Dagur - 02.08.2000, Blaðsíða 17

LÍFIÐ ÍLANDINU
Nei-bervottum
væntumþykju
Jóhanna Garðarsdóttir og Halldóra Ingibergsdóttir fyrir framan Foreldrahúsið í
Reykjavík. Þær ráðleggja foreldrum að ræða við unglingana á jafnréttisgrund-
velli og höfða til dómgreindar þeirra og skynsemi. - mynd: einar j
Það styttist óðum í verslunar-
mannahelgina og ekki laust við
að það sé kominnferðahugurog
fiðringur í marga, ekki síst ung-
lingana. Áfengi og önnurvímu-
efni koma gjaman við sögu um
þessa helgi og unglingum halda
engin hönd. Halldóra Ingibergs-
dóttir ogjóhanna Garðarsdóttir
hjá Foreldrahúsinu eiga báðar
böm sem ánetjuðust vímuefn-
um. Þærvita affenginni reynslu
að eftirlitslausirunglingareiga
ekki erindi á útihátíð.
„Þú getur heldur ekki lagt þá ábyrgð á ung-
iinginn að standast allar þær kröfur og freist-
ingar sem fylgja útihátíðum. Það er ábyrgðar-
hluti að sleppa unglingum lausum á útihátíð
án eftirlits. Það er ekki nóg að treysta sínum
eigin unglingi vegna þess að þú getur ekki
treyst hinum unglingunum," segir Jóhanna og
bætir við að hún viti mörg dæmi þess að ung-
Iingar hafi prufað að neyta áfengis og ffkni-
efna f fyrsta sinn um verslunarmannahelgi.
Halldóra hefur á orði að vímuefnaneysla sé
ekki það eina sem foreldrar ættu að hafa
áhyggjur af. „Það er líka margt annað sem
unglingar upplifa í fyrsta sinn þessa helgi.
Stelpur sérstaklega verða fyrir alls kyns kyn-
lífsreynslu sem er mjög óæskilegt að þær
verði fyrir undir áhrifum og jafnvel við ömur-
legar aðstæður," segir Halldóra.
Fjölskyldan saman
- Þjdir eitthvað að hanna unglingunum að
fara og skemmta sér um verslunarmannahelg-
ina?
Jóhanna: „Nei, getur oft þýtt - mér þykir
alltof vænt um þig til þess að segja já. Nei
getur Iíka þýtt það að þú berir virðingu fyrir
þarninu þínu. En það er líka erfitt að banna
og segja nei ef maður hefur ekki upp á neitt
annað að bjóða. Það þýðir ekki að segja ung-
lingum bara að vera heima inn í herbergi )fir
verslunarmannahelgina. Við verðum að sýna
að við höfum áhuga á að vera með þeim."
Halldóra: „Foreldrar þyrftu að undirbúa
dagskrá fyrir verslunarmannahelgina með
góðum fyrirvara og stefna að einhverju
ákveðnu með íjölskyldunni. Það kemur f veg
fyrir uppsafnaða spennu og vonbrigði þegar í
Ijós kemur að unglingurinn má ekki fara í
ferðina sem vinirnir voru búnir að skipuleggja
fyrir mörgum vikum,“ segir Halldóra og bætir
við: „Það þarf að koma fram að það er af um-
hyggjusemi sem foreldrarnir blanda sér í mál-
ið. Foreldrar sem taka til róttækra aðgerða
verða oft tímabundið miklir óvinir ungling-
anna. Þeir standa saman og vilja oftar en ekki
ýta okkur í burtu en það er okkar að reyna að
\dnna með þeim og koma með sameiginlega
lausnir."
Jóhönnu og Halldóru finnst jákvæð sú þró-
un sem verið hefur undanfarin ár að færa
samkomur um verslunarmannahelgar inn í
kaupstaðina sjálfa. Þær mæla með því að fjöl-
skyldan fari eitthvað saman um helgina. „Við
þurfum ekki að vera í sama tjaldinu og ung-
lingarnir en alla vega að við séum til staðar ef
eitthvað kemur upp á,“ segir Halldóra.
Miða ætti við sjálfræðisalduriim
- Við hvaða aldur ættu foreldrar að tniða við
varðandi það að hleypa unglingum á samkomu
um helgina?
Jóhanna: „Mér
finnst ekki rétt að
senda 14 til 15 ára
ungling eftirlitslaus-
an í þriggja daga
ferðalag. Lagalega
séð eru unglingarnir
sjálfráða 18 ára
gamlir en foreldrar
hafa auðvitað fullt
leyfi til þess að segja
nei eins lengi og þau
vilja."
Halldóra: „Þetta
væri allt mun ein-
faldara ef útihátíðir
miðuðust við sjálf-
ræðisaldurinn og
krökkum undir 18
ára væri ekki hleypt
inn. Það á ekki að
þurfa vera þannig að
mamma sé svo vond
því hún vill ekki
sleppa unglingnum
lausum á einhverja
samkomu. Ef eftirlitslausir unglingar væru
sendir heim tafarlaust þá færu ekki eins
margir af stað. Það fer enginn af stað sem á
von á því að borga 15 þúsund krónur og vera
síðan sendur heim.“
Treysta eigin dómgreind
- llvert gelur foreldri sem enga stjóm hefur á
sínum unglingi leitað?
Jóhanna: „Hann getur til dæmis leitað
hingað í Foreldrahúsið. Hér er félagsráðgjafi
sem tekur bæði foreldra og unglinga í viðtöl.
Ef unglingurinn er erfiður og honum halda
engin bönd þá er oftar en ekki eitthvað sem
kallar á hann.“
Halldóra: „Það segir okkur að hann á alls
ekki erindi eftirlitslaus á útihátfð."
Jóhanna og Halldóra ráðleggja foreldrum
að ræða við unglingana á jafnréttisgrundvelli
og höfða til dómgreindar þeirra og skynsemi.
„Foreldrar eiga ekki að fá samviskubit ef þá
grunar unglinginn um græsku sem reynist
síðan ekki rétt. Það er þumalputtaregla að ef
þú grunar unglinginn þinn um að vera í ein-
hverjum efnum þá reynist oft vera eitthvað í
gangi. Ef þú veist að það er eitthvað í gangi
þá er það bara toppurinn af ísjakanum. Ung-
lingarnir Ieggja aldrei allt á borðið fyrir okkur
þannig að verðum lfka að treysta okkar dóm-
greind,“ segir Jóhanna að Iokum. - ELJ
Imenningar
LIFIÐ
Samrekkt í
reykjarkófi
Óvæntir bólfé-
lagar Tilrauna- M»grét
eldhússins hafa Eiísabotóiafsd
vakið mikla
lukku það sem af er Menn-
ingarárinu og hlotið góða að-
sókn, enda hressandi við-
burður sem hristir upp í
fólki. Óvæntir bólfélagar
Magnús Pálsson myndlistarmaður.
skjóta upp kollinum einu
sinni í mánuði, en aldrei er
vitað með hverjum, hvar eða
hvcnær, fyrr en stuttu áður
en samrekkjun fer fram. Á
sunnudaginn voru það
myndlistarmaðurinn Magnús
Pálsson og rafræna sveitin
Stilliuppsteypa, sem dá-
leiddu gesti í Iðnó. Magnús
Pálsson var búinn að breiða
úr sér með snúrum, mynd-
bandaskjám og tröppum um
allan sai, en undir herleg-
heitunum sat hljómsveitin
sem dæmd úti á miðju gólfi.
Upphófst þá gjörningur þar
sem á skiptust töluð orð
myndbandsins, ritúalar
Magnúsar og aðstoðarkonu
hans, sem fólust í að kalla
fram setningar út í sal og
hengja blúndugardínur upp
á snúrur, og tónlist Stilliupp-
steypu, sem annað hvort
hljómaði sem vær undirlcik-
ur eða argandi hávaði er
kæfði gjörninginn, ekki að-
eins með hljóðum, heldur
einnig reyk, sein vélar púuðu
reglulega yfir salinn. Þetta
var meira en nóg til að koma
viðstöddum í trans á mett-
tíma, en þeir losnuðu ekki úr
álögum fyrr en tveimur
klukkustundum síðar og
skjögruðu þá örlítið ringlaðir
en glaðir út í nóttina.
V__________________________/
Er Moby Dick meistaraverk?
Eitt sinn hundskammaði mig
maður fyrir að hafa hrósað ís-
lenskri skáldsögu í hástert f
sjónvarpi. Hann sagði að ég
gæti ekki sagt bókina frábæra
þar sem ég hefði nefnt galla á
henni, niðurstaða mín væri því
ekki rökrétt. Eg er ein af þeim
manneskjum sem veit ekki
hvernig á að svara fyrr en á
þriðja degi, en þá varð mér ljóst
að ég átti að spyrja hann hvort
hann hefði lesið Moby Dick.
Um daginn var ég að Iesa
Moby Dick í þriðja sinn. Eftir tíu blað-
síðna lestur er ómögulegt annað en að
sannfærast um að bókin sé meistara-
verk og framhaldið svíkur ekki. Allt þar
til kemur að kafla 32. Hann fjallar um
vísindalega niðurskipun á hvalategund-
um. Þar sem augljóst var í byrjun að
Hermann Melville er snillingur er vita-
skuld ekkert sjálfsagðara en að fylgja
honum og kynna sér helstu hvalateg-
undir heims, þótt mann þyrsti kannski
MENNINGAR
VAKTIN
Kolbrún
Bergþorsdottir
skrifar
eklci beinlínis f þá þekkingu. Svo
snýr maður sér aftur að vitstola
skipstjóranum Akab, skemmti-
legu mannætunni Queequeq og
hinum dularfulla hvíta hval. En
það er eins og Melville geti ekki
unnt manni að njóta þessa fé-
lagsskapar því hann tekur að
þylja yfir manni doktorsritgerð
um það hvernig eigi að veiða
hval, hvernig eigi að verka hval
og hvernig eigi að matreiða
hval. Þegar hann hefur svo 75.
kafla með orðunum: „Nú skul-
um við fara þvert yfir þilfarið og horfa
með athygli á sléttbakshausinn... Það
er háleit sjón“ þá er manni fyrir löngu
farið að líða eins og í skólanum í gamla
daga þegar kennarar voru að þvinga
mann til að fá logandi áhuga á ein-
hverju sem maður kærði sig ekkert um
að vita og vissi að kæmi manni aldrei
að nokkru gagni í Iífinu.
Eg viðurkenni að við lestur 75. kafla
verð ég venjulega fremur gröm og spyr:
„í þessari stöðu tel ég að
sterkasti leikur útgáfustjór-
ans hefði verið að halla sér
fram á skrifborðið, horfa
einbeittur á Melville og
segja: „Hermann minn, þú
ert auðvitað snillingur en
kannski fullnákvæmur."
„Hvar var útgáfu-
stjórinn?" Það er
nefnilega róman-
tísk meinloka hjá
mér að allir út-
gáfustjórar hljóti
að vera stórgáfaðir
menn sem kunni
að fullkomna verk.
I þessari stöðu tel
ég að sterkasti
leikur útgáfustjór-
ans hefði verið að halla sér fram á
skrifborðið, horfa einbeittur á Melville
og segja. „Hermann minn, þú ert auð-
vitað snillingur en kannski fullná-
kvæmur. Einbeittu þér að sögunni og
svo gefum við vísindakaflana út í sér-
riti.“
Þetta hefði verið lausn að mínu
skapi. En meinið er sennilega það að
ég er ekkert fyrir hvali. Tilvist þeirra
vekur ekki hjá mér lotningarfulla undr-
un. Ég kem ekki auga á hliðstæðuna
milli lífs þeirra og lífs okkar mann-
anna. Sjö blaðsíður um hvalahaus eru
ekki hugmynd mín um spennandi og
innihaldsríka lesningu. En ég er nátt-
úrlega ekkert fyrir hvali. Þessu þreyt-
andi fræðsluefni tekst mér þó að
gleyma í síðustu þrjátíu köflunum sem
eru stórkostlegur skáldskapur. Og þá er
ég, alveg eins og í byrjun, sannfærð um
að Moby Dick er meistaraverk, en
kannski Iíka sérviskulegasta meistara-
verk heimsbókmenntanna.