Dagur - 11.08.2000, Page 7

FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 2 0 00 - 7
ÞJÓÐMÁL
Fjöldamorð
„Jafnvel þó við ímyndum okkur til samanburðar að helmingur íslendinga stikni í vítislogum og hinn helmingurinn
tærist upp í geislavirku úrfelli þá myndum við ekki skilja sársaukann, skelfinguna, sorgirnar, þjáninguna og dauð-
ann sem íbúar Hírósíma og Nagasaki máttu þola."
Kaílar úr ræðu sem
flutt var við kertafleyt-
iugu til niiimiiigar um
alla þá sem fórust í
kjamorkuvopnaárás-
uiiuiii á Hiroshima og
NagasaM.
Fyrir réttum 55 árum, þann ní-
unda ágúst 1945 féll kjarnorku-
sprcngja á borgina Nagasaki í Jap-
an. Tugþúsundir manna létust af
völdum sprengingarinnar og eld-
storma sem geisuðu í borginni eft-
ir sprenginguna. Dauði þessa
fólks hefur verið sem líkn í sam-
anburði við kvöl þeirra sem eftir
lifðu og áður en árið var liðið var
tala látinna af völdum sprengj-
unnar kominn yfir 70.000.
bremur dögum fyrr, þann 6.
ágúst 1945 hafði fallið kjarnorku-
sprengja á borgina Hirosima.
Skelfingin og dauðinn var þar
jafnvel enn stærri og meiri. Nú er
talið að 180.000 manneskjur hafi
látist af völdum kjarnorkusprengj-
unnar sem Bandaríkjamenn vörp-
uðu á Hírósíma.
Það er í raun svo ótrúlega
stutt síðan þetta var. Foreldrar
okkar, afar okkar og ömmur,
muna vel þessa atburði. A
meðal okkar er enn fólk sem
upplifði skelfinguna sjálft og
lifði af hryllingin á undraverðan
bátt. Það er ekki lengra síðan.
Ileimurinn befur ekki mikið
breyst á 55 árum.
Þegar mann skortir orð grípur
maður gjarnan til talna. Stund-
um eigum við auðveldara með
að skilja tölur en orð. En jafn-
vel tala eins og 270.000 látnir,
segir ekkert. 270.000 lík,
270.000 manneskjur af holdi
og blóði sem teknar voru af lífi
saklaus, án dóms og laga,
270.000 manneskjur eins og ég
og þú. 270.000 manns létust í
fjöldamorði.
Jafnvel þó við ímyndunt okk-
ur til samanburðar að helming-
ur íslendinga stikni í vítislog-
um og hinn helmingurinn tær-
ist upp í geislavirku úrfelli þá
myndum við ekki skilja sársauk-
ann, skelfinguna, sorgirnar,
þjáninguna og dauðann sem
íbúar Hírósíma og Nagasaki
máttu þola. Til þess skortir okk-
ur orð. Enginn orð eru til.
„Þetta fólk var myrt“
1 fréttum heyrum við oft talað um
fórnarlömb stríðsátaka. Fórnar-
lömb árása hryðjuverkasamtaka.
Fórnarlömb atóm-sprengjunnar.
Fórnarlömb. Þetta finnst mér ekki
vel að kveðið. Upphafleg merking
orðsins fórnarlamb, felur í sér gjöf
til guðs eða guðanna. Fórn merk-
ir að færa einhverjum eitthvað. 1
fornum sið slátruðu menn lambi
og færðu guðunum til að sýna
þeim hollustu eða í þeirri von að
guðirnir yrðu þeim hliðhollir.
Ibúar Hírósíma og Nagasaki eru
ekki fórnarlömb. Þetta fólk var
myrt. I dag minnumst við fjöl-
damorða. Aldrei hefur maðurinn
komist fjær því sem við getum
kallað guðlegt og fyrir 55 árum
þegar atómsprengjunum var kas-
tað á saklausa borgara Hírósíma
og Nagasakí.
Ef áætlun þeirra manna sem
tóku ákvörðun um að varpa kjarn-
orkusprengjum á fólk í Japan
hefði gengið eftir, værum við nú
að minnast hörmunganna í
Kokura þann 1 1. ágúst. En veður-
fræðingar spáðu óhagstæðu veðri
til kjarnorkusprenginga í borginni
Kokura. Því gripu sérfræðingar
Bandaríkjastjórnar til varaáætlun-
ar. Nagasaki 9.ágúst. Kl. 1 1.00
l'yrir hádegi.
Eg tala um þetta hér til að
minna mig á að þessi ákvörðun
var tekin af fullkomlega yfirlögðu
ráði. Oft segjum við sem svo. Það
væri nú agalegt ef svona gjöreyð-
ingarvopn kæmust í hendur geð-
sjúkra harðstjóra eða öfgasinn-
aðra ofsatrúarmanna. Ef einhver
geðsjúklingur næði nú völdum í
Bússlandi og myndi ýta á rauða
takkann í brjálæðisvímu. Stað-
reyndin er sú að kjarnorku-
sprengju hefur tvisvar sinnum
verið varpaö á fólk. 1 bæði skiptin
var aðgerðin vandlega undirbúin
og skipulögð af launuðum emb-
ættismönnum ríkis sem gerir til-
„Næst þegai lagt
verðiLr til að íslend-
ingar taki þátt í að
ráðast með vopniun á
aðrar þjóðir, þá ætla
ég að standa upp og
segja: Nei, ég er á
móti því.“
kall til að vera kallað vagga lýð-
ræðissins. Færustu vísindamenn
heims lögðu mikla vinnu og metn-
að sinn í að framkvæmdin heppn-
aðist eins og best yrði á kosið.
Akvörðunin var tekin af lýðræðis-
lega kjörnum fulltrúa upplýstrar
þjóðar, Bandaríkjaforseta, sent
naut ráðgjafar gáfaðra og vel
mcnntaðra manna. Að leggja tvær
stórar borgir f rúst og myrða
270.000 manns með kjarnorku-
sprengjum á 4 dögum er þaul-
skipulögð, úthugsuð aðgerð sem
krefst mikillar þckkingar og pen-
inga og er ekki framkvæmd í
stundarbrjálaði einhverra vitleys-
ingja. Allir sem komu að ákvörð-
unartöku, skipulagningu og fram-
kvæmdinni gerðu sér Ijósa grein
fyrir afleiðingum þess að varpa
kjarnorkusprengjum á Hírósíma
og Nagasakí í ágúst 1945.
Þegar við fleytum kertum hér í
kvöld til að minnast þeirra at-
burða sem gerðust í Japan fýrir 55
árum, hvaða hugsanir streyma
gegnum huga okkar? Um hvað
erum við að hugsa. Erum við að
hugsa um fólkið sem kvaldist í vít-
islogum sprengjunnar? Eða
kannski urn alla þá sem eftir lifðu,
sorgina, þjáningarnar og öll eftir-
köstin sem urðu af völdum
sprengjunnar. Kannski lítum við
okkur nær og hugurinn er hjá vin-
um okkar, foreldrum eða börn-
um? Hvað myndi ég gera ef barn-
ið mitt þvrfti að þola slíkar þján-
ingar? Ef til vill erum við að hugsa
um okkur sjálf Hvað myndi ég
gera ef við skyldum lenda í stríði?
Hvernig myndi ég bregðast við ef
ég þvrfti að drepa einhvern?
Og innst inni er ég dálítið feg-
inn. Feginn að á íslandi er enginn
her. Feginn að við skulum standa
utan við allt þetta stríðsbrölt. I
stríði vinnur enginn. Allir tapa.
Við erum Iriðsöm þjóð.
Ártalsins 1999 verður því ef-
laust minnst í sögubókum kom-
andi ára. Arið 1999 var brotið
blað f Islandsögunni. Arið 1999,
í fyrsta sinn í 1 125 ár, fórum við
með ófriði gegn annari þjóð. Arið
1999, flugu sprengjufiugvélar yfir
Júgóslavíu og vörpuðu sprengjum
á „hernaðarlega mikilvæg skot-
mörk" Norður- Atlantshafsbanda-
Iagsins. Tjón á mannvirkjum var
gífurlegt. Þúsundir manna létust.
Sögubækur framtíðarinnar munu
líka greina frá því að þessi aðgerð
var misheppnuð og bar ekkert í
sér nema eyðileggingu og dauða,
ekki fremur en önnur stríð sem
hafa verið háð. Sú ákvörðun að
varpa sprengjum á Júgóslavíu árið
1999 var tekin að vandlega hugs-
uðu máli. Lýðræðislega kjörnir
fulltrúar okkar samþykktu hana
ásamt lýðræðislega kjörnum full-
trúum annara ríkja varnarbanda-
lagsins. Islenska þjóðin samþykkti
aðgerðina með þögn sinni og að-
gerðarleysi. Við kannski urðum
heldur ekki svo mikið viir við stríð-
ið, það var ekki mikið sprengt
hérna fýrír norðan og enginn Is-
lendingur féll í átökunum, en
þrátt fýrir það, sem fullgildir aðil-
ar að Nato, tókum við beinan þátt
í loftárásunum á Júgóslavíu. Eftir
1125 ára friðsemd ákváðum við
Islendingar, nú í lok þessarar ald-
ar að varpa sprengjum á aðra
þjóð.
Segjum nei
Sem manneskjur höfum við kný-
andi þörf til að vera saman í félagi.
I samfélagi við aðrar manneskjur.
Á sama hátt er manninum nauð-
syn að vera einn. Að vera einstak-
lingur. Þessa þversögn er erfitt að
takast á við eða að samþykkja.
Samtakamáttur er okkar sterkasta
afl. En um leið er í því afli fólgin
okkar mesta ógn. Seljun múgsins.
Óttinn við að vera einn. Óttinn
við að vera öðruvísi en hópurinn.
Óttinn við að hugsa eitthvað ann-
að en hópurinn. A okkar tímum,
sem við upplifum sem tíma frelsis
og einstaklingsframtaks felst önn-
ur hætta. Sú hætta, að okkur sé
bara alveg sama. Kannski er þetta
bara sami óttinn.Ottinn við það
að taka afstöðu. Hræðslan við að
hafa skoðanir sem gætu veriö
örðuvísi en skoðanir næsta
manns. Eða kannski óttinn við að
skoðanir mínar eða hugsanir
kunni að hafa áhrif á fjárhagslega
afkomu mína.
Það sem ég er að hugsa núna
þegar við fleytum kertum hér á
pollinum við Eyjafjörð til að
niinnast atburðanna í Hírósíma
og Nagasakí 6. og 9. ágúst 1945,
það sem ég er að hugsa er: Næst
þegar stungið verður upp á því að
ég taki þátt í því að kasta sprengj-
um á aðrar þjóðir, á borgir í öðrum
löndum, á fólk út í heimi sem ég
á ekkert sökótt við, næst þegar
lagt verður til að Islendingar taki
þátt í að ráðast með vopnum á
aðrar þjóðir, þá ætla ég að standa
upp og segja: Nei, ég er á móti því.
(Millifyrirsaguir em blaðsins)
Maraþon og Meraiingamótt
Þá er stóra stundin runnin upp
enn einu sinni. Reykjavíkur
maraþon fer nú fram í sautj-
ánda sinn. Frá upphafi eða frá
árinu 1984 hefur hlaupið verið
haldið næstsíðasta sunnudag í
ágúst ár hvert. Nú hefur hins
vegar sú breyting verið gerð að
hlaupið er fært yfir á laugardag
og þannig tengt hinum fjöl-
mörgu viðburðum sem Menn-
ingarnótt í Reykjavík býður upp
á. Þetta cr m.a. gert vegna fjölda
áskorana þeirra, sem vilja taka
þátt í báðum þessum viðburðum
og ekki síst auðveldar þetta fólki
af landsbyggðinni að taka þátt í
Reykjavíkur maraþoni og njóta
síðan dagskrár Menningarnætur.
Hátíðarhöldin hefjast að þessu
sinni með setningu borgarstjór-
ans í Reykjavík, Ingibjargar Sól-
rúnar Gísladóttur, um leið og
hún ræsir hlaupið.
Frá upphafi hefur verið lögð
áhersla á það að allir geti verið
með í Reykjavíkur maraþoni.
Boðið er upp á 3 styttri vega-
lengdir auk maraþons og hálf
maraþons, þannig að ;illir geti
fundið vegalengd við sitt hæfi.
Þessar vegalengdir eru 10 km
fyrir þá sem vilja hörku keppni, 7
km og 3 km skemmtiskokk fyrir
hina sem ef til vill leggja aðalá-
herslu á að vera mcð á góðri
stund og skemmta sér með fjöl-
skyldunni. Yngstu þáttakendurn-
ir eru svo velkomnir til leiks,
hvort sem er í barnavögnum,
kerrum eða jafnvel á hlaupahjól-
um. Einnig er boðið upp á sér-
staka keppni á línuskautum, en
sú keppni þótti takst vel sl. ár
þegar hún fór fram í fyrsta sinn.
Reykjavíkurborg býður að
venju öllum þátttakcndum í
sund. Það er því upplagt fýrir
alla fjölskylduna að gera sér
dagamun með því að taka þátt í
Reykjavíkur maraþoninu, fara
saman í sund að loknu blaupi og
taka síðan þátt í einhverjum af
þeim fjölbreyttu skemmtunum,
sem í boði eru. Þá er tilvalið að
næra líkama og sál á einhverjum
af hinum fjölmörgu veitinga-
stöðum borgarinnar, sem opnir
verða fram eftir nóttu og síðast
en ekki síst verður hægt að að
enda daginn með því að fylgjast
með stórkostlegri flugeldasýn-
ingu, sem Iram fcr við Reykjavík-
urhöfn kl. 23:30.
Eg óska öllum þátttakendum,
ungum sem öldnum, góðs gengis
í 17. Revkjavíkur maraþoninu.
Allir geta fundið vegalengd og
skemmtun við sitt hæfi með
þátttöku í MM-deginum.