dyra
tóku undir með honum í fer-
földu húrrahrópi.
Forseti Islands gekk þessu
næst aftur í salinn og ílutti ávarp
sitt, sem eflaust verður til um-
ræðu hjá þjóðinni á næstunni.
Að loknu ávarpi herra Olafs
Ragnars Grímssonar forseta ís-
lands söng Dómkórinn þjóð-
sönginn undir stjórn Marteins
H. Friðrikssonar.
Að söngnum loknum gengu
forseti Islands og forseti Hæsta-
réttar saman úr salnum og gestir
komu á eftir. Forsetinn tók sér
þessu næst stöðu í kringlunni og
tók þar við árnaðaróskum við-
staddra. Að því Ioknu þáðu gest-
ir kampavín og kransaköku í
anddyri Alþingishússins en for-
setinn kvaddi handhafa forseta-
valds og yfirgaf húsið.
I